Tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận ở Tổ về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035.

Góp ý về nội dung này, các đại biểu thuộc Tổ 16 (gồm Đoàn ĐBQH TP. Đà Nẵng và Đoàn ĐBQH các tỉnh Tuyên Quang, Cao Bằng) cơ bản thống nhất với Báo cáo của Chính phủ về sự cần thiết hợp nhất 03 Chương trình mục tiêu quốc gia thành một Chương trình để khắc phục tình trạng phân tán nguồn lực, chồng chéo chính sách, nhiều đầu mối quản lý, nhiều văn bản quy định, hướng dẫn; đồng thời khắc phục một số tồn tại, hạn chế đã được đánh giá, tổng kết chỉ ra trong giai đoạn 2021 - 2025.

Nhất trí cao việc tích hợp 3 CTMTQG do có cùng mục tiêu là nâng cao đời sống, thu nhập, giảm nghèo bền vững các vùng khó khăn, đại biểu Ma Thị Thúy - Phó Trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách tỉnh Tuyên Quang nhấn mạnh, việc tích hợp các Chương trình sẽ giúp cho việc đầu tư, quy hoạch, kế hoạch thực hiện tập trung, thống nhất, hạn chế tình trạng đầu tư dàn trải, chồng chéo về đối tượng thụ hưởng, đầu mối quản lý… trong giai đoạn trước.

Đại biểu băn khoăn với mục tiêu thu nhập bình quân chung của người DTTS bằng 2/3 bình quân chung cả nước (tăng hơn 3 lần so với 2025) và cao hơn bình quân thu nhập khu vực nông thôn chưa thực sự hợp lý, trong khi nguồn lực đầu tư còn hạn hẹp. Do đó, đại biểu Ma Thị Thúy đề nghị cân nhắc, rà soát lại mục tiêu trên cho sát với thực tế; đồng thời đề nghị Chính phủ đánh giá thực chất hơn chỉ tiêu giảm nghèo đa chiều và không nên giao chỉ tiêu giảm nghèo hằng năm.

Về chỉ tiêu phấn đấu 100% số xã thoát nghèo, vùng đồng bào DTTS không còn xã, thôn đặc biệt khó khăn, đại biểu cho rằng, đây là thách thức lớn, do đó cần tập trung nguồn lực trọng tâm xây dựng hạ tầng thiết yếu, tạo sinh kế bền vững và có cơ chế đặc thù đủ mạnh để triển khai thực hiện.

Về chỉ tiêu khoảng 65% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, đại biểu Ma Thị Thúy cho rằng, cần làm rõ tính khả thi với Bộ tiêu chí của giải đoạn 2026 - 2030, nhất là trong điều kiện các xã hợp nhất, sáp nhập nhiều tiêu chí qua đánh giá đạt thấp…

Liên quan đến nguồn vốn ngân sách, đại biểu kiến nghị cần bố trí có trọng tâm, trọng điểm, xác định rõ đối tượng, ưu tiên tăng định mức phân bổ cho các xã đặc biệt khó khăn, biên giới, vùng DTTS và không nên phân bổ vốn đối ứng đối với địa phương khó khăn về ngân sách. Bên cạnh đó, đại biểu Ma Thị Thúy cũng đề nghị rà soát các nội dung trùng với các CTMTQG khác và đánh giá những khó khăn, vướng mắc (về thể chế, phân cấp…) của giai đoạn trước để có giải pháp thực hiện có hiệu quả Chương trình.

Góp ý về phạm vi, đối tượng, đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh - Đoàn ĐBQH TP. Đà Nẵng đồng tình với quan điểm của Hội đồng dân tộc đó là: Nghị định 272/2025/NĐ-CP mới hoàn thành việc xây dựng bộ tiêu chí phân định vùng DTTS&MN nhưng chưa có kết quả phân định thực tế; trong khi đó, bộ tiêu chí nông thôn mới và giảm nghèo bền vững vẫn đang trong quá trình dự thảo. Điều này có nghĩa là chúng ta chưa có căn cứ pháp lý hoàn chỉnh để xác định chính xác địa bàn và đối tượng thụ hưởng của Chương trình.

