Đắk Lắk, với sự hợp nhất của hai vùng đất Tây Nguyên và duyên hải, đang triển khai một mô hình phát triển kinh tế - xã hội dựa trên ba trụ cột then chốt: Bảo tồn di sản, phát triển du lịch và cải thiện sinh kế. Mô hình này không chỉ bảo vệ kho tàng văn hóa độc đáo của 49 dân tộc mà còn tạo ra động lực mạnh mẽ, bền vững để nâng cao đời sống và xóa đói giảm nghèo cho người dân địa phương.

Di sản văn hóa: "Vốn quý"

Tỉnh Đắk Lắk (sau khi hợp nhất tỉnh Đắk Lắk và tỉnh Phú Yên) có các dân tộc bản địa: Êđê, M'nông, Gia Rai, Chăm với nền văn hóa truyền thống vô cùng độc đáo. Đó là văn hóa nhà dài, văn hóa mẫu hệ, văn hóa lễ hội, văn hóa cồng chiêng, văn hóa sử thi, di sản Nghệ thuật Bài chòi...

Đắk Lắk sở hữu một khối lượng di sản khổng lồ, được xác định là nguồn lực nội sinh quan trọng để đầu tư, khai thác và phát triển du lịch. Toàn tỉnh có 176 di tích được xếp hạng (bao gồm 05 di tích quốc gia đặc biệt, 39 di tích quốc gia), cùng với 02 di sản UNESCO là Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên và Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ Việt Nam. Những di sản này, cùng với 11 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia khác, chính là "văn hóa sống" đang được cộng đồng duy trì, tạo nên bản sắc riêng biệt.

Hàng năm, có nhiều nghi lễ - lễ hội truyền thống được cộng đồng các dân tộc tổ chức như: Nghi lễ cúng bến nước, nghi lễ cúng cơm mới, nghi lễ cúng sức khỏe, nghi lễ cúng vào nhà mới... Đây chính là nền văn hóa sống, đang còn tồn tại và phát huy có hiệu quả trong cộng đồng, góp phần làm nên bản sắc riêng của văn hóa Việt Nam.

Chu trình khép kín: Từ văn hóa đến kinh tế

Chiến lược phát triển tại Đắk Lắk được xây dựng trên mô hình phát triển kép với ba giai đoạn liên kết chặt chẽ:

Giai đoạn bảo tồn và hỗ trợ- đây là giai đoạn tạo nguồn lực và đảm bảo tính bền vững của di sản. Tỉnh tập trung vào việc giữ gìn cốt lõi văn hóa thông qua hoạt động bảo tồn và truyền dạy. Đặc biệt, Đắk Lắk đã ban hành và triển khai Nghị quyết 06/2023/NQ-HĐND để trực tiếp cải thiện thu nhập cho những người nắm giữ di sản. Với mức hỗ trợ tài chính định kỳ từ $1.5$ đến $2$ triệu đồng/tháng cho 55 Nghệ nhân Ưu tú, chính sách này không chỉ là sự động viên mà còn giúp tạo sinh kế ổn định cho đội ngũ nghệ nhân. Việc này là bước đi chiến lược, đảm bảo rằng những giá trị văn hóa không bị mai một vì gánh nặng kinh tế.

Giai đoạn khai thác du lịch: Di sản sau khi được bảo tồn sẽ được chuyển hóa thành sản phẩm du lịch có giá trị. Các nghi lễ truyền thống như cúng bến nước hay cúng cơm mới được phục hồi và duy trì, tạo thành các trải nghiệm văn hóa sâu sắc thu hút du khách. Nhiều di sản đã được phát huy hiệu quả giá trị, trở thành sản phẩm văn hóa, du lịch hấp dẫn. Tỉnh cũng chú trọng gắn các hoạt động văn hóa, lễ hội với hoạt động đối ngoại và du lịch, đồng thời ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin để quảng bá, mở rộng thị trường du khách. Song song đó, việc ưu tiên nguồn lực để trùng tu, tôn tạo các di tích lịch sử - văn hóa tiêu biểu cũng nhằm nâng cao chất lượng điểm đến.

Mục tiêu cuối cùng là sử dụng lợi ích kinh tế từ hoạt động du lịch và sự ổn định sinh kế từ chính sách hỗ trợ để nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống người dân. Sự kết hợp giữa khoản hỗ trợ trực tiếp cho nghệ nhân và cơ hội kinh doanh từ du lịch đã tạo ra động lực mạnh mẽ. Lợi ích từ mô hình không chỉ dừng lại ở kinh tế mà còn bao gồm việc giáo dục truyền thống và lịch sử, đảm bảo sự hài hòa giữa bảo tồn di sản và quy hoạch phát triển đô thị. Qua đó, mô hình này không chỉ giúp người dân thoát nghèo mà còn củng cố bản sắc văn hóa dân tộc một cách bền vững.

Thời gian tới, Đắk Lắk tiếp tục tập trung giữ gìn, bảo tồn các loại hình nghệ thuật truyền thống. Đặc biệt, tỉnh xây dựng cơ chế, tập trung nguồn lực đầu tư cho công tác đào tạo, bồi dưỡng, phát triển năng khiếu, tài năng văn hóa, nghệ thuật, nhằm đảm bảo sự kế thừa và phát triển của các giá trị văn hóa.

Với chiến lược đồng bộ, lấy văn hóa làm nguồn lực và du lịch làm đòn bẩy, Đắk Lắk đang đi đúng hướng trong việc phát triển kinh tế bền vững và từng bước hiện thực hóa mục tiêu xóa đói giảm nghèo bền vững trên cơ sở phát huy bản sắc văn hóa độc đáo.