Bình Định hiện có 133 di tích được xếp hạng, bao gồm: 2 di tích cấp quốc gia đặc biệt, 34 di tích cấp quốc gia, 97 di tích cấp tỉnh; trong đó, có 117 di tích lịch sử, 11 di tích kiến trúc nghệ thuật, 3 di tích khảo cổ và 2 di tích danh lam thắng cảnh.

Phát huy giá trị

Theo ông Bùi Tĩnh, Giám đốc Bảo tàng tỉnh, công tác trùng tu tôn tạo di tích được tỉnh quan tâm phân bổ kinh phí hàng năm, nhiều di tích được tỉnh đầu tư tu bổ, xây dựng trong những năm gần đây, như: Tháp Dương Long, tháp Cánh Tiên, di tích Lê Đại Cang, đền thờ anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực… Trước khi có kế hoạch sửa chữa, chống xuống cấp, xây dựng, tôn tạo các di tích đều có thiết kế, phê duyệt và có ý kiến đóng góp của chuyên gia, cơ quan chuyên môn, đối với di tích cấp quốc gia phải trình xin ý kiến của Bộ VHTTDL.

Sở VH&TT đã phân công Bảo tàng Quang Trung quản lý thêm một số di tích ở huyện Tây Sơn, như: Di tích lịch sử Huyện đường Bình Khê, lăng Mai Xuân Thưởng, chiến thắng Thuận Ninh… Ông Châu Kinh Tú, Giám đốc Bảo tàng Quang Trung, cho biết: Bên cạnh những di tích có nhiều khách tham quan thường xuyên, như: Đài Kính Thiên, Huyện đường Bình Khê, được bố trí người bảo vệ, hướng dẫn viên để thuyết minh giới thiệu, các điểm di tích còn lại do có ít khách tham quan, chúng tôi chỉ bố trí người bảo vệ, khi nào khách yêu cầu, Bảo tàng mới cử người đến thuyết minh.

TX Hoài Nhơn hiện có 16 di tích được xếp hạng; trong đó, có 3 di tích được xếp hạng cấp quốc gia, còn lại là di tích cấp tỉnh. Hằng năm, thị xã có kế hoạch phân bổ kinh phí để trùng tu, tôn tạo từ 1 - 2 di tích nhằm phát huy giá trị di tích gắn với xây dựng sản phẩm du lịch văn hóa, lịch sử ở địa phương. Thị xã cũng đã phối hợp Sở VH&TT lập hồ sơ về việc nâng hạng di tích quốc gia đền thờ Đào Duy Từ lên di tích quốc gia đặc biệt. Đồng thời, lập hồ sơ xếp hạng một số di tích cấp tỉnh, như: Dốc Cát, trận ném bom Chợ Đề, nhà giam lầu ông Tánh (Nhà tù Tam Quan), lăng Ông Nam Hải vạn Trung Nam.

Ông Hồ Khắc Cầu, Phó Giám đốc Trung tâm VH-TT&TT TX Hoài Nhơn, chia sẻ: Nhiều di tích được quan tâm đầu tư cơ bản, tạo đà thu hút được du khách nên nhân dân hoan nghênh lắm bởi có nhiều du khách cuộc sống của bà con sẽ dần đổi thay, điển hình như: Bãi biển Lộ Diêu - nơi cập bến tàu không số chi viện vũ khí vào khu V. Những điển hình như vậy giúp kế hoạch tôn tạo, xây dựng các công trình phục vụ bảo tồn, phát huy giá trị di tích có nhiều cơ hội thành hiện thực.

Phân cấp quản lý

Mặc dù công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích trên địa bàn tỉn Bình Định mang lại nhiều kết quả tích sực, song nhận thức về vấn đề bảo tồn di tích của người dân còn hạn chế, nhiều địa phương chưa thực sự chú trọng vấn đề này dẫn đến tình trạng xâm phạm di tích vẫn diễn ra. Do vậy, Sở VH&TT đã tham mưu UBND tỉnh ban hành quy chế quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị các di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh trên địa bàn tỉnh. Giám đốc Bảo tàng tỉnh Bùi Tĩnh phân tích: Không những làm rõ hơn trách nhiệm của các cơ quan chuyên môn, chính quyền địa phương trong phân cấp quản lý di tích, quy chế mới còn phân rõ trách nhiệm trong việc kiểm kê, xếp hạng, quản lý mặt bằng và không gian, hiện vật thuộc di tích trong việc bảo vệ, phát huy giá trị di tích mà quy định mới còn áp dụng các trình tự, thủ tục trong việc bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích để triển khai hiệu quả công tác quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích.

Theo quy định mới này, UBND tỉnh thống nhất quản lý nhà nước các di tích đã xếp hạng và di tích thuộc danh mục kiểm kê được UBND tỉnh phê duyệt trên địa bàn tỉnh. Sở VH&TT là cơ quan chuyên môn có trách nhiệm tham mưu, giúp UBND tỉnh quản lý nhà nước các di tích trên địa bàn tỉnh; trực tiếp tổ chức quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị các di tích quốc gia đặc biệt, di tích quốc gia và các di tích cấp tỉnh về phong trào Tây Sơn trên địa bàn tỉnh. UBND cấp huyện trực tiếp tổ chức quản lý, bảo vệ di tích cấp tỉnh và di tích thuộc danh mục kiểm kê trên địa bàn đã được tỉnh phê duyệt. UBND cấp xã quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích trên địa bàn theo sự phân công của UBND cấp huyện và các di tích trong danh mục kiểm kê được tỉnh phê duyệt thuộc địa bàn….