Thông qua việc số hóa, DSVH các dân tộc thiểu số Tây Nguyên đang vượt qua rào cản địa lý và hình thức trưng bày truyền thống, sẵn sàng tiếp cận du khách toàn cầu.

Cánh cửa mới vào không gian văn hóa ảo

Ứng dụng công nghệ đã mang lại sự thay đổi căn bản trong trải nghiệm văn hóa tại Đắk Lắk. Thay vì chỉ là hiện vật tĩnh, di sản đã được chuyển hóa thành các tài nguyên số tương tác, làm giàu thêm nội dung quảng bá du lịch. Công nghệ đã giúp di sản vượt qua rào cản vật lý, tạo ra trải nghiệm tương tác cao cho du khách.

Tại Bảo tàng Đắk Lắk, công nghệ đã thay đổi hoàn toàn chất lượng dịch vụ thuyết minh và hình ảnh. Hệ thống thuyết minh tự động (Audio guide) được triển khai hiệu quả tại các không gian trưng bày thường xuyên, hoạt động song song trên cả ứng dụng di động (App DakLak Museum) và thiết bị cầm tay chuyên dụng. Ứng dụng này mang đến trải nghiệm nổi bật là chế độ xem hiện vật 3D, cho phép khách tham quan tương tác với hiện vật, xoay 360 độ và tra cứu thông tin chi tiết từ nhiều góc nhìn.

Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ đã được đẩy mạnh nhằm khai thác trực tiếp văn hóa dân tộc của tỉnh. Đắk Lắk đã quét 3D toàn bộ không gian trưng bày chuyên đề "Trang phục truyền thống các dân tộc ở Đắk Lắk" và xây dựng trải nghiệm thực tế ảo (VR), sẵn sàng cho du khách khám phá tại địa chỉ: https://demo-map.vietnaminfo.net/tours/baotangdaklak/. Việc này giúp du khách dễ dàng tiếp cận với trang phục truyền thống của các dân tộc thiểu số Tây Nguyên mà không cần trực tiếp đến bảo tàng.

Song song với bảo tàng, cơ sở dữ liệu số cho nội dung thuyết minh tự động đã được xây dựng tại ba Di tích lịch sử quốc gia, bao gồm Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột, Di tích lịch sử quốc gia Biệt điện Bảo Đại và Di tích lịch sử quốc gia Đình Lạc Giao. Hoạt động số hóa này bao gồm lý lịch di tích, tập ảnh khảo tả, bản đồ vị trí, và các hiện vật, tư liệu, hình ảnh, video liên quan, thậm chí cả một số kỳ tế, lễ tại di tích. Đây là kho dữ liệu nền tảng cho việc xây dựng các sản phẩm du lịch có chiều sâu, thu hút các nhà nghiên cứu và du khách chuyên ngành.

Bên cạnh đó, CNTT đã trở thành công cụ chủ lực để quảng bá và gắn kết các sự kiện văn hóa dân tộc lớn với du lịch. Các hoạt động số hóa di sản được quảng bá gắn với Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột, Liên hoan văn hoá cồng chiêng và ngày hội văn hoá các dân tộc tỉnh Đắk Lắk.

Công tác truyền thông, giáo dục và quảng bá được duy trì mạnh mẽ qua các nền tảng số. Ngoài Cổng thông tin điện tử, tỉnh đã phát huy hiệu quả các trang mạng xã hội như Instagram, Facebook. Đắk Lắk cũng đã sáng tạo nội dung số như hoàn thiện 01 file MP3 về Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt đường Trường Sơn, đường Hồ Chí Minh, đăng trên kênh Daklak Museum Radio, và xây dựng 02 video clip giới thiệu về chương trình trải nghiệm với chủ đề "Âm vang của núi rừng" bằng ứng dụng chuyển văn bản thành giọng nói (Vbee).

Nút thắt

Tuy nhiên, Đắk Lắk cũng đang đối mặt với những rào cản ảnh hưởng đến việc lan tỏa đầy đủ các giá trị du lịch văn hóa dân tộc. Sự phát triển không đồng đều giữa hạ tầng số và nền tảng số đã gây khó khăn cho việc chuẩn hóa, chia sẻ, kết nối các cơ sở dữ liệu (CSDL) dùng chung của tỉnh và các nguồn CSDL chuyên ngành khác, cản trở khả năng quảng bá du lịch liên vùng.

Đáng chú ý, tỉnh thiếu nhân lực chuyên trách về công nghệ số trong lĩnh vực di sản văn hóa. Cán bộ chuyên môn chủ yếu xuất thân từ lĩnh vực văn hóa - bảo tàng, chưa am hiểu sâu về công nghệ, lập trình hay nền tảng dữ liệu. Sự thiếu hụt này dẫn đến khó khăn nghiêm trọng trong công tác quảng bá, thể hiện qua việc thiếu đội ngũ sáng tạo nội dung số, khiến nhiều tư liệu, câu chuyện, và giá trị văn hóa chưa được thể hiện sinh động, hấp dẫn, và chưa lan tỏa được như mong muốn.

Để khắc phục, Đắk Lắk đã đề xuất giải pháp chiến lược như hỗ trợ đào tạo, tập huấn chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ về năng lực quản lý dữ liệu, ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR), mô hình 3D, thuyết minh tự động. Đồng thời, kiến nghị ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về số hóa, định hướng mô hình "bảo tàng số", "di sản số" thống nhất và tạo cơ chế phối hợp, chia sẻ dữ liệu giữa Bộ và địa phương trong công tác quảng bá di sản trên không gian mạng.

Chuyển đổi số đã mở ra hướng đi hiệu quả để bảo tồn và khai thác giá trị văn hóa các dân tộc ở Đắk Lắk, từng bước xây dựng nền tảng du lịch văn hóa bền vững cho Tây Nguyên.