"Do đó, nếu Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư khi các tiêu chí này còn chưa hoàn thiện, thì chúng ta sẽ đối diện với dự lường của ba rủi ro lớn đó là: Trùng lặp giữa các CTMTQG; bỏ sót những địa bàn khó khăn nhất; xung đột pháp lý khi cùng một địa bàn có thể được hoặc không được xác định là vùng DTTS, vùng nghèo hoặc vùng nông thôn mới theo từng bộ tiêu chí khác nhau", đại biểu nêu quan điểm.

Do đó, đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh đề nghị trước khi phân bổ nguồn vốn, Chính phủ cần hoàn thiện công tác phân định vùng DTTS&MN, đồng thời ban hành bộ tiêu chí nông thôn mới phù hợp với đặc thù miền núi, vùng đồng bào DTTS, đúng tinh thần Kết luận 65-KL/TW của Bộ Chính trị. Cùng với đó, rà soát các danh mục đầu tư trùng lặp và các nhiệm vụ thường xuyên của các bộ, ngành.

Về hợp phần và chính sách, đại biểu đề nghị cần tôn trọng đặc thù của từng địa phương, bởi vì, điều kiện kinh tế, xã hội, văn hóa và mức độ khó khăn giữa các vùng DTTS&MN rất khác nhau. Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh cho rằng, việc giao quyền lựa chọn mô hình và hoạt động cụ thể giúp đảm bảo đầu tư "đúng chỗ, đúng nhu cầu"; Tăng trách nhiệm giải trình của chính quyền ở cơ sở.

"Vì khi địa phương được quyền quyết định thì chắc chắc địa phương sẽ chịu trách nhiệm giải trình về hiệu quả, tính minh bạch và kết quả thực hiện. Điều này tạo động lực đổi mới quản trị và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, tránh dàn trải, tối ưu hóa nguồn lực", đại biểu phân tích.

Cùng quan điểm, đại biểu Hoàng Ngọc Định - Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang cho rằng, cơ chế quản lý Chương trình tích hợp cần thống nhất, tinh gọn, tránh tình trạng nhiều đầu mối quản lý thực hiện các nội dung, nhiệm vụ có tính tương đồng, trùng lặp. Hồ sơ Chương trình được thiết kế gồm 02 hợp phần (Hợp phần 1: Nội dung chung thực hiện trên cả nước; Hợp phần 2: Nội dung đặc thù phát triển KT-ΧΗ vùng DTTS&MN).

Đại biểu cho rằng, việc phân định rõ nội dung thực hiện chung và nội dung đặc thù là cần thiết, song đề nghị cần sớm ban hành khung pháp lý thống nhất (nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn) để đảm bảo tính đồng bộ, tránh chồng chéo nhiệm vụ và tạo thuận lợi cho địa phương triển khai; quy định rõ nguyên tắc, nội dung, quy trình và cơ chế phối hợp khi tích hợp các CTMTQG.

Bên cạnh đó, đại biểu Hoàng Ngọc Định đề nghị Chính phủ quan tâm bố trí nguồn vốn trung hạn ổn định, có tính linh hoạt cao cho địa phương. Đặc biệt, cần tăng tỷ lệ vốn hỗ trợ từ NSTW đối với các xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, xã vùng DTTS. Đồng thời, tăng cường phân cấp, ủy quyền cho địa phương, nhất là cấp xã trong việc lập, thẩm định, phê duyệt và điều chỉnh kế hoạch, dự án thuộc Chương trình để phù hợp với điều kiện thực tiễn của từng vùng, từng xã miền núi.

Cũng tại Phiên họp, các đại biểu góp ý về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh; Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 136/2024/QH15 về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng; Chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Vinh - Thanh Thủy.