Đây là hoạt động quan trọng nhằm đánh giá tiềm năng, cơ hội, khó khăn và thách thức để xây dựng chương trình phát triển du lịch cộng đồng bền vững, phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương.

Đoàn công tác do Phó Cục trưởng Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam Nguyễn Thị Hoa Mai dẫn đầu, cùng sự tham gia của các chuyên gia phát triển du lịch cộng đồng, điểm đến, cơ quan truyền thông, đại diện Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Tuyên Quang, cùng một số doanh nghiệp tiêu biểu trong lĩnh vực lữ hành và du lịch cộng đồng trên cả nước.

Trong khuôn khổ chương trình, đoàn đã làm lễ chào cờ và trao cờ cho Đồn Biên phòng Lũng Cú tại Cột cờ Lũng Cú (Hà Giang, Tuyên Quang) - biểu tượng thiêng liêng nơi địa đầu Tổ quốc. Hoạt động mang ý nghĩa gắn kết giữa du lịch, cộng đồng và chủ quyền quốc gia, khẳng định hướng phát triển du lịch vùng cao không chỉ là kinh tế mà còn là văn hóa - tinh thần.

Khảo sát thực tế các điểm du lịch cộng đồng tiêu biểu

Làng văn hóa du lịch Lũng Cẩm (Đồng Văn) nằm giữa thung lũng Sủng Là - “đóa hoa giữa lòng đá”, là nơi sinh sống của đồng bào dân tộc Mông, Lô Lô. Bản có hàng chục ngôi nhà trình tường cổ hàng trăm năm tuổi, bao quanh là ruộng ngô, vườn đào, hàng rào đá đặc trưng. Đây cũng là bối cảnh của nhiều bộ phim nổi tiếng, trong đó có “Chuyện của Pao”. Khu du lịch Nhà của Pao - giá trị di sản gắn với bản làng: Ngôi nhà trình tường cổ hơn 100 năm tuổi - bối cảnh chính của phim “Chuyện của Pao” - hiện là một điểm du lịch cộng đồng kết hợp giữa văn hóa và điện ảnh. Du khách có thể tham quan, chụp ảnh, trải nghiệm văn hóa dân tộc Mông, nghe kể chuyện về nghề làm ngói, dệt lanh, nấu rượu ngô truyền thống.

Tuy nhiên, lượng khách chủ yếu dừng chân trong thời gian ngắn. Đoàn khảo sát đề xuất, cần chuyển hướng từ tham quan ngắn hạn sang lưu trú và trải nghiệm, giúp kéo dài thời gian lưu trú và tăng thu nhập cho người dân địa phương.

Đoàn khảo sát ghi nhận, Lũng Cẩm đã hình thành mô hình homestay, dịch vụ trải nghiệm văn hóa và nghề truyền thống, tuy nhiên vẫn còn mang tính tự phát. Cơ sở hạ tầng, vệ sinh môi trường, hệ thống đón tiếp du khách cần được đầu tư đồng bộ hơn để hướng đến du lịch chuyên nghiệp, bền vững.

Làng Lô Lô Chải - “Làng du lịch tốt nhất thế giới năm 2025”: Nằm dưới chân Cột cờ Lũng Cú, Lô Lô Chải là nơi sinh sống của hơn 100 hộ người dân tộc Lô Lô đen, được Tổ chức Du lịch Liên hợp quốc (UN Tourism) vinh danh là “Làng du lịch tốt nhất thế giới năm 2025”. Làng nổi bật với kiến trúc trình tường, mái ngói âm dương, hàng rào đá, không gian nguyên bản cùng các lễ hội truyền thống đặc sắc.

Hiện có hơn 40 hộ dân tham gia hoạt động du lịch cộng đồng, cung cấp dịch vụ lưu trú, ẩm thực, biểu diễn văn nghệ và trải nghiệm văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, việc quản lý lượng khách, xử lý rác thải, quảng bá số và liên kết tour tuyến vẫn là những thách thức cần sớm tháo gỡ.

Chia sẻ tại điểm đến khảo sát, Phó Cục trưởng Nguyễn Thị Hoa Mai nhấn mạnh: “Về cơ bản, các làng du lịch cộng đồng này có nhiều điểm mạnh, tuy nhiên để khai thác sâu và chuyên nghiệp hơn nữa vẫn cần sự góp ý của các chuyên gia, những hướng dẫn mang tính ‘cầm tay chỉ việc’ để bà con có thể làm tốt hơn nữa. Du lịch cộng đồng không chỉ dừng ở mức trải nghiệm, mà phải trở thành sinh kế bền vững cho người dân địa phương”.

