Tầm vóc và tính chất bao trùm của Chương trình đòi hỏi một cơ chế vận hành mới, đủ mạnh mẽ để chuyển hóa các mục tiêu chính sách thành kết quả thực tiễn, đặc biệt là phải giải quyết được "căn bệnh" kinh niên của đầu tư công: tình trạng trùng lặp, chồng chéo và phân tán nguồn lực.

Do đó, việc thiết kế một cơ chế lồng ghép, phối hợp chặt chẽ giữa Chương trình MTQG khung với các chương trình, dự án khác có cùng mục tiêu, nội dung và địa bàn triển khai là yêu cầu tất yếu. Cơ chế này hướng tới mục tiêu huy động tối đa nguồn lực quốc gia, sử dụng vốn đầu tư công một cách hiệu quả, và quan trọng nhất, đảm bảo tính toàn diện, hiện đại và bền vững cho công cuộc xây dựng nông thôn mới. Đây là một bước tiến mang tính chiến lược trong quản lý nhà nước, thừa nhận rằng các vấn đề phát triển không thể được giải quyết một cách riêng lẻ, mà cần một chiến lược lồng ghép vĩ mô.

Giai đoạn 2026-2035, Chương trình MTQG hợp nhất sẽ không đơn độc. Bốn Chương trình MTQG khác sẽ được triển khai song song trên phạm vi toàn quốc, với nhiều nội dung liên quan trực tiếp đến các tiêu chí xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo đa chiều. Điều này tạo nên một hệ sinh thái chính sách hỗ trợ phát triển, bao gồm: Chương trình MTQG phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035: Trực tiếp hỗ trợ hoàn thiện tiêu chí văn hóa trong NTM; Chương trình MTQG hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026-2035: Hỗ trợ hoàn thành tiêu chí giáo dục và đào tạo nghề; Chương trình MTQG chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035: Hỗ trợ hoàn thành tiêu chí y tế và dân số và Chương trình MTQG phòng, chống ma túy đến 2030: Góp phần hoàn thành tiêu chí an ninh, trật tự ở cơ sở.

Việc phối hợp chặt chẽ giữa các Chương trình là yêu cầu khách quan nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực đầu tư công, tránh lãng phí và góp phần hoàn thành toàn diện mục tiêu phát triển. Tầm nhìn của sự lồng ghép này còn vươn tới cuối năm 2030, khi một cuộc tổng kết sâu rộng sẽ được thực hiện cho toàn bộ giai đoạn 2021 – 2030, để từ đó báo cáo Quốc hội về mục tiêu, nội dung, cơ chế và nguồn lực cho triển khai thực hiện giai đoạn 2031-2035 và định hướng đến năm 2040. Mục tiêu là phát huy tối đa việc tích hợp các nội dung chương trình, đảm bảo tính liên tục và hiệu quả dài hạn của các chính sách phát triển.

Cơ chế phối hợp lồng ghép được định hướng theo các nguyên tắc nghiêm ngặt về quản lý đầu tư công và cơ chế quản lý các chương trình mục tiêu quốc gia.

Nguyên tắc chung được quán triệt là: Nguồn vốn của mỗi Chương trình thực hiện cho chính Chương trình đó, không sử dụng nguồn vốn của Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi cho các chương trình khác. Đây là một quy tắc tài chính nhằm tránh tình trạng "hòa vốn" làm mất đi khả năng truy vết và đánh giá hiệu quả của từng chương trình thành phần. Tuy nhiên, việc triển khai được thiết kế đồng bộ, bổ trợ lẫn nhau về mục tiêu, nội dung, địa bàn và đối tượng, nhằm cùng hoàn thành mục tiêu chung, đặc biệt là các tiêu chí xây dựng nông thôn mới và mục tiêu giảm nghèo bền vững.

Cơ chế lồng ghép được tổ chức thống nhất theo các nguyên tắc quản lý, đảm bảo tính công khai, minh bạch và hiệu quả. Theo đó, phân bổ vốn cấp Trung ương, Chính phủ giao tổng mức vốn ngân sách trung ương các chương trình mục tiêu quốc gia cho các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương theo quy định về nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ đã được cấp có thẩm quyền ban hành.

