Độc đáo Tết Khu Cù Tê của người La Chí ở Tuyên Quang
13/12/2025 | 08:18Người La Chí ở Tuyên Quang còn lưu giữ được nhiều nét đẹp về các phong tục truyền thống, trong đó Tết Khu Cù Tê của người La Chí tại xã Bản Máy mang đậm nét đặc trưng về hệ thống tín ngưỡng, nghi lễ độc đáo cầu mong mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu.
Người La Chí ở xã Bản Phùng (Tuyên Quang) cư trú tập trung, sống định canh, định cư thành từng bản, theo cụm dân cư và dòng họ. Hàng năm, người La Chí thường cúng lễ vào 4 dịp trong năm như: tháng 3 là lễ xin giống, tháng 7 là ăn Rằm, cũng là Tết Khu Cù Tê; tháng 9 là cúng cơm mới; tháng 11 là lễ cá kho.

Người La Chí còn lưu giữ được nhiều nét đẹp về các phong tục như: làm ruộng bậc thang, trồng lúa nước, làm nhà ở, cưới xin, ma chay, trang phục.
Trong các phong tục tín ngưỡng của người La Chí, lễ xin tổ tiên bảo vệ ruộng, nương là nghi lễ lớn nhất trong năm của họ, được gọi là Tết Khu Cù Tê. Đây là lễ hội ăn mừng việc cấy xong và xin tổ tiên bảo vệ ruộng, nương của tất cả các dòng họ trong các bản của người La Chí, diễn ra trong tháng Bảy hàng năm. Người dân mời tổ tiên về từ ngày mồng Một tháng Bảy, đến ngày Mười Ba tháng Bảy thì làm lễ tiễn tổ tiên về nơi an nghỉ của mình.

Trong khi lễ hội diễn ra, bà con La Chí sẽ ăn mừng trong nhiều ngày, vui hát các tiết mục văn nghệ, đặc biệt là phối hợp hát dân ca và múa trống chiêng truyền thống.

Tết Khu Cù Tê được xem là ngày tết có ý nghĩa rất quan trọng trong đời sống sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của cộng đồng người La Chí. Đây là dịp để người La Chí cầu cho dân bản có cuộc sống bình yên, ấm no, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt.
Ngày Tý, ngày Mùi tùy từng năm được quy định là ngày mổ trâu của cộng đồng, theo quan niệm của người La Chí đây là hai ngày tốt nhất để mổ trâu, thịt trâu là thực phẩm bắt buộc để cúng tổ tiên, nếu nhà nào có điều kiện có thể mổ thêm ngựa hoặc lợn, nhưng nhất thiết trong dịp tết tháng 7 phải có thịt trâu để cúng tổ tiên.
Các gia đình tập trung tại nhà trưởng tộc, khi đi mang theo một chai rượu, một gói xôi, một phần thịt đã được nấu chín. Các thành viên mặc quần áo truyền thống của dân tộc mình, những người được trưởng tộc chỉ định sẽ ngồi xung quanh một mâm gỗ có các giỏ đựng, gói xôi, gói thịt.
Kết thúc lễ cúng mọi người chuẩn bị mâm, bát, rượu, thịt cùng ăn uống chúc tụng nhau, đến tối mới về nhà. Sau buổi cúng này, các gia đình trong họ mới được phép làm cỗ mời họ hàng đến ăn, bắt đầu từ gia đình người em út, cứ thế tiếp diễn theo thứ tự lớn dần và cuối cùng là nhà anh cả.

Sau lễ cúng tại nhà các trưởng họ một ngày, trưởng họ của các dòng tộc sẽ tập trung tại nhà trưởng làng. Lúc này, trưởng làng là người chủ trì (Mổ Cóc), còn các trưởng họ với tư cách là So Vé cùng chủ trì thực hiện buổi lễ cúng.
Trưởng làng là người chủ trì (Mổ Cóc), còn các trưởng họ với tư cách là So Vé cùng chủ trì thực hiện buổi lễ cúng.
Kết thúc phần cúng là màn đánh chiêng trống, ban đầu đội hình gồm hai người đánh chiêng và hai người đánh trống với tư thế đứng thẳng, không được nhún nhảy, đồng thời gõ dạo một đoạn. Các trưởng họ lần lượt đánh trống, khi tiếng trống của So Vé cuối cùng dừng lại cũng là lúc nghi lễ của buổi cúng kết thúc.
Ngày tết cuối, dân làng tập trung tại một khu đất rộng nơi dựng căn nhà cộng đồng "Khu Cù Tê" làm lễ đánh trống, để tiễn tổ tiên về lại thế giới bên kia. Trong các ngày tết, các họ có thể đánh trống chiêng thoải mái, nhưng sau tết người dân kiêng đánh trống, chiêng vì tiếng trống chiêng vang lên tượng trưng cho việc mời tổ tiên về.

Ngày tết cuối, dân làng tập trung tại một khu đất rộng nơi dựng căn nhà cộng đồng "Khu Cù Tê" làm lễ đánh trống, để tiễn tổ tiên về lại thế giới bên kia.
Có thể nói, lễ hội Tết Khu Cù Tê đã trở thành món ăn không thể thiếu trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào dân tộc La Chí từ ngàn đời xưa đến nay./.


