Sông Nho Quế: được ví là “đệ nhất hùng quan” của miền biên viễn, với dòng nước xanh ngọc uốn lượn giữa hai vách đá dựng đứng. Đây là điểm kết nối quan trọng giữa du lịch thiên nhiên và cộng đồng dân tộc vùng Đồng Văn - Mèo Vạc.

Khảo sát thực tế cho thấy, du lịch trải nghiệm bằng thuyền, ngắm hẻm vực Tu Sản đang ngày càng thu hút du khách. Tuy nhiên, vấn đề an toàn vận hành, bảo vệ môi trường, xử lý rác thải và quy hoạch bến bãi cần được chú trọng để bảo đảm khai thác bền vững.

Làng văn hóa du lịch cộng đồng thôn Khun: Tại Tuyên Quang, đoàn đã khảo sát làng du lịch cộng đồng thôn Khun, nơi đồng bào dân tộc Dao và Tày đang bắt đầu phát triển mô hình du lịch gắn với nông nghiệp. Bà con đã mở các homestay, dịch vụ trải nghiệm nghề thủ công và ẩm thực bản địa, bước đầu hình thành điểm đến mới trong chuỗi du lịch cộng đồng vùng trung du - miền núi phía Bắc.

Tuy nhiên, địa phương vẫn cần hỗ trợ thêm về kỹ năng làm du lịch, marketing điểm đến và kết nối doanh nghiệp lữ hành, nhằm đưa sản phẩm du lịch cộng đồng Tuyên Quang vươn xa hơn.

Tiềm năng, cơ hội và thách thức của du lịch cộng đồng vùng cao

Theo đánh giá của đoàn khảo sát, vùng Đồng Văn - Tuyên Quang hội tụ đầy đủ điều kiện để phát triển du lịch cộng đồng bền vững: Cảnh quan độc đáo, văn hóa dân tộc phong phú, di sản thiên nhiên - văn hóa đan xen; Cộng đồng dân cư thân thiện, sẵn sàng tham gia làm du lịch; Chính quyền địa phương có chính sách rõ ràng; nhiều đề án, nghị quyết về phát triển du lịch cộng đồng gắn với xây dựng nông thôn mới đã và đang được triển khai.

Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế: hạ tầng giao thông và dịch vụ còn thiếu đồng bộ; năng lực làm du lịch của người dân còn yếu; nguy cơ “thương mại hóa” bản sắc văn hóa nếu không quản lý tốt. Việc liên kết tour tuyến giữa Tuyên Quang và các địa phương lân cận còn rời rạc, chưa tạo thành sản phẩm vùng.

Theo đại diện các doanh nghiệp tham gia khảo sát nhìn nhận: Tuyên Quang cần đào tạo và nâng cao năng lực cho người dân, đặc biệt về đón tiếp khách, ẩm thực, marketing số và bảo vệ môi trường; Đầu tư hạ tầng giao thông, vệ sinh môi trường, cơ sở lưu trú theo chuẩn thân thiện môi trường; Phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng gắn với văn hóa, nông nghiệp, nghề thủ công, ẩm thực bản địa; Tăng cường liên kết vùng, hình thành các tour - tuyến du lịch cộng đồng; Ứng dụng chuyển đổi số trong quảng bá, đặt dịch vụ, giới thiệu sản phẩm OCOP và kết nối du khách trong và ngoài nước.

Phó Cục trưởng Nguyễn Thị Hoa Mai khẳng định: “Phát triển du lịch cộng đồng phải đi đôi với bảo tồn giá trị văn hóa, gìn giữ cảnh quan, và quan trọng hơn cả là giúp người dân được hưởng lợi từ chính mảnh đất quê hương mình”.

Chương trình khảo sát các điểm du lịch cộng đồng tại vùng Đồng Văn - Tuyên Quang không chỉ giúp đánh giá tiềm năng, cơ hội và thách thức mà còn tạo diễn đàn kết nối giữa quản lý nhà nước - chuyên gia - doanh nghiệp và cộng đồng.

Kết quả khảo sát là cơ sở quan trọng để Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam cùng các địa phương xây dựng mô hình du lịch cộng đồng bền vững, hướng tới mục tiêu “du lịch vì cộng đồng, cộng đồng làm du lịch”, góp phần nâng cao đời sống người dân, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và lan tỏa hình ảnh Việt Nam xanh, an toàn và thân thiện.

Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam