Xây dựng mô hình du lịch cộng đồng

Làng nghề du lịch - văn hóa cộng đồng xã Đắk Nia, TP Gia Nghĩa là nơi thường xuyên tiếp đón rất nhiều du khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan, tìm hiểu văn hóa của cộng đồng dân tộc Mạ sinh sống trên địa bàn. Nghệ nhân H'Bình ở Bon N'Jriêng, xã Đắk Nia cho biết, dệt thổ cẩm là nghề truyền thống, gắn liền với cuộc sống của người Mạ từ bao đời nay. Những sản phẩm thổ cẩm không đơn thuần chỉ là chiếc áo, chiếc khăn dùng để mặc, để choàng hằng ngày mà bên trong còn chứa đựng nét đẹp, thể hiện đặc trưng đời sống con người nơi đây. "Trước đây, khi dịch Covid-19 chưa xuất hiện, có rất nhiều đoàn du khách đến tham quan thác Liêng Nung và dừng chân để xem chúng tôi dệt thổ cẩm. Có khách còn mua túi, khăn về làm quà nữa nên bà con trong bon có thêm nguồn thu nhập đáng kể", nghệ ân H'Bình chia sẻ và cho biết thêm.

Là địa phương sở hữu nhiều phong cảnh đẹp và văn hóa truyền thống độc đáo nên nhiều năm qua nơi đây thường xuyên diễn ra các lễ hội đầu xuân. Để phục vụ khách du lịch, chúng tôi đã thành lập Tổ hợp tác dệt thổ cẩm Bon N'Jiêng. Ngoài ra, xã Đắk Nia cũng thành lập các đội chiêng, đội múa xoang và các tổ hợp tác dệt thổ cẩm, sản xuất rượu cần, tạo thành chuỗi hoạt động trải nghiệm, trình diễn phục vụ khi du khách có nhu cầu.

Nghệ nhân K'Tiêng chia sẻ thêm: "Trước đây, có nhiều đoàn khách ở TP.HCM, Hà Nội liên hệ để có thể trải nghiệm văn hóa lễ hội truyền thống của người Mạ. Mỗi lần trình diễn, các nghệ nhân, người dân đều được trả thù lao theo chương trình, tùy thuộc vào quy mô, mức độ mà các đoàn khách yêu cầu".

Ông Trần Đình Tuấn, Chủ tịch UBND xã Đắk Nia cho hay: Năm 2019, xã Đắk Nia tiến hành thí điểm hình thành Làng nghề du lịch - văn hóa cộng đồng, mỗi khi có khách đến tham quan, đồng bào thường sử dụng nhà văn hóa cộng đồng để đón khách. Đến đây, du khách có thể trải nghiệm các hoạt động cùng người dân như tham gia lao động sản xuất, tìm hiểu văn hóa truyền thống, giao lưu văn nghệ và các trò chơi dân gian.

Tương tự, xã Tâm Thắng, huyện Cư Jút cũng là địa phương đang được quan tâm, đầu tư để phát triển loại hình du lịch cộng đồng. Theo ông Nguyễn Sỹ Ánh, Chủ tịch UBND xã Tâm Thắng, trên địa bàn xã có buôn Nui, buôn Buôr là những buôn làng còn bảo tồn, lưu giữ nhiều nghề truyền thống, bản sắc văn hóa đặc trưng của người Ê Đê như dệt thổ cẩm, đánh cồng chiêng, hát Aray, chế tác và sử dụng các loại nhạc cụ dân tộc như Brố, đàn Goong ching gam… Với những yếu tố trên, các buôn hội tụ đủ điều kiện để hình thành một điểm du lịch cộng đồng, góp phần làm hấp dẫn, phong phú thêm cho du lịch huyện Cư Jút nói riêng, tỉnh Đắk Nông nói chung. Trong định hướng phát triển du lịch vùng Công viên địa chất toàn cầu giai đoạn 2021-2025, UBND huyện Cư Jút đã phê duyệt kinh phí hơn 1 tỉ đồng để xây dựng mô hình du lịch cộng đồng tại buôn Nui.

