Khi cuộc chiến tranh chống thực dân Pháp đang trở nên khốc liệt, hang Co Phương có vị trí chiến lược rất quan trọng. Đây không chỉ là đường giao thông nối vùng Tây Bắc, mà còn là trạm trung chuyển quân lương phục vụ cho các chiến dịch Thượng Lào, Điện Biên Phủ. Để chặn tuyến đường huyết mạch này, quân Pháp tìm đủ mọi cách chia cắt. Khoảng 15 giờ ngày 2-4-1953, máy bay của quân Pháp thay nhau thả bom tàn sát khu vực bản Sại khiến nhiều chiến sĩ, thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến đã anh dũng hy sinh. Ở dốc Phú Lệ, tiểu đội dân công ở xã Thiệu Nguyên (Thiệu Hóa) đang trú ẩn trong hang Co Phương bị bom đánh sập làm 11 người hy sinh.

Để tưởng nhớ công ơn các liệt sĩ đã hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, năm 1999, hang Co Phương được đầu tư xây dựng nhà bia tưởng niệm và một số công trình phụ trợ. Ngày 20-7-2012, hang Co Phương được UBND tỉnh Thanh Hóa công nhận là di tích lịch sử cách mạng. Năm 2019, Di tích lịch sử hang Co Phương được công nhận là di tích lịch sử quốc gia.

Những năm gần đây, được sự quan tâm của tỉnh, Di tích lịch sử hang Co Phương được đầu tư nhiều hạng mục như: Đường giao thông, sân hành lễ, nhà bia, khu để xe, khu sân vườn, cột cờ... Cùng với đó, công tác quản lý, bảo vệ, vệ sinh môi trường và phát huy giá trị của di tích luôn được huyện Quan Hóa đặc biệt quan tâm. Hàng năm, nhân kỷ niệm những ngày lễ lớn, tỉnh, huyện Quan Hóa và Nhân dân địa phương đều tổ chức dâng hương, tưởng nhớ công lao của các liệt sĩ đã hy sinh vì đất nước, đồng thời khơi dậy lòng tự hào về lịch sử đấu tranh cách mạng anh dũng, kiên cường của quân và dân Thanh Hóa.

Hiện nay, Di tích lịch sử hang Co Phương đã trở thành địa chỉ quen thuộc của cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang và Nhân dân trong và ngoài tỉnh đến tham quan, tìm hiểu và ôn lại truyền thống cách mạng. Bên cạnh đó, địa danh lịch sử này đã góp phần quan trọng trong công tác giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ. Thầy giáo Trương Đức Văn, Hiệu trưởng Trường THCS xã Phú Lệ cho biết: Nhiều năm qua, nhà trường thường xuyên tổ chức cho giáo viên, học sinh dâng hương, quét dọn vệ sinh, chăm sóc cây xanh tại Di tích lịch sử hang Co Phương. Những buổi lao động này, giáo viên kết hợp kể cho các em nghe sự hy sinh anh dũng của các liệt sĩ tại khu di tích. Qua đó, giúp các em ôn lại truyền thống lịch sử của cha ông trên chính mảnh đất mà mình đang sinh sống”.

Bà Lương Thị Hồng Nhung, Trưởng Phòng Văn hóa – Thông tin huyện Quan Hóa cho biết: Di tích lịch sử quốc gia hang Co Phương là điểm đến của nhiều khách du lịch khi đến huyện Quan Hóa tham quan, trải nghiệm. Tuy nhiên, kết cấu hạ tầng chưa được đầu tư xứng tầm của một di tích quốc gia. Trong thời gian tới, huyện Quan Hóa tiếp tục đẩy mạnh đầu tư đồng bộ hạ tầng, kết nối di tích với các danh lam, thắng cảnh và địa phương lân cận để thu hút khách du lịch tới tham quan, tìm hiểu về giá trị của di tích. Để làm được điều này, huyện Quan Hóa rất cần sự quan tâm của tỉnh và các cơ quan chức năng.