Điều phối thống nhất tại địa phương được thực hiện thống nhất trong kế hoạch đầu tư công trung hạn và kế hoạch hằng năm của địa phương. Điều này đảm bảo nguồn vốn được sử dụng theo địa bàn, tránh tình trạng "mạnh ai nấy làm" giữa các sở, ngành.

Căn cứ tổng mức vốn được hỗ trợ từ ngân sách trung ương và điều kiện thực tế, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ xây dựng mục tiêu, nhiệm vụ, nội dung thực hiện và phương án phân bổ vốn. Sau đó, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh sẽ quyết định phương án phân bổ, lồng ghép vốn, đảm bảo tính bổ trợ và không trùng lặp đối tượng, không chồng chéo nội dung đầu tư.

Dự thảo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất: Thực hiện lồng ghép trong trường hợp có sự trùng lặp đồng thời về nội dung, đối tượng và địa bàn thực hiện, nhưng điều kiện là không làm thay đổi mục tiêu, nhiệm vụ của từng chương trình. Điều này đòi hỏi sự phân định rõ nguồn vốn, cơ chế quản lý, thanh toán, quyết toán, không hòa vốn, không chồng chéo nội dung.

Đây là điểm mấu chốt, thể hiện sự chuyển dịch chiến lược từ đầu tư dàn trải sang đầu tư trọng tâm vào chất lượng cuộc sống và yếu tố con người. Trên cơ sở tính toán khả năng huy động nguồn lực, dự kiến trong giai đoạn 2026–2030, tổng vốn lồng ghép khoảng 360.000 tỷ đồng. Nguồn vốn này không chỉ là một con số, mà là cam kết về việc ưu tiên cao nhất cho đồng bào dân tộc thiểu số, các xã, thôn, bản thuộc diện đặc biệt khó khăn.

Vốn từ Chương trình MTQG phát triển văn hóa giai đoạn 2025–2035 sẽ là lực đẩy quan trọng để hoàn thành tiêu chí phát triển văn hóa trong xây dựng NTM. Cụ thể, đối với đầu tư hạ tầng văn hóa, nguồn vốn này được sử dụng để đầu tư hoàn thiện hệ thống thiết chế văn hóa - thể thao cơ sở đạt chuẩn, ưu tiên hỗ trợ đầu tư cho các xã nghèo. Việc xây dựng phải đảm bảo tính linh hoạt, phù hợp với đặc trưng văn hóa của từng vùng miền và điều kiện sinh hoạt của người dân nông thôn.

Nguồn vốn này còn nhằm nâng cao chất lượng đời sống văn hóa cộng đồng gắn với bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống vật thể và phi vật thể. Điều này bao gồm các hoạt động truyền dạy nghề thủ công, tổ chức lễ hội truyền thống, qua đó biến văn hóa thành nguồn lực nội sinh cho phát triển bền vững.

Để hoàn thành tiêu chí phát triển giáo dục trong xây dựng NTM, vốn từ Chương trình MTQG hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026–2035 sẽ tập trung vào các giải pháp toàn diện như tiếp tục đầu tư xây dựng, nâng cấp cơ sở vật chất trường học các cấp, cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục thường xuyên công lập theo hướng hiện đại, chuẩn hóa và số hóa. Sự ưu tiên hỗ trợ đầu tư cho cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục thường xuyên địa bàn các xã nghèo là một điểm nhấn quan trọng;

Hiện đại hóa giáo dục nghề nghiệp (GDNN) thông qua tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong tất cả các khâu của quá trình đào tạo; hỗ trợ trang thiết bị, tài liệu số, tổ chức tập huấn, bồi dưỡng nâng cao năng lực nhà giáo;

Đồng thời bảo đảm tiếp cận giáo dục công bằng, toàn diện và học tập suốt đời cho người dân nông thôn. Phát triển lớp học thông minh, mô hình học tập cộng đồng; ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và nền tảng học trực tuyến để mở rộng cơ hội học tập. Chương trình đặc biệt ưu tiên hỗ trợ hộ nghèo, hộ cận nghèo, phụ nữ, trẻ em gái, người dân tộc thiểu số, người khuyết tật.

