“Thành công của Thừa Thiên Huế có sự quan tâm chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ và sự nỗ lực của địa phương trong ban hành và triển khai các cơ chế chính sách gắn liền nguồn lực hiệu quả”- ông Nguyễn Thanh Bình, Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh Thừa Thiên Huế nhấn mạnh tại Hội thảo văn hóa 2022 với chủ đề “Thể chế, chính sách và nguồn lực cho phát triển văn hóa”.

Nhiều cơ chế, chính sách đặc thù cho bảo tồn di sản Huế

Hiện nay, diện mạo Quần thể Di tích Cố đô Huế đã có nhiều chuyển biến tích cực, vượt qua giai đoạn “cứu nguy khẩn cấp” để chuyển sang giai đoạn “ổn định và phát triển bền vững” với gần 200 công trình và hạng mục công trình được tu bổ, phục hồi, tôn tạo. Đồng thời, với sự quan tâm của Chính phủ, tỉnh đã di dời hơn 1.800 hộ dân ra khỏi khu vực I bảo vệ di tích; công tác điều tra, nghiên cứu, sưu tầm văn hóa phi vật thể cũng được chú trọng. Tỉnh đã xây dựng và khai thác có hiệu quả các sản phẩm thương hiệu đặc trưng như  “Huế - Kinh đô ẩm thực”, “Huế - Kinh đô áo dài Việt Nam”, “Huế - Thành phố Lễ hội”...

Ông Nguyễn Thanh Bình cho biết, thành công trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản và văn hóa truyền thống Huế có sự quan tâm chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ và sự nỗ lực của địa phương trong ban hành và triển khai các cơ chế chính sách gắn liền nguồn lực hiệu quả.

Dẫn chứng có Nghị quyết 38/2021/QH15 ngày 13.11.2021 của Quốc hội đã mang lại nhiều cơ chế, chính sách đặc thù cho Thừa Thiên Huế. Đó là cho phép giữ lại toàn bộ phí thu tham quan di tích Huế để thực hiện việc đầu tư trùng tu di tích. Thành lập Quỹ Bảo tồn di sản Huế, cơ chế đặc thù này có thể huy động các nguồn lực từ ngân sách qua sự hỗ trợ của các địa phương, từ các cá nhân, tổ chức… cho việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản Huế.

Thừa Thiên Huế cũng xây dựng chính sách về văn hóa như: Hỗ trợ đầu tư bảo quản, tu bổ, phục hồi các di tích đã được xếp hạng nằm ngoài Quần thể di tích Cố đô Huế với tổng kinh phí thực hiện khoảng 268 tỷ đồng đến năm 2030 (Nghị quyết 18/2020/NQ-HĐND); Cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển bảo tàng ngoài công lập trên địa bàn tỉnh (Nghị quyết số 17/2020/NQ-HĐND) quy định một số chính sách hỗ trợ phát triển bảo tàng ngoài công lập trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế với các nội dung chủ yếu như hỗ trợ giá thuê cơ sở nhà, đất phục vụ hoạt động bảo tàng ngoài công lập; hỗ trợ hoạt động trưng bày, triển lãm; đào tạo nguồn nhân lực và hỗ trợ quảng bá hình ảnh.

Cùng với các chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể, chính sách về nguồn nhân lực phục vụ công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản... cũng được tỉnh Thừa Thiên Huế xây dựng và triển khai hiệu quả.

“Có thể nói các cơ chế, chính sách ban hành đã tạo hành lang pháp lý hiệu quả, cũng như tạo nguồn lực tốt để phục vụ cho công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản và văn hóa truyền thống Huế”- ông Nguyễn Thanh Bình nói.

Cần sớm sửa đổi, bổ sung Luật Di sản văn hóa

Đại diện tỉnh Thừa Thiên Huế cũng cho biết, bên cạnh những kết quả đạt được thì tỉnh cũng gặp nhiều khó khăn, bất cập trong quá trình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa.

Điển hình như những bất cập liên quan đến việc lập quy hoạch và khoanh vùng bảo vệ di tích. Khi Luật Di sản văn hóa có hiệu lực, đã quy định khu vực bảo vệ di tích gồm 2 khu vực, những quy định trước đây trái với Luật này đều bãi bỏ. Nghĩa là hồ sơ di tích có 3 khu vực khoanh vùng bảo vệ phải lập lại hồ sơ khoanh vùng bảo vệ di tích để phù hợp với quy định mới. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể để các địa phương triển khai thực hiện, do vậy gây khó khăn cho việc hoàn chỉnh hồ sơ khoanh vùng bảo vệ Quần thể Di tích Cố đô Huế. Điều này gây khó khăn cho công tác kêu gọi nguồn lực đầu tư tạo ra các sản phẩm du lịch gắn liền với các di tích nhằm phát huy giá trị của các di tích.