Nghệ nhân H'Đá, xã Tâm Thắng tâm sự: "Từ khi thành lập tổ hợp tác để xây dựng mô hình du lịch cộng đồng, có nhiều đoàn khách đã đến liên hệ tham quan hoạt động dệt thổ cẩm, làm rượu cần, ăn cơm lam, thịt nướng hoặc xem lễ hội. Tuy nhiên, hai năm trở lại đây, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên các hoạt động cũng hạn chế nhiều. Mặc dù vậy, bà con vẫn thường xuyên đến nhà văn hóa cộng đồng buôn để dệt thổ cẩm. Đội chiêng vẫn tập luyện để có thể phục vụ du khách khi đến thăm".

Nghệ nhân Y Sim bày tỏ thêm: "Dù chưa phải là mô hình du lịch cộng đồng chính thức nhưng hoạt động văn hóa truyền thống đã mang lại cho chúng tôi mức thu nhập đáng kể. Mỗi khi địa phương có đoàn khách nào liên hệ tìm hiểu văn hóa và trải nghiệm cuộc sống của người Ê Đê, chúng tôi cảm thấy tự hào khi được giới thiệu các phong tục, tập quán, công việc hằng ngày như dệt thổ cẩm, đan lát, diễn tấu cồng chiêng đến với du khách".

… gắn với Công viên địa chất toàn cầu

Theo Sở VHTTDL Đắk Nông, năm 2018, UBND tỉnh Đắk Nông đã chọn 9 thôn, buôn, bon để thí điểm làm mô hình du lịch cộng đồng, gồm: Bon N'Jriêng, xã Đắk Nia; bon Đắk R'moan, xã Đắk R'moan (TP Gia Nghĩa); bon Pi Nao, xã Nhân Đạo (huyện Đắk R'lấp); buôn Buôr, buôn Nui, xã Tâm Thắng; Làng văn hóa dân tộc Dao, xã Ea Pô (huyện Cư Jút); bon Ja Ráh, xã Nâm Nung; thôn Nam Tân, xã Nam Đà (huyện Krông Nô); bon Kon Hao, xã Đắk Ha (huyện Đắk Glong). Đây là những thôn, bon mà đồng bào DTTS còn lưu giữ nét văn hóa truyền thống độc đáo, được xem là điểm nhấn thu hút du khách khi muốn trải nghiệm cùng cộng đồng. Các thôn, buôn, bon được hướng dẫn thành lập ban quản lý, ban tự quản để có tư cách pháp nhân có thể tiếp cận được nguồn vốn hỗ trợ theo tinh thần của Nghị quyết 06 của HĐND tỉnh.

Cũng theo Sở VHTTDL Đắk Nông, Công viên địa chất toàn cầu Đắk Nông được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc (UNESCO) chính thức công nhận vào tháng 7.2020 là một danh hiệu cao quý không chỉ tạo lợi thế quảng bá hình ảnh của địa phương nói riêng, của Việt Nam nói chung ra thế giới, giúp lưu giữ những giá trị địa chất, đa dạng sinh học và nền văn hóa đa dạng, mà còn tạo đòn bẩy lớn cho ngành du lịch tỉnh Đắk Nông phát triển.

Đáng chú ý, một trong những tiêu chí phát triển du lịch bền vững mà UNESCO đưa ra đó là phát triển du lịch cộng đồng. Trong đó, yếu tố con người chính là "chìa khóa" cho sự phát triển bền vững này. Các sản phẩm du lịch trong mô hình tập trung vào các hoạt động khám phá văn hóa và trải nghiệm văn hóa theo chiều sâu. Chính vì vậy, xây dựng mô hình du lịch cộng đồng gắn với Công viên địa chất toàn cầu Đắk Nông được xem là một hướng đi đúng, không chỉ góp phần nâng cao lợi thế cạnh tranh của ngành du lịch địa phương mà còn đáp ứng được 15/16 lĩnh vực ưu tiên của Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu. Từ đó, giúp địa phương hoàn thành mục tiêu kép, vừa phát triển du lịch vừa làm tốt vai trò của một thành viên trong Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu, để gìn giữ danh hiệu cao quý này trong những lần tái thẩm định tiếp theo./.