Sửa đổi toàn diện Luật Báo chí nhằm đáp ứng yêu cầu mới của công tác thông tin, truyền thông

Góp ý vào dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, đại biểu Hà Sỹ Đồng - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị bày tỏ tán thành sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Báo chí nhằm đáp ứng yêu cầu mới của công tác thông tin, truyền thông trong bối cảnh chuyển đổi số, sự bùng nổ của mạng xã hội và yêu cầu siết chặt kỷ cương, nâng cao trách nhiệm trong hoạt động báo chí.

Tuy nhiên, để dự thảo thực sự tiệm cận với thực tiễn, bảo đảm tính khả thi và tạo hành lang pháp lý thông thoáng, chặt chẽ, đại biểu tham gia thêm một số vấn đề:

Thứ nhất, về quyền tự do báo chí và quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công dân ở Điều 5 và Điều 6: Dự thảo đã mở rộng quyền của công dân, nhưng một số quy định còn mang tính nguyên tắc, chưa lượng hóa rõ ràng. Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ hơn ranh giới giữa quyền tự do báo chí và trách nhiệm pháp lý, nhất là trong bối cảnh thông tin trên không gian mạng lan truyền nhanh dễ gây hệ lụy. Đồng thời cần quy định cụ thể hơn về cơ chế bảo vệ người cung cấp thông tin đúng pháp luật tại khoản 4 Điều 32 để tạo niềm tin và khuyến khích sự tham gia tích cực của Nhân dân.

Thứ hai, về hành vi bị nghiêm cấm tại Điều 9, đại biểu cho rằng đây là then chốt tác động trực tiếp đến hoạt động tác nghiệp, do đó phải thật sự rõ ràng và trách nhiệm, khái niệm mở một số cụm từ như ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh, uy tín quốc gia ở khoản 5; làm biến dạng, lai căng tiếng Việt, khoản 7 vẫn còn định tính. Đại biểu đề nghị rà soát, giải thích hoặc lượng hóa trong văn bản dưới luật để tránh các cách hiểu khác nhau, đồng thời bảo vệ nhà báo khi rủi ro pháp lý trong quá trình tác nghiệp đúng pháp luật.

Thứ ba, về điều kiện cấp phép hoạt động báo chí và điều kiện cấp Thẻ nhà báo Điều 17 và Điều 20, đại biểu cho rằng, các quy định hiện nay tương đối chặt, nhưng có nguy cơ tạo thêm tầng nấc thủ tục, nhất là với báo chí địa phương.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng đề nghị chuyển hướng đánh giá theo mức độ tuân thủ pháp luật, chất lượng nội dung và hiệu quả phục vụ nhiệm vụ chính trị xã hội, thay vì nặng về điều kiện kỹ thuật.

Thứ tư, về vai trò và trách nhiệm của cơ quan báo chí và nhà báo Điều 28 và 29 thì hoạt động báo chí điều tra phòng, chống tham nhũng, thiên tai vùng sâu, vùng xa. Về tiềm ẩn rủi ro, ĐBQH này đề nghị bổ sung quy định về cơ chế phối hợp bảo vệ nhà báo giữa cơ quan báo chí, chính quyền địa phương, lực lượng công an khi có dấu hiệu đe dọa, cản trở tác nghiệp, đồng thời hoàn thiện quy trình xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quy định tại khoản 13 Điều 9 để đảm bảo tính răn đe.

Về cung cấp thông tin và trách nhiệm phát ngôn của cơ quan nhà nước, Điều 32 tình trạng chậm phát ngôn, né tránh cung cấp thông tin khiến dư luận bị dẫn dắt trên mạng xã hội, đại biểu đề nghị bổ sung chế tài cụ thể đối với cơ quan nhà nước chậm cung cấp thông tin, đặc biệt đối với các vụ việc liên quan đến an toàn xã hội, thiên tai, dịch bệnh, môi trường và dự án lớn đảm bảo tính minh bạch thông tin sớm là giải pháp quan trọng để hạn chế tin giả và củng cố niềm tin của Nhân dân.

Đại biểu đề nghị rà soát lại các quy định về xuất bản báo chí, cụ thể ở Điều 48 quy định về xuất bản bản tin và Điều 49 quy định về xuất bản đặc san nhưng đọc kỹ dự thảo cho thấy nội dung 2 điều này gần như giống nhau, không có gì khác và đặc biệt về bản chất việc tách thành 2 điều dễ gây hiểu nhầm rằng đây là hai chế độ pháp lý khác nhau, trong khi không cần thiết. Do đó, đại biểu đề nghị gộp Điều 48 và Điều 49 thành một điều duy nhất về hoạt động xuất bản để đảm bảo tính mạch lạc, tránh trùng lặp và thuận tiện khi áp dụng.

