Tới tham dự có Ủy viên BCH TW Đảng, chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước Đào Việt Trung; Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đặng Thị Bích Liên.

Lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích Quốc gia đặc biệt và khai hội chùa Đọi Sơn là dịp để tôn vinh những giá trị lịch sử văn hóa tiêu biểu, độc đáo của di tích chùa Đọi Sơn; khơi dậy, phát huy lòng tự hào về quê hương, đất nước; đồng thời góp phần khẳng định, giáo dục truyền thống lịch sử - văn hóa của quê hương, đất nước; tuyên truyền, giới thiệu quảng bá những giá trị văn hóa tiêu biểu, độc đáo của di tích lịch sử - văn hóa chùa Đọi Sơn và văn hóa truyền thống của tỉnh với bạn bè trong và ngoài nước; thu hút du khách thập phương về với di tích; góp phần phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của tỉnh Hà Nam.

Tại buổi lễ, Thứ trưởng Đặng Thị Bích Liên đã trao bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt cho lãnh đạo UBND tỉnh Hà Nam, UBND huyện Duy Tiên và sư trụ trì Chùa Đọi Sơn.

Phát biểu tại buổi lễ, Thứ trưởng yêu cầu Hà Nam cần thiết lập quy hoạch tổng thể bảo tồn di tích làm cơ sở cho việc bảo vệ và phát huy giá trị di tích lâu dài. “Ban quản lý di tích cần triển khai việc cắm mốc giới bảo vệ di tích, kiện toàn bộ máy quản lý bảo vệ kiến trúc và các hiện vật an toàn tuyệt đối. Đồng thời tổ chức tuyên truyền sâu rộng hơn nữa giá trị lịch sử văn hóa, khoa học và thẩm mỹ của di tích và xây dựng kế hoạch tu bổ tôn tạo các hạng mục di tích một cách có hiệu quả nhất. Về lễ hội cần duy trì nghi thức, nghi lễ lễ hội truyền thống và không gian văn hóa liên quan đến di tích. Nghiên cứu phát huy lễ hội của tỉnh Hà Nam gắn với tham quan du lịch, thu hút khách thập phương tìm hiểu sâu sắc các giá trị di tích. Kết nối di tích này với danh lam thắng cảnh khác trong tỉnh tạo thành các tour du lịch nhằm phát triển kinh tế du lịch trong vùng”- Thứ trưởng Đặng Thị Bích Liên nhấn mạnh.

Chùa Đọi Sơn toạ lạc trên đỉnh núi Long Đọi, thuộc địa phận huyện Duy Tiên, cách thành phố Phủ Lý khoảng 8km. Chùa Long Đọi Sơn có tên chữ là Sùng Thiện Diên Linh, được xây dựng vào thời Lý, dưới triều vua Lý Nhân Tông ( khoảng năm 1121). Tương truyền, dưới thời Lý chùa mang tên là Long Đội Sơn, đến thời Hậu Lê đổi tên là Đọi Sơn. Núi Đọi nằm ở giữa xã, cao khoảng 400m, chu vi khoảng chừng 2500m. Mặt bằng chùa rất rộng, lưng tựa vào núi Ðiệp với ba dòng sông uốn khúc bao quanh.

Trải qua gần 1000 năm lịch sử, ngôi chùa đã được trùng tu nhiều lần nhưng vẫn giữ được những kiến trúc đặc trưng của thời Lý.

Hiện nay chùa còn giữ được nhiều di vật quý như tượng Phật Di Lặc bằng đồng ở chính điện; 6 pho tượng Kim Cương bằng đá, cao 1,60m; bia đá Diên Linh (dựng năm 1121), cao 2,88m, rộng 1,40m và dày 0,29cm, đặt trên đế đá chạm rồng, hình chạm khắc và hoa văn trang trí trên bia mang đậm phong cách thời Lý; 4 pho tượng hình người có cánh cao 40cm, bề ngang 30cm.

Chùa Đọi thời Lý xếp hạng là “Đại danh lam” kiêm hành cung, thời Pháp từng được liệt vào hạng các cổ tích danh thắng để bảo vệ. Nét đặc biệt nhất của quần thể di tích chùa Long Đọi Sơn phải kể đến là ngôi chùa và cây tháp Sùng Thiện Diên Linh được vua Lý Nhân Tông xây dựng năm Hội Tường Đại Khánh thứ 9 (1118), khởi công vào tháng 5 đến mùa thu Thiên Phù Duệ Vũ thứ 2 (1121) thì được hoàn thành. Tháng 3 năm Nhâm Dần (1122 ) nhà vua mở hội khánh thành chùa tháp. Toàn bộ công trình kiến trúc quý báu đó đã bị quân xâm lược nhà Minh phá hủy. May mắn còn sót lại tấm bia Sùng Thiện Diên Linh và 6 pho tượng Kim Cương, tượng thần Kinaras. Ngôi chùa cũng đã từng trải qua rất nhiều lần tu bổ vào các triều Hậu Lê, Mạc, Nguyễn. Lần tu bổ lớn nhất là vào thời Nguyễn, quy mô chùa trên 100 gian lớn, nhỏ, thiết kế kiểu nội công ngoại quốc.

Lễ hội chùa Đọi hàng năm mở từ ngày 19 đến ngày 21 tháng 3 Âm lịch, chính hội vào ngày 21 là một lễ hội thu hút rất đông du khách gần xa đến tham dự và vãn cảnh. Hoạt động được chú ý nhất của lễ hội là đám rước kiệu từ chân núi lên chùa nhằm tưởng niệm Lý Nhân Tông và bà Ỷ Lan – người có công xây dựng ngôi chùa. Ngoài ra còn có lễ dâng hương, tế nam quan, tế nữ quan tạ ơn trời Phật. Lễ hội diễn ra nhiều trò chơi như : chơi cờ người, đấu vật, hát đối…

Đến năm 1992 chùa Đọi được bộ Văn hóa Thông tin công nhận là di tích văn hóa lịch sử cấp Quốc Gia. Ngày 25/12/2017 Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định  số 2028/QĐ-TTg xếp hạng Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật chùa Đọi Sơn, huyện Duy Tuyên tỉnh Hà Nam là Di tích quốc gia đặc biệt. Quần thể di tích – danh thắng Đọi Sơn ngày càng khẳng định vị trí, giá trị lịch sử, văn hóa và du lịch của tỉnh Hà Nam./.

Hoàng Nguyên