Theo báo cáo của Sở Văn hóa và Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh về việc thực hiện Dự án 6 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025 tại xã Đá Bạc, xã Láng Lớn huyện Châu Đức và xã Sông Xoài thị xã Phú Mỹ tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu và xã Minh Tân huyện Dầu Tiếng tỉnh Bình Dương (nay là xã Kim Long, xã Nghĩa Thành, xã Minh Thạnh Thành phố Hồ Chí Minh) cho biết, trong thời gian qua, công tác tổ chức bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội truyền thống tại các địa phương được chú trọng, một số lễ hội như (Lễ hội SaYangva - cúng thần Lúa, Lễ hội Nhan rừng - Yang Bri, Lễ hội đánh cồng chiêng và hát dân ca,… của dân tộc Chơro; Lễ hội Lễ Tả Tài Phán của dân tộc người Hoa;…) đang được các địa phương duy trì hoạt động.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, lễ hội vẫn được duy trì nhưng không còn kéo dài như xưa do tác động nhiều mặt của xã hội. Để bảo tồn lễ hội truyền thống của các dân tộc thiểu số, huyện Châu Đức tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ) nay là xã Kim Long đang tập trung phục dựng lễ hội trong sinh hoạt cộng đồng người Chơ Ro, phục vụ nhu cầu tìm hiểu lễ hội dân gian Chơ Ro của du khách thập phương đối với Lễ hội Ôp Yangva, một lễ hội mang đậm bản sắc dân tộc, mang ý nghĩa và giá trị nhân văn sâu sắc; bản chất lễ hội là hiền hòa, hiếu khách, tính kết nối cộng đồng chặt chẽ và qua đó minh chứng một sự thật hiển nhiên: Người Chơ Ro, có dân ca, có múa, có âm nhạc, có lễ hội.

Ngoài ra, hàng năm, Ủy ban nhân dân các xã Long Tân - huyện Long Đất, xã Tân Lâm – huyện Xuyên Mộc, xã Châu Pha - thành phố Phú Mỹ cũng xây dựng kế hoạch tổ chức ngày Hội văn hóa đồng bào dân tộc Chơ ro tại Nhà sinh hoạt đồng bào dân tộc Chơ Ro. Ngày hội văn hóa dân tộc Chơ Ro tổ chức vào tháng 3 âm lịch hàng năm, được đông đảo bà con dân tộc thiểu số, cũng như Nhân dân trên địa bàn xã tích cực tham gia vào các hoạt động chuẩn bị cho ngày hội như: nấu cơm lam, làm bánh lá,…; cũng tại ngày hội, phần lễ với nghi thức tế thần Lúa, sinh hoạt lễ hội, phần hội, biểu diễn cồng chiêng, nhảy múa và tổ chức các trò chơi dân gian mang tính chất vận động và thi đấu diễn ra sôi nổi như: Bắn nỏ, đi cà kheo, nhảy sạp, bịt mắt đập heo đất, đẩy gậy, vật tay,…Hiện tại, các địa phương còn khuyến khích khôi phục Lễ hội Tả Tài phán (vạn nhân duyên) của đồng bào người Hoa trên địa bàn huyện Châu Đức, huyện Xuyên Mộc.

Huyện Dầu Tiếng (nay là xã Minh Thạnh) Dân tộc Chăm ở xã Minh Hòa theo đạo Hồi, mặc dù không có những lễ hội dân gian truyền thống như các dân tộc khác, nhưng lễ hội của người Chăm cũng có những nét đặc trưng, truyền thống riêng theo giáo lý của đạo Hồi, như: Tết Ramưwan, lễ Ramanda, Lễ mừng ngày sinh Thiên Sứ Muhamma, lễ hiến sinh… Các lễ hội truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số ở tỉnh Bình Dương đang trở thành những sản phẩm du lịch, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước về tham dự.

Cùng với đó, công tác tuyên truyền, quảng bá đã được các địa phương chú trọng triển khai thông qua hệ thống truyền thông đại chúng, báo chí, mạng xã hội. Các liên hoan văn hóa – thể thao, hội thi, giao lưu văn hóa được tổ chức thường xuyên, kết hợp với các phóng sự, tin tức phát trên đài phát thanh – truyền hình nhằm lan tỏa hình ảnh văn hóa các dân tộc đến đông đảo quần chúng. Ngoài ra, việc xây dựng phim tư liệu, phục dựng nghệ thuật diễn xướng dân gian, mở lớp tập huấn sản xuất, chăn nuôi, hỗ trợ sinh kế cũng góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào.

Nhờ gắn kết văn hóa với phát triển du lịch, nhiều hộ gia đình đã có thêm nguồn thu nhập từ việc tham gia các hoạt động du lịch cộng đồng, dịch vụ lưu trú, ẩm thực, biểu diễn nghệ thuật. Nhiều mô hình homestay, tour trải nghiệm đã tạo công ăn việc làm ổn định, giúp bà con cải thiện kinh tế, giảm nghèo bền vững. Du lịch văn hóa khi được phát triển hợp lý đã tạo sinh kế lâu dài, tránh tình trạng phụ thuộc vào trợ cấp. Đây là giải pháp giúp đồng bào dân tộc thiểu số từng bước thoát nghèo, vươn lên làm giàu chính đáng ngay trên quê hương của mình. Hơn thế nữa, mô hình này còn góp phần thực hiện mục tiêu quốc gia về giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới và phát triển bền vững.

Ngoài ra, các thiết chế văn hóa, thể thao và trang thiết bị tại các vùng đồng bào dân tộc được các cấp lãnh đạo quan tâm đầu tư, gắn với các hoạt động đầu tư chung của tỉnh. Tỉnh Bình Dương cũ có 9 Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao/Trung tâm Văn hóa, Thể thao và Truyền thanh cấp huyện do Ủy ban nhân dân cấp huyện quản lý và 56 Trung tâm Văn hóa - Thể thao/Trung tâm Văn hóa, thể thao – Học tập cộng đồng cấp xã do Ủy ban nhân dân cấp xã quản lý (gọi chung là Trung tâm văn hóa). Sau khi hợp nhất với Thành phố Hồ Chí Minh, 9 Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao/Trung tâm Văn hóa, Thể thao và Truyền thanh cấp huyện chuyển về Ủy ban nhân dân cấp xã quản lý. Theo đó, hiện có 65 Trung tâm văn hóa do Ủy ban nhân dân cấp xã quản lý – phân bố trên 32 địa bàn, có 4 phường, xã chưa có Trung tâm văn hóa (Tân Hiệp, Hòa Lợi, Thới Hòa, Phước Hòa) – các địa bàn này không có đồng bào dân tộc thiểu số sống tập trung.

Bảo tồn văn hóa gắn với phát triển du lịch không chỉ là nhiệm vụ cấp thiết nhằm giữ gìn bản sắc dân tộc, mà còn là hướng đi bền vững trong công tác giảm nghèo. Những thành quả đạt được thời gian qua đã chứng minh rằng, khi văn hóa được bảo tồn và phát huy đúng cách sẽ trở thành động lực quan trọng, mở ra hướng đi mới trong công tác giảm nghèo, tạo sinh kế bền vững, giúp nâng cao chất lượng đời sống vật chất lẫn tinh thần cho đồng bào các dân tộc thiểu số./.