Qua đó, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế Nguyễn Thanh Bình kiến nghị sớm sửa đổi, bổ sung Luật Di sản văn hóa để khắc phục sự chồng chéo, vướng mắc trong khoanh vùng bảo vệ đối với các di tích đã được lập theo các quy định trước khi Luật Di sản văn hóa có hiệu lực thi hành.

Ngoài ra, nguồn kinh phí tu bổ, tôn tạo và phục hồi di tích tại Thừa Thiên Huế chỉ đáp ứng một phần nhu cầu thực tế đối với các di tích cần chống xuống cấp kịp thời. Hệ thống di tích phân bố rộng khắp trên địa bàn tỉnh, do thời tiết khắc nghiệt và nhiều yếu tố tác động nên rất nhiều di tích bị xuống cấp cần được trùng tu với nguồn lực lớn; tuy nhiên nguồn kinh phí từ ngân sách Nhà nước và nguồn huy động xã hội hóa thời gian qua chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn.

“Thừa Thiên Huế là địa phương đầu tiên trong cả nước tham gia đấu giá cổ vật ở nước ngoài, có cả thất bại và thành công. Có thể thấy thủ tục, quy định khi mua cổ vật phải trải qua rất nhiều công đoạn như: thành lập hội đồng xét duyệt, thẩm định giá trị, niên đại, lai lịch của hiện vật, đàm phán về mức giá... tạo ra sự chậm trễ, khó khăn trong quá trình đấu giá để đưa các cổ vật có giá trị về nước cũng như khó khăn trong khuyến khích, huy động hiệu quả các cá nhân, tổ chức tham gia vào công tác hồi hương các cổ vật”- ông Nguyễn Thanh Bình phát biểu.

Để khắc phục những bất cập, khó khăn nêu trên, đồng thời nhằm nâng cao hiệu quả thực thi chính sách và huy động nguồn lực trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, tỉnh Thừa Thiên Huế cũng đưa ra một số kiến nghị, đề xuất đến các cơ quan trung ương. Ngoài việc sớm sửa đổi, bổ sung Luật Di sản văn hóa, cần bố trí nguồn vốn triển khai Chương trình Bảo tồn và phát huy bền vững giá trị Di sản văn hóa Việt Nam theo Quyết định 1230/QĐ-TTg ngày 15.7.2021 và Chương trình số hóa Di sản văn hóa Việt Nam được phê duyệt theo Quyết định 2026/QĐ-TTg ngày 2.12.2021 của Thủ tướng Chính phủ. Đặc biệt, xem xét xây dựng chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng và phát triển văn hóa.

Các Bộ, ngành Trung ương xem xét, tiếp tục hỗ trợ bố trí kinh phí để thực hiện hoàn thành dự án di dời dân cư, giải phóng mặt bằng khu vực 1 di tích Kinh thành Huế (thuộc Quần thể di tích Cố đô Huế) và các dự án tu bổ, tôn tạo di tích quốc gia, di tích quốc gia đặc biệt trên địa bàn tỉnh. Cho phép thí điểm mô hình xã hội hóa một số điểm di tích.

Kiến nghị Bộ VHTTDL sớm nghiên cứu hoàn thiện cơ chế, chính sách đãi ngộ và đào tạo nguồn nhân lực văn hóa nhằm thu hút các nhân tài phục vụ công cuộc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa... Tăng cường đầu tư xây dựng, phát triển hệ thống thiết chế bảo tàng, ban hành chính sách hỗ trợ, khuyến khích phù hợp để kịp thời phát triển hệ thống bảo tàng Việt Nam.

“Việc nâng cao hiệu quả thực thi chính sách và huy động các nguồn lực trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống sẽ giữ gìn, phát huy những di sản quý giá, trở thành động lực quan trọng để phát triển kinh tế-xã hội Thừa Thiên Huế. Đồng thời góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết 54 của Bộ Chính trị với định hướng xây dựng và phát triển Thừa Thiên Huế thành Thành phố trực thuộc Trung ương trên nền tảng bảo tồn, phát huy giá trị di sản Cố đô và bản sắc văn hóa Huế”- ông Nguyễn Thanh Bình nhấn mạnh.