Đóng góp ý kiến vào dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, đại biểu Bế Minh Đức - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Cao Bằng bày tỏ nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật Báo chí (sửa đổi) nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại, khắc phục những hạn chế, bất cập của luật hiện hành và những vướng mắc phát sinh trong công tác báo chí thời gian qua. 

Để hoàn thiện dự thảo luật trước khi được Quốc hội thông qua, đại biểu tham gia một số vấn đề liên quan đến quy định hoạt động báo chí trên không gian mạng và trách nhiệm của cơ quan báo chí khi mở kênh thông tin, mở kênh nội dung trên không gian mạng, quy định tại Điều 30, 31.

Theo đại biểu, trong những năm gần đây không gian mạng đã trở thành "không gian sống" quan trọng của người dân, giúp cho việc chia sẻ, tiếp cận thông tin ngày càng thuận tiện, dễ dàng hơn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế tri thức, tăng tính dân chủ, minh bạch, công khai trong xã hội. 

Các loại hình dịch vụ, nội dung trên mạng nói riêng và lĩnh vực thông tin điện tử nói chung phát triển ngày càng đa dạng, phong phú, đáp ứng nhu cầu trao đổi về thông tin, giải trí, mua sắm của người sử dụng nhằm nâng cao chất lượng sống trong đời sống xã hội hiện đại. Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn một số bất cập trong quản lý thông tin trên môi trường số, các trang thông tin điện tử tổng hợp và nền tảng mạng xã hội của doanh nghiệp tư nhân không được cấp phép sản xuất tin tức nhưng trên thực tế đã lấy lại nội dung của báo chí để đăng, khai thác lưu lượng truy cập và thương mại hóa. 

Từ những trăn trở của một số nhà báo và quan sát từ thực tế cho thấy một số bất cập hiện nay:

Thứ nhất, không sản xuất nội dung gốc nhưng hưởng phần lớn giá trị kinh tế: Các doanh nghiệp công nghệ tư nhân có tiềm lực tài chính mạnh, sở hữu hệ thống sinh thái nội dung thuật toán, đề xuất khả năng tối ưu dữ liệu người dùng chỉ cần liên kết hoặc quét lại tin tức từ báo chí, họ vẫn thu hút lượng truy cập rất lớn, trong khi không hề đầu tư vào phóng viên, biên tập viên, quy trình xác minh nguồn tin hay trách nhiệm pháp lý như cơ quan báo chí. Điều này dẫn tới nghịch lý chủ thể đầu tư chất xám thì bị mất lợi thế, chủ thể không sản xuất nội dung lại được hưởng từ nội dung ấy.

Thứ hai, nguy cơ làm lệch thị trường thông tin: Khi doanh nghiệp tư nhân nắm ưu thế công nghệ, hệ sinh thái quảng cáo, họ có thể tạo ra thị trường phân phối tin tức, nơi báo chí làm nội dung nhưng nền tảng tư nhân thu lợi, hình thành môi trường đọc tin qua trung gian khiến báo chí mất nhận diện thương hiệu và mất quyền chi phối, có nguy cơ đẩy báo chí vào thế phải chạy theo lưu lượng thay vì đầu tư chiều sâu.

Thứ ba, đặt báo chí vào vị thế yếu hơn ngay trên sân nhà số, báo chí vẫn giữ vai trò trụ cột trong thông tin chính xác, định hướng dư luận, bảo vệ lợi ích quốc gia nhưng khi các nền tảng tư nhân tận dụng nội dung báo chí để nuôi hệ sinh thái của họ, báo chí sẽ bị chia sẻ thị phần quảng cáo và mất nguồn lực đầu tư, chưa kể các nền tảng xã hội xuyên biên giới như Facebook, Youtube, Tiktok, v.v. đang chiếm phần lớn thị phần quảng cáo trực tuyến tại Việt Nam. Đây vốn là nguồn thu chủ lực để báo chí duy trì hoạt động, tái đầu tư nội dung và trả lương cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên khi các nền tảng này thu hút lượng quảng cáo khổng lồ, báo chí chính thống không chỉ mất đi nguồn lực kinh tế mà còn mất luôn khả năng tự chủ tài chính, kéo theo khó khăn trong việc duy trì chất lượng nội dung, đầu tư công nghệ và giữ chân nhân lực chất lượng cao.

Từ các vấn đề nêu trên, đại biểu Bế Minh Đức đề nghị:

Một, làm rõ phạm vi hoạt động trên không gian mạng quy định tại Điều 30 dự thảo luật, quy định cụ thể các loại dịch vụ trực tuyến mà cơ quan báo chí được thực hiện.

Hai, bổ sung cơ chế bảo vệ nội dung báo chí, yêu cầu nền tảng tư nhân khi sử dụng lại nội dung báo chí phải đảm bảo giữ nguyên trạng, trả lại giá trị nhận diện cho báo chí.

Ba, điều chỉnh Điều 31 để tăng trách nhiệm của nền tảng mạng xã hội, quy định trách nhiệm nội dung báo chí bị thay đổi, bóp méo do thuật toán, quy định cơ chế yêu cầu gỡ bỏ nhanh đối với các nội dung sao chép trái phép.

Bốn, chính sách bảo vệ nguồn thu và thương hiệu báo chí trên môi trường số, xem xét có cơ chế chia sẻ doanh thu giữa nền tảng và cơ quan báo chí, tăng trách nhiệm các nền tảng xuyên biên giới trong việc chia sẻ giá trị tin tức. 

"Hoạt động báo chí trên không gian mạng là trụ cột trong quản lý thông tin quốc gia, điều chỉnh đúng sẽ giúp bảo vệ giá trị báo chí chính thống, tạo lập thị trường thông tin công bằng và bảo đảm báo chí Việt Nam đủ nguồn lực để thực hiện sứ mệnh định hướng dư luận xã hội trong thời đại số. Vì vậy, tôi trân trọng đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, bổ sung những ý kiến nêu trên để Luật Báo chí (sửa đổi) thực sự đáp ứng yêu cầu quản lý trong kỷ nguyên số", đại biểu Bế Minh Đức bày tỏ.