Chính sách giảm nghèo chuyển từ "hỗ trợ rải đều" sang "đầu tư trọng điểm, đúng địa chỉ"

Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, cùng với Chỉ thị số 05-CT/TW của Ban Bí thư khóa XIII, đã đặt ra yêu cầu cấp bách: công tác giảm nghèo phải chuyển đổi từ cách tiếp cận truyền thống sang cách tiếp cận hiện đại, có trọng tâm và bền vững hơn. 

Trong đó, những nội dung quan trọng được ưu tiên hàng đầu bao gồm: Tập trung nguồn lực vào các địa bàn có tỷ lệ nghèo cao nhất; Ưu tiên các huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng bãi ngang ven biển và hải đảo; Giảm đầu tư dàn trải, tăng hiệu quả giám sát, hạn chế tình trạng nghèo phát sinh hoặc tái nghèo; Đặt con người vào trung tâm – tức nâng cao năng lực người dân thay vì hỗ trợ ngắn hạn.

Cụ thể hóa chủ trương đó, Chính phủ đã ban hành hàng loạt chính sách như chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021–2025, chương trình hỗ trợ sinh kế, chương trình phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, và đặc biệt là Chương trình mục tiêu quốc gia Giảm nghèo bền vững, tạo khung pháp lý đầy đủ cho các địa phương triển khai.

Một điểm mới rất quan trọng là: giảm nghèo phải gắn với tạo sinh kế phù hợp với đặc thù từng vùng, thay vì áp dụng một mô hình cho tất cả. Do đó, các tỉnh thành đã chủ động xây dựng kế hoạch tổng thể, xác định ngành nghề mũi nhọn và bố trí nguồn lực theo “đường đi” riêng.

Nhờ cách tiếp cận trọng tâm – trọng điểm này, nhiều địa phương đã hình thành được mô hình sinh kế đặc thù, mang lại hiệu quả kinh tế cao, tạo việc làm ổn định và giúp người dân vươn lên bền vững.

Những mô hình sinh kế hiệu quả đang tạo chuyển biến rõ nét trên phạm vi cả nước

Hiện nay, nhiều mô hình giảm nghèo ở địa phương đã chứng minh tính hiệu quả rõ rệt, đồng thời phù hợp với định hướng chính sách của Trung ương. Trong đó, mỗi địa phương, vùng đều có những chính sách nổi bật, mang lại hiệu quả cao.

Tại miền núi phía Bắc một số địa phương như Lào Cai, Lai Châu, Thái Nguyên... hàng nghìn hộ dân tộc thiểu số đang phát triển các mô hình trồng cây dược liệu như sa nhân tím, đương quy, atiso đỏ, hà thủ ô đỏ. 

Đây là những cây phù hợp thổ nhưỡng, có giá trị kinh tế cao và dễ chăm sóc. Nhiều bản đồng bào Mông, Dao còn gắn trồng dược liệu với du lịch cộng đồng, tạo thêm nguồn thu từ dịch vụ homestay, bán hàng thủ công, ẩm thực bản địa. Nhờ đó, thu nhập người dân được cải thiện rõ rệt, tỷ lệ tái nghèo giảm mạnh.

Trong khi đó, khu vực miền Trung – Tây Nguyên chú trọng mô hình nuôi trồng thủy sản và chăn nuôi an toàn sinh học. Tại một số địa phương, mô hình nuôi tôm siêu thâm canh, nuôi cá lồng bè ven biển được hỗ trợ theo chuỗi: giống – kỹ thuật – liên kết tiêu thụ. Việc người dân được đào tạo nghề ngay tại địa phương giúp giảm rủi ro trong quá trình nuôi và tăng hiệu quả kinh tế. 

Tại khu vực Tây Nguyên, mô hình chăn nuôi bò sinh sản, nuôi dê thả bán tự nhiên và phát triển cà phê đặc sản đang mở ra hướng đi mới cho hộ nghèo. Người dân được hướng dẫn chi tiết: kỹ thuật chăn nuôi, phòng bệnh, tiếp cận thị trường và ghi chép sổ tay kinh tế hộ. Các lớp tập huấn được tổ chức trực tiếp ở thôn, buôn giúp đồng bào dân tộc dễ tiếp cận.

Với khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, mô hình lúa – tôm và nuôi thủy sản trong ao nổi tiếp tục được Nhiều hộ nghèo tại Cần Thơ, Cà Mau, An Giang đang áp dụng mô hình lúa – tôm – một trong những mô hình sinh kế thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu. Mùa mưa trồng lúa sạch; mùa khô thả tôm sú, tôm thẻ. Nhờ tận dụng tự nhiên, tiết kiệm chi phí, thu nhập tăng 2–3 lần so với trước. Bên cạnh đó, mô hình nuôi cá rô phi, cá chẽm, cá bống mú trong ao nổi hoặc lồng bè ven biển đang giúp nhiều hộ dân tăng thu nhập ổn định. 

Vùng ven biển và hải đảo tiếp tục đẩy mạnh công tác hỗ trợ ngư dân chuyển đổi nghề bền vững. Tại các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An... nhiều chương trình hỗ trợ ngư dân được triển khai như: Hỗ trợ vay vốn đóng tàu đánh bắt xa bờ; Trang bị thiết bị định vị, thông tin liên lạc; Hướng dẫn kỹ thuật nuôi hải sản lồng bè; Đào tạo nghề cho con em ngư dân...Nhờ đó, nhiều gia đình thoát nghèo nhanh chóng, đồng thời tạo thêm lực lượng lao động phục vụ các ngành nghề dịch vụ hậu cần nghề cá.

Một điểm xuyên suốt trong các mô hình giảm nghèo hiệu quả là hỗ trợ gắn với nâng cao năng lực. Người dân không chỉ được cấp vốn hay vật tư, mà còn được đào tạo kỹ thuật, quản lý tài chính, kỹ năng tiếp cận thị trường.

Các mô hình sản xuất theo chuỗi giá trị – từ giống, vật tư đầu vào, quy trình sản xuất, đến bao tiêu đầu ra – giúp người dân giảm rủi ro và ổn định sản xuất lâu dài.

Đặc biệt, ở nhiều địa phương, những hộ đã thoát nghèo được mời trở thành “hạt nhân lan tỏa”, hướng dẫn các hộ khác, chia sẻ kinh nghiệm. Điều này tạo hiệu ứng “học từ những người giống mình”, rất phù hợp với vùng dân tộc thiểu số và vùng sâu, vùng xa.

Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cao hơn trong giảm nghèo: không chỉ giảm số lượng hộ nghèo, mà phải đảm bảo thoát nghèo bền vững, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Kết hợp giữa hoàn thiện chính sách, tập trung đầu tư trọng điểm và nhân rộng mô hình sinh kế hiệu quả chính là hướng đi đúng đắn, phù hợp với thực tiễn và mục tiêu phát triển đất nước.

Trong thời gian tới, khi các địa phương tiếp tục đẩy mạnh truyền thông, nâng cao năng lực người dân và mở rộng mô hình sinh kế mới, công tác giảm nghèo sẽ có thêm nhiều chuyển biến tích cực – góp phần xây dựng một xã hội công bằng, nhân ái và phát triển bền vững.