Chương trình MTQG về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026–2035, các nội dung sau sẽ góp phần hoàn thành tiêu chí Y tế trong xây dựng NTM. Trong đó, sẽ tập trung đầu tư cơ sở hạ tầng, thiết bị cho y tế cơ sở, ưu tiên cho địa bàn các xã nghèo. Tiếp tục nâng cao chất lượng dịch vụ y tế cơ sở đảm bảo chăm sóc sức khỏe toàn dân và hiệu quả phòng chống bệnh lây nhiễm;

Đẩy mạnh triển khai đồng bộ hệ thống chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh dựa trên các công nghệ số; ứng dụng công nghệ số toàn diện tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh.

Cải thiện chất lượng sống thông qua chăm sóc và cải thiện sức khỏe, dinh dưỡng của phụ nữ, trẻ em và người cao tuổi; hỗ trợ cải thiện tình trạng dinh dưỡng và giảm suy dinh dưỡng thấp còi, nâng cao thể trạng và tầm vóc của trẻ em dưới 16 tuổi thuộc hộ nghèo, cận nghèo. Đồng thời, tăng cường bảo vệ trẻ em, trẻ em yếu thế, người cao tuổi, người khuyết tật tại cộng đồng nông thôn.

Kết quả đầu tư của Chương trình MTQG phòng, chống ma túy đến 2030 góp phần trực tiếp vào việc hoàn thành Tiêu chí Đảm bảo an ninh, trật tự. Chương trình giúp địa bàn cơ sở phát hiện, giải quyết kịp thời các nguy cơ tiềm ẩn về an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, và kiềm chế, kéo giảm tội phạm. Sự lồng ghép này thúc đẩy Phong trào "Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc", xây dựng các mô hình tự phòng, tự quản, tự bảo vệ theo hướng xã hội hóa, phù hợp với đặc điểm vùng, miền, tạo môi trường ổn định cho phát triển kinh tế - xã hội.

Để đảm bảo nguồn lực lồng ghép được sử dụng hiệu quả và minh bạch, cơ chế điều hành và giám sát được nâng lên một tầm cao mới, theo cơ quan soạn thảo, căn cứ hướng dẫn của trung ương, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ xây dựng kế hoạch lồng ghép cụ thể theo từng năm, từng giai đoạn, gắn với phân công trách nhiệm rõ ràng giữa các cơ quan chủ quản chương trình, cơ quan chuyên môn và chính quyền cấp xã. Nguyên tắc phải được quán triệt là: rõ nội dung – rõ nguồn lực – rõ cơ quan tổ chức thực hiện, không trùng lặp, không bỏ sót, bảo đảm hiệu quả tổng thể.

Việc phối hợp giám sát, chuyển đổi số và chia sẻ dữ liệu trở thành một giải pháp bắt buộc. Chính phủ yêu cầu thống nhất quy trình kiểm tra, giám sát, đánh giá liên ngành các nội dung lồng ghép, nhất là tại địa bàn vùng sâu, vùng xa, địa phương khó khăn. Đồng thời, xây dựng và triển khai hiệu quả Hệ thống thông tin giám sát, đánh giá các chương trình mục tiêu quốc gia (theo Quyết định số 25/2025/QĐ-TTg), gắn với hệ thống chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội cấp xã, nhằm tăng cường minh bạch và hiệu quả điều hành.

Ngoài ra, việc phối hợp thực hiện với các chương trình mục tiêu, chương trình hỗ trợ có mục tiêu, các dự án hợp tác phát triển, các nguồn vốn tín dụng chính sách và vốn ODA cũng sẽ tiếp tục được phát huy nhằm khai thác hiệu quả nguồn lực trên địa bàn.

Cơ chế lồng ghép này không chỉ là một cải cách về quản lý vốn, mà còn là một cú hích về thể chế, đảm bảo rằng mọi nguồn lực quốc gia đều được hướng tới mục tiêu chung là xây dựng một Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc, với sự phát triển đồng đều, không bỏ sót bất kỳ vùng miền hay dân tộc nào trong dòng chảy hiện đại hóa đất nước.