Đại biểu cũng đề nghị bỏ điểm b khoản 1 Điều 22 vì yêu cầu này đã được quy định đầy đủ tại điểm c khoản 1 Điều 22, giữ song song cả 2 điểm này sẽ tạo sự trùng lặp, thậm chí có thể dẫn đến cách hiểu và áp dụng không thống nhất giữa các cơ quan quản lý và rà soát lược bỏ điểm b là cần thiết để tinh gọn và nâng cao chất lượng lập pháp.

Cần có khung cơ chế, chính sách đặc thù, rõ ràng, khả thi để phát triển kinh tế báo chí

Góp ý vào dự thảo luật, đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân - Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh kiến nghị tại điểm a khoản 2 Điều 9 về các hành vi bị cấm, bổ sung như sau: "Đăng, phát thông tin có nội dung gây chia rẽ giữa các giai cấp, tầng lớp Nhân dân, giữa Nhân dân với chính quyền địa phương" để đảm bảo toàn diện, thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Thứ hai, tại khoản 9 Điều 9 quy định "Cấm thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của các cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân, quy kết tội danh khi chưa có bản án của tòa án".

Theo đại biểu, đây là nội dung được cử tri đặc biệt quan tâm. Trong bối cảnh đa dạng thông tin, có nhiều thông tin xấu, độc, thông tin giả, chưa được kiểm chứng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến các tổ chức, cá nhân, do đó cần có hướng dẫn chi tiết để các cơ quan báo chí, các cá nhân thực hiện và cơ chế giám sát, chủ động xử lý nghiêm minh để đảm bảo quyền con người, quyền công dân, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của các tổ chức, cá nhân.

Thứ ba, tại Điều 10, đại biểu kiến nghị sắp xếp đưa nội dung khoản 1 vào nội dung quản lý nhà nước vì trùng với nội dung quản lý nhà nước. Đồng thời, đại biểu kiến nghị bổ sung nhà nước cần có khung cơ chế, chính sách đặc thù, rõ ràng, khả thi để phát triển kinh tế báo chí trong thời gian tới. Trong đó cần thiết kế rõ nhóm cơ chế, chính sách về thuế, tài chính, về đất đai, về đầu tư công, về cơ sở vật chất, về hạ tầng, công nghệ, phát triển nguồn nhân lực và hợp tác quốc tế để phát triển các cơ quan báo chí trong nước. Cần có cơ chế ưu đãi đầu tư phát triển các tổ hợp báo chí, các đơn vị báo chí của trung ương và các thành phố lớn theo hướng đa phương tiện, đa lĩnh vực, có uy tín trong khu vực và trên thế giới.

Đồng thời, có cơ chế khuyến khích đủ mạnh để các báo chí phát triển đa ngôn ngữ, hỗ trợ các cơ quan báo chí Việt Nam phát triển nền tảng nội dung số mang bản sắc Việt Nam.

Vì hiện nay với hơn 70% dân số sử dụng Internet, gần 60 triệu tài khoản mạng xã hội, Việt Nam đang sở hữu một thị trường truyền thông rất lớn, nhưng phần lớn doanh thu quảng cáo trực tuyến vẫn thuộc về các nền tảng xuyên quốc gia. Do đó, tại điểm b khoản 2 Điều 10 đại biểu kiến nghị bổ sung "Nhà nước đầu tư có trọng tâm, trọng điểm để xây dựng, phát triển nền tảng số báo chí của quốc gia và các địa phương, nhất là ở các thành phố lớn".

Tại Điều 11 về quản lý nhà nước, tại khoản 4, đại biểu kiến nghị bổ sung "Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trình Hội đồng nhân dân cùng cấp ban hành cơ chế, chính sách ưu đãi đặc thù đầu tư phát triển cơ quan báo chí địa phương, đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển".

Theo đại biểu, thực tiễn, việc phát triển các cơ quan báo chí ở Thành phố Hồ Chí Minh, một đầu tàu kinh tế, văn hóa và đối ngoại của cả nước cần có cơ chế đặc thù của địa phương trong đầu tư mô hình phát triển về nguồn lực, để không chỉ định hướng cung cấp thông tin phục vụ cho địa phương mà còn đảm nhận nhiệm vụ chiến lược, truyền thông chính sách quốc gia, quảng bá hình ảnh đất nước ra thế giới. Đồng thời, cần bổ sung thêm khoản 5 về trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp xã "theo chức năng, nhiệm vụ của mình, Ủy ban nhân dân cấp xã thực hiện công tác quản lý báo chí tại địa phương theo quy định của pháp luật".