Hòn Vọng Phu thuộc cụm Di tích nghệ thuật và thắng cảnh quốc gia núi An Hoạch, phường An Hưng (TP Thanh Hoá, tỉnh Thanh Hóa), còn gọi là Vọng phu thạch, là công trình kiến trúc đá có giá trị lịch sử, nghệ thuật điêu khắc, mỹ thuật trang trí độc đáo tiêu biểu, gắn với truyền thuyết người đàn bà chung thủy chờ chồng đến hóa đá và là một biểu tượng đẹp trong đời sống văn hóa của người dân xứ Thanh. Tuy nhiên vào đêm 15.6.2022, do xảy ra mưa lớn, sấm sét đã gây sạt lở di tích hòn Vọng Phu ở 2 vị trí đó là ở phía tây, gần đỉnh Hòn Vọng Phu bị sạt lở khối đá có kích thước khoảng rộng 1m x dài 3m; phía đông hòn Vọng Phu, sạt lở khối đá có kích thước rộng 2,5m x dài 3m. Hiện nay, các khối đá bị sạt lở đang nằm ngay tại chân hòn Vọng Phu.

Hội thảo nhằm làm rõ nguyên nhân và có các giải pháp tối ưu, bảo đảm cơ sở khoa học trong xử lý, ngăn chặn tình trạng sạt lở, bảo tồn và phát huy giá trị di tích quốc gia hòn Vọng Phu theo đúng quy định. Hội thảo đã nhận được 12 bài tham luận được chia làm hai nhóm nội dung của các nhà nghiên cứu, nhà khoa học, các cá nhân đã và đang công tác tại các Sở, ngành chuyên môn, các kỹ sư, Kiến trúc sư, các nhà nghiên cứu tại tỉnh Thanh Hoá và trong cả nước. Các tham luận đã tập trung phân tích về thực trạng địa hình, địa chất khu vực và di tích hòn Vọng Phu. Đồng thời, làm rõ hơn nữa nguyên nhân sạt lở tại di tích, thống nhất các giải pháp, phương án khắc phục, chống sạt lở tại khu vực di tích và di tích hòn Vọng Phu, thống nhất quản lý di tích và một số nội dung khác liên quan đến phát huy giá trị di tích danh thắng Núi An Hoạch…

Tại Hội thảo, nhóm tham luận khoa học cúa Sở TNMT, Sở Xây dựng và kỹ sư điạ chất Đậu Bá Quang nhận định do kích thước cột đá không lớn lại bị cắt bởi các khe nứt nên khả năng tồn tại lâu dài là rất khó. Khi có những biến động của thiên nhiên (động đất, sấm sét, gió bão cấp độ mạnh đến siêu mạnh cột đá dễ bị trượt và sụp đổ. “Quan sát vỡ do sét đánh trên cột đá cho thấy thành phần đá ở đây không đông nhất (hòn Vọng Phu cơ bản được tạo bởi đá vôi) là một yếu tố làm ảnh hưởng đến độ bền vững của đá. Ngay dưới chân hòn Vọng Phu hiện tại có một miếu thờ được xây dựng bằng vì kẽm, mái lợp tôn, đây là yếu tố bất lợi cho hòn Vọng Phu khi có sấm sét”. Các ý kiến và tham luận đều có chung quan điểm là “phải đảm bảo cho công trình trước mắt và lâu dài, tăng khả năng chịu lực cho công trình, làm giảm khả năng sạt lở khi bị tác động từ sét, gió, mưa và tác động ngoại lực khác như chấn động và rung chuyển. Không sử dụng các loại vật liệu có khả năng truyền, dẫn nhiệt, điện vào khối đá. Đảm bảo về kỹ thuật, mỹ thuật và tự nhiên của khối đá”.

Phát biểu tại Hội thảo, Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hoá (Bộ VHTTDL) Trần Đình Thành khẳng định, đây là di tích có giá trị về mặt lịch sử và cảnh quan, là hệ thống dãy núi trong đó có các thiết chế văn hoá gắn liền với nhau tạo thành tổng thể cho cả di tích. Tuy nhiên, hiện trạng một số khu vực hòn Vọng Phu đã bị tróc vỡ, xuất hiện nhiều vết nứt. Đó là những biểu hiện cho nguy cơ sụp đổ của hòn Vọng Phu. Ngoài ra, với hình dạng hiện nay của khối đá, đổ nghiêng theo phương thẳng đứng 10-15 độ, cùng với nguy cơ sét đánh sẽ tạo ra khả năng sập đổ rất cao.

Do đó, trước mắt UBND TP Thanh Hoá cần lập biển báo khu vực nguy hiểm, có nguy cơ sạt lở và tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao cảnh giác của người dân và khách tham quan. Phân vùng, sử dụng các giải pháp như lưới thép, hàng rào... đảm bảo an toàn và thẩm mỹ hạn chế tác động của hiện tượng đá lăn, đá đổ quanh khu vực Núi Nhồi. Thực hiện ngay việc tháo dỡ, dọn dẹp các công trình đã xây dựng trái phép trong khu vực hòn Vọng Phu. Chủ trì, phối hợp các sở, ban, ngành chức năng cấp tỉnh; các cục, vụ, viện có liên quan ở Trung ương như Viện Vật lý địa cầu, Viện Khoa học Địa chất khoảng sản, Viện Khoa học Công nghệ xây dựng, cơ quan Điện lực... lập dự án chống sét, trình cấp có thẩm quyền phê duyệt để triển khai thực hiện.

Từ những giá trị di sản và hiện trạng của di tích một lần nữa khẳng định giá trị của khu di tích núi Nhồi nói chung và hòn Vọng Phu nói riêng đang ở trong tình trạng rất nguy cấp, cần sớm triển khai đồng bộ các nội dung mà hội thảo đã đề cập về bảo tồn, phục hồi, phát huy giá trị của di tích.