Chiến lược này, được đề xuất trong báo cáo về Dự án 6 Chương trình Mục tiêu Quốc gia (MTQG) giai đoạn 2026-2030, khẳng định vai trò của văn hóa là cần câu để đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) cải thiện đời sống vật chất và tinh thần.

Giai đoạn 2026- 2030, Thanh Hóa đặt mục tiêu nâng cao đời sống tinh thần cho đồng bào và tạo sinh kế bền vững thông qua du lịch cộng đồng, gắn phát triển kinh tế - xã hội với bản sắc văn hóa và bảo vệ môi trường. Để cụ thể hóa mục tiêu này, Thanh Hóa đã đề ra các chỉ tiêu rõ ràng đến năm 2030, bao gồm: Phát triển tối thiểu 10 mô hình du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu tại 76 xã miền núi; Tổ chức bảo tồn 7 làng, bản văn hóa truyền thống tiêu biểu, tập trung vào các làng/bản có tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng; Bảo tồn ít nhất 80% các lễ hội, phong tục, tri thức bản địa và nghề truyền thống đặc sắc có nguy cơ mai một; Phát triển các sản phẩm văn hóa - du lịch đặc trưng của các dân tộc Thái, Mường, Mông, Dao, Thổ... gắn với chương trình OCOP, tăng cường quảng bá xúc tiến du lịch.

Những mục tiêu này cho thấy sự dịch chuyển trong tư duy phát triển: không chỉ là bảo tồn đơn thuần, mà là bảo tồn để khai thác, biến văn hóa thành hàng hóa du lịch có giá trị, cung cấp công ăn việc làm trực tiếp cho người dân.

Để đảm bảo các mục tiêu trên được hiện thực hóa, Thanh Hóa tập trung huy động và đầu tư nguồn lực vào ba trụ cột chính: hạ tầng cơ sở, con người và cơ chế chính sách.

Trong đó, đầu tư vào hạ tầng được coi là yếu tố nền tảng. Tỉnh đặt mục tiêu đầu tư hỗ trợ, sửa chữa, nâng cấp và hoàn thiện 76 thiết chế văn hóa thể thao tại 76 xã khu vực miền núi. Điều này góp phần nâng cao nhu cầu hưởng thụ văn hóa tinh thần và rèn luyện thể dục thể thao cho nhân dân. Cụ thể: Tiếp tục hỗ trợ cải tạo và xây mới Nhà văn hóa - thể thao; khu vui chơi thể thao cho thiếu nhi; đầu tư nâng cấp các điểm sinh hoạt cộng đồng chưa đảm bảo tiêu chuẩn; Đầu tư trang thiết bị thiết yếu cho nhà văn hóa thôn bản, như: hệ thống âm thanh loa máy, trống, chiêng, các loại nhạc cụ; hệ thống máy tính, máy in, máy chiếu và các điều kiện vật chất khác; đồng thời hỗ trợ xây dựng tủ sách cộng đồng.

Bên cạnh đó, yếu tố con người được đặc biệt chú trọng với mục tiêu 100% cán bộ văn hóa cấp xã, người có uy tín, nghệ nhân dân gian được tập huấn, bồi dưỡng kiến thức về bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch. Sẽ có một loạt lớp tập huấn chuyên sâu nhằm phục vụ trực tiếp cho du lịch được triển khai như: Tập huấn nâng cao kỹ năng dàn dựng, biểu diễn cho các câu lạc bộ, đội văn nghệ truyền thống; Hướng dẫn, truyền dạy chế tạo và chơi nhạc cụ dân tộc; Hướng dẫn chế biến các món ăn truyền thống , trang trí, trưng bày không gian văn hóa truyền thống tại các điểm có tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng.

Đáng chú ý, tỉnh kiến nghị cần có cơ chế chính sách để điều chỉnh, bổ sung các nhóm đối tượng là người truyền dạy văn hóa phi vật thể chưa được công nhận là nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú được hưởng các chế độ, chính sách trong việc lưu truyền, phổ biến và đào tạo những người kế cận.

Để đảm bảo nguồn vốn thực hiện, tỉnh đặt mục tiêu huy động nguồn lực xã hội hóa đạt tối thiểu 30% tổng vốn đầu tư vào bảo tồn văn hóa và du lịch cộng đồng.

Tuy nhiên, tỉnh cũng chỉ rõ những thách thức từ kinh nghiệm giai đoạn trước và kiến nghị cấp trên cần tập trung phân bổ nguồn kinh phí, tránh hình thức dàn trải. Theo đó, cần ưu tiên phân đủ vốn cho từng nhiệm vụ để đảm bảo sản phẩm và hiệu quả rõ nét , tác động trực tiếp tới việc cải thiện đời sống, tạo công ăn việc làm, sinh kế cho người dân.

Với sự đầu tư có trọng điểm vào cả hạ tầng, con người và chính sách, Thanh Hóa kỳ vọng sẽ phát huy tối đa tiềm năng di sản văn hóa, tạo đà giảm nghèo bền vững và xây dựng các cộng đồng dân tộc thiểu số phát triển thịnh vượng, gắn liền với bản sắc truyền thống.