Bản sắc trong từng tấm thổ cẩm

Thổ cẩm của người Vân Kiều, Pa Cô từ lâu được biết đến với sự cầu kỳ, tinh tế và đa dạng ít nơi nào có được. Trên từng mảnh vải, các họa tiết hiện lên như những câu chuyện kể về núi rừng, về cuộc sống và tâm hồn của đồng bào miền sơn cước. Trang phục truyền thống vì thế không chỉ để mặc mà còn là phương tiện truyền tải tri thức văn hóa, là niềm tự hào của cộng đồng sống trên dải Trường Sơn.

Cùng với việc khai thác du lịch sinh thái, du lịch nông nghiệp, các xã miền núi Quảng Trị đã chú trọng hơn đến tiềm năng du lịch văn hóa. Nhiều du khách bắt đầu quan tâm đến đời sống tinh thần và các sản phẩm thủ công của đồng bào. Trong đó, thổ cẩm được xem như một món quà đặc biệt, kết tinh sự khéo léo và sáng tạo của người phụ nữ Vân Kiều, Pa Cô.

Đi nhiều nơi trong vùng, nhắc đến nghề dệt thổ cẩm là phải kể tới nghệ nhân Hồ Văn Hồi ở xã Khe Sanh. Hơn nửa đời mình, ông lặng lẽ gắn bó với khung dệt, miệt mài tìm cách giữ lại nét nghề truyền thống đang dần phai nhạt. Ba mươi năm trước, chứng kiến văn hóa dân tộc đứng trước nguy cơ mai một, ông đã quyết tâm học nghề cho thật giỏi, rồi mang kiến thức ấy đi truyền dạy cho bà con ở các bản làng thuộc hai huyện Đakrông và Hướng Hóa cũ.

Nhờ sự kiên trì của ông, đến nay đã có hàng chục lớp học được mở, nhiều chị em phụ nữ có thể tự tay dệt nên những tấm thổ cẩm đẹp và trở thành người truyền nghề cho lớp trẻ. Mỗi sản phẩm hoàn thành không chỉ là tấm vải mà còn là sợi dây nối giá trị truyền thống với đời sống hôm nay.

Hướng mở để nghề sống được cùng du lịch

Theo nghệ nhân Hồ Văn Hồi, giữ được nghề đã khó, giúp nghề sống được lại càng khó hơn. Người thợ chỉ có thể gắn bó nếu sản phẩm có đầu ra ổn định. Thời gian qua, ông và bà con đã nỗ lực đưa sản phẩm đến gần hơn với khách du lịch thông qua mạng xã hội, các sự kiện triển lãm, hoạt động trải nghiệm tại điểm du lịch. Nhờ đó, số lượng đơn đặt hàng dần tăng lên, tạo thêm động lực để người dân tiếp tục với nghề.

Tuy vậy, ông cho rằng muốn nghề phát triển bền vững thì sản phẩm phải đi vào đời sống một cách tự nhiên. Nếu trước đây bà con chủ yếu dệt váy áo truyền thống thì hiện nay cần đa dạng hóa hơn nữa để phù hợp nhu cầu của du khách và thị trường. Những sản phẩm như khăn trải bàn, rèm cửa hay đồ trang trí từ thổ cẩm sẽ giúp mở rộng không gian sáng tạo và tăng giá trị kinh tế của nghề.

Chung quan điểm ấy, chị Hồ Thị Họa My, chủ cơ sở đặc sản núi rừng Họa My, nhận thấy nhu cầu mua thổ cẩm và trang phục truyền thống của du khách ngày càng lớn. Nhiều người đặt chân đến vùng núi Quảng Trị đều hỏi thăm những sản phẩm mang dấu ấn văn hóa bản địa. Tuy nhiên, các sản phẩm vẫn chưa được quảng bá rộng rãi, chưa có nhiều điểm trưng bày để khách tiếp cận dễ dàng.

Chị cho rằng để biến thổ cẩm thành sản phẩm du lịch thực sự, cần có không gian giới thiệu tại các điểm đến, giúp du khách vừa ngắm nhìn, vừa tìm hiểu về câu chuyện phía sau từng tấm vải. Ngoài ra, việc sáng tạo sản phẩm cũng rất quan trọng. Nếu biết cách kết hợp truyền thống với hiện đại, những tấm thổ cẩm có thể trở thành khăn tay, khăn quàng cổ, túi xách hay nhiều sản phẩm lưu niệm độc đáo khác. Đây sẽ là những món quà ý nghĩa mà du khách muốn đem về sau chuyến đi.

Từ khung dệt mộc mạc vang lên nhịp thoi quen thuộc đến sắc chỉ rực rỡ kết tinh bao tâm huyết, thổ cẩm Vân Kiều, Pa Cô đang từng bước vượt khỏi phạm vi của truyền thống để chạm đến đời sống du lịch hôm nay. Tin rằng, khi nghệ nhân, người dân và chính quyền cùng chung quyết tâm, nghề dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc Vân Kiều, Pa Cô không chỉ được hồi sinh, bảo tồn mà còn trở thành điểm tựa kinh tế bền vững cho đồng bào, góp thêm một gam màu đầy bản sắc vào bức tranh du lịch của vùng núi Quảng Trị..