Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn vừa có báo cáo Quốc hội, đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình Mục tiêu Quốc gia (MTQG) hợp nhất (xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển vùng dân tộc thiểu số và miền núi) giai đoạn 2026-2035. Đây là một chiến lược được kỳ vọng sẽ tạo ra một cú hích mạnh mẽ thông qua việc thực hiện hàng loạt giải pháp trọng tâm mang tính đột phá về thể chế và huy động nguồn lực.

Hoàn thiện thể chế: Nền tảng đồng bộ và phân cấp mạnh mẽ

Trọng tâm đầu tiên của Chương trình là việc hoàn thiện thể chế theo hướng đồng bộ và tăng cường phân cấp. Chính phủ yêu cầu rà soát, sửa đổi, hoàn thiện cơ chế, chính sách và ban hành đầy đủ các văn bản hướng dẫn theo hướng thống nhất, phù hợp với mô hình tổ chức hành chính hai cấp (tỉnh - xã).

Đặc biệt, việc khẩn trương triển khai đồng bộ các Nghị quyết quan trọng của Chính phủ như Nghị quyết 255/2025/NĐ-CP (về xác định dân tộc khó khăn đặc thù) và Nghị quyết 272/2025/NĐ-CP (về phân định vùng DTTS&MN) là nhiệm vụ cấp thiết. Cùng với đó, Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới các cấp và Bộ tiêu chí đánh giá sản phẩm OCOP giai đoạn 2026-2035 sẽ được xây dựng theo hướng minh bạch, gắn với tiêu chuẩn xanh - bền vững và hội nhập quốc tế.

Nguyên tắc quan trọng là giảm tối đa số lượng văn bản ban hành thông qua việc tích hợp, đồng thời tăng cường phân cấp, giao quyền chủ động cho các địa phương trong việc quy định cụ thể các tiêu chí, chỉ tiêu, đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế và đặc thù của từng vùng.

Chuyển trọng tâm: Từ số lượng sang chất lượng bền vững

Chương trình đánh dấu sự chuyển đổi chiến lược, từ việc chạy đua đạt chuẩn số lượng sang nâng cao chất lượng các tiêu chí đã đạt.

Các địa phương được hướng dẫn xây dựng nông thôn mới hiện đại, tập trung vào việc xây dựng NTM cấp thôn, bản theo hướng tiếp cận dựa vào nội lực cộng đồng và tri thức bản địa. Việc xây dựng NTM kiểu mẫu sẽ được xem xét và quyết định theo hướng các lĩnh vực nổi trội, phù hợp với đặc thù vùng miền.

Song song, các giải pháp giảm nghèo bền vững được thực hiện đồng bộ theo tiếp cận đa chiều. Đặc biệt, Chương trình tập trung phát triển sinh kế, nâng cao năng lực tự chủ, tự vươn lên của người nghèo. Chính phủ yêu cầu phải xây dựng được cơ chế phòng ngừa tái nghèo, quy định rõ trách nhiệm của địa phương khi để xảy ra tình trạng tái nghèo kéo dài.

Vai trò chủ thể của người dân và doanh nghiệp

Để đảm bảo nguồn lực, Chương trình yêu cầu thực hiện đồng bộ các giải pháp về huy động vốn, đảm bảo đầy đủ, kịp thời. Các địa phương có trách nhiệm bố trí đủ vốn ngân sách địa phương, đồng thời ưu tiên bố trí vốn đầu tư phát triển cho các địa bàn khó khăn nhất vùng DTTS và miền núi nhằm thu hẹp khoảng cách vùng miền.

Mặt khác, việc khuyến khích phát triển kinh tế nông thôn theo hướng gia tăng giá trị, bền vững được đẩy mạnh thông qua việc hỗ trợ phát triển sản phẩm OCOP, du lịch nông nghiệp/cộng đồng gắn với thế mạnh địa phương theo hướng xanh. Nghiên cứu đề xuất thành lập quỹ phát triển xanh, chuyển đổi số là một giải pháp tài chính mới nhằm thúc đẩy kinh tế nông thôn bền vững hơn.

Đặc biệt, Chương trình nhấn mạnh vai trò chủ thể của người dân và doanh nghiệp. Người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà còn là chủ thể tham gia tích cực vào việc lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và giám sát. Doanh nghiệp cần được tạo môi trường thuận lợi để đầu tư, tạo sinh kế và việc làm bền vững.

Công nghệ và giám sát minh bạch

Chuyển đổi số là một trong những giải pháp then chốt để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả. Chương trình yêu cầu đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số, công nghệ thông tin trong các hoạt động, từ xây dựng cơ sở dữ liệu đến giám sát tiến độ và kết quả thực hiện.

Mục tiêu là xây dựng bộ chỉ số, hệ thống giám sát, đánh giá trực tuyến tập trung, kết nối liên thông với các hệ thống dữ liệu ngành. Bên cạnh đó, Chính phủ tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát, đồng thời khuyến khích trao quyền cho cấp xã và cộng đồng đi đôi với cơ chế giám sát, đánh giá minh bạch, phối hợp chặt chẽ với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam để tăng cường vai trò phản biện xã hội, đảm bảo Chương trình được thực hiện nghiêm túc, kịp thời khen thưởng và xử lý nghiêm các vi phạm.