Nghi lễ thể hiện lòng biết ơn

Trong tâm thức người Tà Ôi, Dèng là tài sản quý giá, biểu tượng cho quyền quý, sự giàu sang và vị thế của người sở hữu. Dèng góp phần làm nên sự sung túc của gia đình, sự thịnh vượng của bản làng. Không chỉ là vật dụng che thân, Dèng còn được trao trong các mối quan hệ quan trọng: hồi môn của nhà gái, quà cho thông gia, tặng phẩm cho chàng rể quý. Dèng cũng xuất hiện trong không gian linh thiêng của gia đình, họ tộc, nhà Rông, như một phần không thể thiếu của đời sống văn hóa.

Từ khi bước vào tuổi trăng tròn, các cô gái Tà Ôi đã được bà và mẹ truyền dạy nghề dệt Dèng. Để tỏ lòng biết ơn với nghề truyền thống, người Tà Ôi thường tổ chức nghi lễ dâng Dèng trong các dịp trọng đại của gia đình, làng bản. Đặc biệt, trước những chuyến đi buôn bán Dèng ở nơi xa, lễ cúng dâng Dèng là dịp quan trọng để tạ ơn Giàng đã ban cho dân tộc mình nghề dệt thiêng liêng.

Nghi thức cúng dâng Dèng được tổ chức trang trọng với ba bước chính. Ở bước chuẩn bị, chủ gia đình cùng con cháu tập hợp toàn bộ Dèng trong nhà, chia ra một phần để trang trí nơi linh thiêng dâng cúng, phần còn lại được xếp gọn gàng quanh mâm lễ. Lễ vật không thể thiếu gồm một con gà, một vò rượu cần, khay bánh A Quát và bát hương Ci cul.

Khi mọi thứ đã sẵn sàng, gia chủ bắt đầu làm lễ. Trước con cháu, người chủ gia đình đọc bài khấn, bày tỏ lòng biết ơn sâu nặng: "Ơ Giàng! Hôm nay ngày lành tháng tốt, gia đình con cháu làm lễ cúng dâng Dèng. Mâm cỗ đã dọn sẵn, con gà luộc, bánh A Quát thơm ngon, lòng thành xin mời Giàng xuống ăn. Rượu cần thơm ngon tinh túy, đậm đà tình nghĩa, xin mời Giàng uống…"

Lời khấn tiếp nối dòng tri ân với nghề truyền thống: cảm ơn Giàng đã ban cho người Tà Ôi những tấm Dèng bền đẹp, để làm lễ vật cho con gái, để trang trí nơi cúng bái, để đón các vị thần linh về vui hội; cảm ơn Giàng đã ban của cải, vàng bạc làm giàu cho bản làng.

Trong lễ cúng, gia chủ cũng cầu mong Giàng tiếp tục phù hộ để những người phụ nữ có sức khỏe, dệt được nhiều tấm Dèng đẹp và giá trị hơn; cầu cho người cha, người anh khi đi buôn bán Dèng được may mắn, bán được nhiều, không ế ẩm, thừa dư. Khi lễ cúng hoàn tất, Giàng trở về nơi ngự trị để tiếp tục che chở cho bản làng. Chủ nhà cùng con cháu thụ hưởng lễ vật, nâng ly rượu cần, hòa mình vào vũ điệu Ri Răm, Ân Zựt truyền thống. Trong niềm vui ấy, mọi người chúc nhau những điều tốt đẹp, mong mùa mới đủ đầy và hành trình buôn bán gặp nhiều suôn sẻ.

Sức sống mới của Dèng

Không chỉ hiện diện trong nghi lễ, Dèng ngày nay còn vươn mình mạnh mẽ, trở thành chất liệu sáng tạo trong thời trang và không gian văn hóa. Những năm gần đây, nhiều nhà thiết kế nổi tiếng trong nước như Minh Hạnh, Viết Bảo… đã lựa chọn Dèng để tạo nên các bộ sưu tập đặc sắc, trình diễn tại Nhật Bản, Pháp và nhiều sự kiện lớn như Festival Huế hay các chương trình thời trang ở TPHCM. Không gian trưng bày nghề dệt Dèng tại các lễ hội, sự kiện văn hóa cũng thu hút đông đảo du khách. Nhiều hoạt động trình diễn nghề, tái hiện quy trình dệt và giới thiệu sản phẩm cho thấy sức hấp dẫn của nghề truyền thống này.

Những năm qua, nghề dệt Dèng được gắn kết với phát triển du lịch cộng đồng tại các xã vùng cao A Lưới. Các tour trải nghiệm thường đưa du khách đến với làng nghề, gặp gỡ nghệ nhân, cùng dệt thử và mua sắm sản phẩm. Nhờ đó, Dèng không chỉ được quảng bá rộng rãi mà còn trở thành điểm nhấn giúp phát triển kinh tế địa phương.

Hiện nay, các sản phẩm Dèng của đồng bào Tà Ôi ở A Lưới đã có mặt trên toàn quốc và đang từng bước tiếp cận thị trường quốc tế. Với những tiềm năng sẵn có, khi được hỗ trợ bảo tồn và phát triển bền vững, sức sống của Dèng chắc chắn sẽ tiếp tục lan tỏa mạnh mẽ, đóng góp cho sự phát triển du lịch và tăng thu nhập cho người dân.