Nhiều di tích thành phần xuống cấp

Di tích Chiến trường Ðiện Biên Phủ trải dài trên địa bàn 3 địa phương: Tuần Giáo, Ðiện Biên và TP. Ðiện Biên Phủ. Mặc dù được bảo dưỡng thường xuyên song di tích luôn đối diện với nguy cơ bị hủy hoại và xuống cấp do nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới, thời tiết nóng ẩm, mưa nhiều, biến đổi theo hướng cực đoan. Trong khi đó, khu vực lòng chảo Mường Thanh luôn tiềm ẩn nguy cơ bị ngập úng về mùa mưa và những tác động từ quá trình đô thị hóa, phát triển kinh tế.

Ông Phạm Văn Thăng, Trưởng phòng Quản lý Du lịch (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết: Bằng mắt thường, có thể dễ nhận thấy di tích Chiến trường Ðiện Biên Phủ được tạo nên từ nhiều loại vật liệu khác nhau như: Dạng bền vững (bê tông cốt thép, đá, sắt thép) - chủ yếu tại các cứ điểm của quân đội Pháp; dạng vật liệu không bền vững (gỗ, tre nứa, tranh, bao tải) chủ yếu cấu thành các di tích mang tính chất dã chiến. Loại vật liệu này có mặt ở hầu hết công trình, rất dễ hư hỏng, nhất là môi trường ẩm thấp. Ngoài ra, còn có dạng vật liệu là đất, cát, đá, sỏi tự nhiên ở các hầm hào, cát đựng trong bao tải, có đặc tính giữ ẩm rất cao, là nguyên nhân làm hỏng các vật liệu khác, đồng thời cũng dễ bị bào mòn, biến dạng. Tại Sở Chỉ huy Chiến dịch Ðiện Biên Phủ, xã Mường Phăng (TP. Ðiện Biên Phủ) và đường kéo pháo bằng tay, bãi họp các quân binh chủng tuyên bố chiến thắng, một số di tích và dấu tích thể hiện diễn biến các trận đánh của quân đội ta tấn công trận địa phòng ngự của địch đã mất hoàn toàn dấu vết. Cụ thể như: Hầm chiến đấu, giao thông hào, địa trận bao vây và tiến công của ta, điểm tập kết quân đội ta, trận địa pháo mặt đất của ta, nơi các anh hùng Tô Vĩnh Diện và Trần Can hi sinh...

Còn với các di tích liên quan đến cứ điểm đề kháng của quân đội Pháp (theo ghi nhận, hệ thống phòng ngự của quân Pháp có 49 cứ điểm, song hiện nay ta mới ghi nhận được 23 cứ điểm), chưa phản ánh được đầy đủ quy mô các trận địa phòng ngự do quân Pháp xây dựng. Tại điểm di tích đồi A1, khu đề kháng Him Lam, cầu Mường Thanh, Hầm Ðờ-cát mặc dù còn giữ được những dấu tích cơ bản song hầu hết dấu tích xung quanh đã bị mất, phai mờ.

Cần được cải tạo, sửa chữa

Thời gian qua, do nguồn lực đầu tư có hạn nên việc thực hiện công tác bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị các điểm di tích của ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ yếu ở mức bảo trì, chống xuống cấp.

Thực hiện Quyết định của UBND tỉnh về việc giao nhiệm vụ lập Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư các dự án khởi công mới thuộc cấp tỉnh quản lý trong Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã khẩn trương phối hợp với đơn vị tư vấn xây dựng lập hồ sơ dự án Cải tạo, sửa chữa các công trình, các điểm di tích phục vụ Lễ kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Ðiện Biên Phủ trình cơ quan có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt. Dự án đã được UBND tỉnh phê duyệt chủ trương đầu tư và phê duyệt dự án. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức thực hiện quy trình, thủ tục lựa chọn nhà thầu các đơn vị tư vấn và tổ chức đấu thầu rộng rãi qua mạng đấu thầu quốc gia gói thầu thi công xây dựng đảm bảo theo quy định. Ðầu tháng 1/2023 Dự án Cải tạo, sửa chữa các công trình, các điểm di tích phục vụ Lễ kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Ðiện Biên Phủ với tổng mức đầu tư 20 tỷ đồng được triển khai khởi công xây dựng.

Ông Nguyễn Anh Ðạo, Giám đốc Ban quản lý Di tích tỉnh cho biết: Di tích Ðồi D1 (Tượng đài chiến thắng); Ðồi A1; khu Trung tâm tập đoàn cứ điểm Ðiện Biên Phủ (hầm Ðờ-cát, cầu Mường Thanh; hầm Pirot); Ðường kéo pháo bằng tay; Noong Nhai; bãi họp các quân binh chủng tuyên bố chiến thắng tại Mường Phăng; Công trình Mái che hiện vật ngoài trời (14 vị trí); Trung tâm Ðề kháng Him Lam; Sở Chỉ huy Chiến dịch Ðiện Biên Phủ ở Mường Phăng; đồi E; đèo Pha Ðin và các cổng chào, bia biển giới thiệu, biển nội quy, sơ đồ tham quan tại các điểm di tích đang được gấp rút thi công... Với di tích đồi D1 (Tượng đài chiến thắng), thực hiện sửa chữa nhà vệ sinh; nhà soát vé, barie điện, hàng rào di động khu vực tượng đài trên; bãi đỗ xe; lắp dựng lan can inox bảo vệ trên kè đá đường dẫn vào khu nhà đón tiếp; lát lại nền sảnh, bậc tam cấp. Tại di tích đồi A1, tiến hành sơn sửa lại hệ thống tường rào, nhà đón tiếp, các bức phù điêu, biển bảng chỉ dẫn, nhà vệ sinh; lắp đặt đường dây cấp điện cho hầm và hệ thống âm thanh, ánh sáng ngoài nhà; thay thế các thiết bị điện đã hỏng; nạo vét bùn trong hầm hào lộ thiên; vệ sinh, sửa chữa lại hệ thống hầm hào, lô cốt, đường dạo; thay mới hệ thống cửa, hầm hào, lô cốt...

Sau 8 tháng khẩn trương thi công, đến nay, Dự án đã hoàn thành khoảng 65% khối lượng các hạng mục cải tạo, sửa chữa các điểm di tích. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang tiếp tục phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai dự án và giám sát thi công xây dựng công trình đảm bảo chất lượng, tiến độ đã đề ra. Về tiến độ tổng thể, dự kiến công trình hoàn thành được nghiệm thu, bàn giao và đưa vào sử dụng trong tháng 12/2023. Tuy nhiên, hiện nay dự án gặp một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai, thực hiện. Cụ thể, tại thời điểm khảo sát tiến hành công tác chuẩn bị đầu tư dự án (từ tháng 6/2021) đến thời điểm thi công (tháng 1/2023), sau 18 tháng, trải qua các đợt mưa lũ có một số hạng mục công trình tại các di tích bị xuống cấp, phát sinh so với khảo sát lập dự án lần đầu, một số điểm bị sạt lở. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang phối hợp với các sở, ngành, đơn vị liên quản tổ chức kiểm tra, đánh giá hiện trạng, thống nhất bổ sung các hạng mục cần được cải tạo, sửa chữa.