Thư viện Quốc gia Việt Nam từng bước khẳng định hiệu quả của chuyển đổi số

18/10/2025 | 12:00

Trong tiến trình chuyển đổi số của ngành thư viện, Thư viện Quốc gia Việt Nam không chỉ là "người đi trước" mà còn là "người làm mẫu", có trách nhiệm thiết lập chuẩn mực, định hướng phát triển và lan tỏa hiệu quả thực tiễn.

ThS Đỗ Công Lừng - Trưởng phòng Thông tin tư liệu Thư viện Quốc gia Việt Nam cho biết, trong bối cảnh cả nước đang triển khai mạnh mẽ chương trình chuyển đổi số quốc gia, lĩnh vực thư viện - với vai trò là trung tâm tích lũy, lưu giữ và lan tỏa tri thức - đứng trước yêu cầu cấp thiết phải đổi mới toàn diện để đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng, sâu sắc và linh hoạt của người sử dụng.

Đặc biệt, trong giai đoạn từ năm 2021 đến 2025, ngành thư viện Việt Nam đã và đang có những bước chuyển mình rõ nét nhằm thích ứng với kỷ nguyên số, trong đó Thư viện Quốc gia Việt Nam giữ vị trí then chốt và tiên phong.

Với vai trò là thư viện trung tâm đầu mối của cả nước, đồng thời là cơ quan sự nghiệp công lập trực thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Thư viện Quốc gia Việt Nam không chỉ thực hiện chức năng lưu chiểu, bảo tồn di sản tư liệu quốc gia mà còn đảm nhiệm vụ dẫn dắt, hỗ trợ chuyên môn, công nghệ và đào tạo cho hệ thống thư viện công lập trên toàn quốc.

Chính vì vậy, trong tiến trình chuyển đổi số của ngành thư viện, Thư viện Quốc gia Việt Nam không chỉ là "người đi trước" mà còn là "người làm mẫu", có trách nhiệm thiết lập chuẩn mực, định hướng phát triển và lan tỏa hiệu quả thực tiễn.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi số không đơn thuần là thay đổi về công cụ hay kỹ thuật số hóa, mà là một quá trình đổi mới toàn diện, đòi hỏi Thư viện Quốc gia Việt Nam phải tái cấu trúc tổ chức, làm mới mô hình phục vụ, mở rộng tài nguyên thông tin và nâng cao trải nghiệm người dùng theo hướng số hóa, cá nhân hóa và kết nối không gian học thuật mở. Bài toán đặt ra không chỉ là "làm sao số hóa tài liệu" mà là "làm thế nào để tài liệu số đến được với người dùng một cách nhanh chóng, tiện lợi, thân thiện và có chiều sâu giá trị".

Theo ThS Đỗ Công Lừng, Thư viện Quốc gia Việt Nam với vị thế là thư viện trung tâm của cả nước, đồng thời là trung tâm tư liệu lớn nhất phục vụ nghiên cứu, giáo dục, văn hóa và đổi mới sáng tạo. Trong những năm gần đây, thực hiện Quyết định số 206/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt "Chương trình chuyển đổi số ngành thư viện đến năm 2025, định hướng đến năm 2030", Thư viện Quốc gia Việt Nam đã chủ động xây dựng kế hoạch hành động theo hướng: Số hóa tri thức - hiện đại hóa hoạt động - cá nhân hóa dịch vụ - liên thông dữ liệu.

Tầm nhìn chiến lược của Thư viện Quốc gia Việt Nam không chỉ dừng ở việc "chuyển đổi hoạt động thư viện" mà là "chuyển mình thành một trung tâm tri thức số quốc gia", góp phần xây dựng chính phủ số - xã hội số - công dân số.

Đặc biệt, Chương trình chuyển đổi số thư viện trong Công an nhân dân, ngành giáo dục, văn hóa và hệ thống thư viện công cộng đã đặt ra yêu cầu rõ ràng về việc: Cung cấp dịch vụ thư viện hiện đại, cá nhân hóa, trên nền tảng công nghệ số; Bảo tồn, số hóa và mở rộng khả năng truy cập các tài liệu quý, tài liệu chuyên sâu phục vụ học tập - nghiên cứu; Kết nối, liên thông dữ liệu giữa các thiết chế thư viện để hình thành mạng lưới thư viện số toàn quốc.

Trong bối cảnh đó, Thư viện Quốc gia Việt Nam với tư cách là thư viện trung tâm của cả nước, có trách nhiệm lớn hơn không chỉ trong việc thực hiện chuyển đổi số cho chính mình, mà còn dẫn dắt, định hình và hỗ trợ các thư viện khác cùng triển khai đồng bộ.

Theo ThS Đỗ Công Lừng, trong 5 năm qua, Thư viện Quốc gia Việt Nam đã tập trung xây dựng và nâng cấp kho tài nguyên số đa dạng, có chiều sâu và đáp ứng nhiều đối tượng người dùng.

Quá trình chuyển đổi số tại Thư viện Quốc gia Việt Nam trong giai đoạn 2021-2025 đã đạt được những kết quả thiết thực, không chỉ ở phương diện kỹ thuật - công nghệ, mà quan trọng hơn là ở mức độ đáp ứng nhu cầu bạn đọc, thay đổi mô hình phục vụ, và mở rộng tầm ảnh hưởng đến toàn ngành thư viện Việt Nam

Thư viện Quốc gia Việt Nam đã từng bước khẳng định hiệu quả của chuyển đổi số thông qua việc mở rộng tiếp cận thông tin, cải tiến mô hình phục vụ, hiện đại hóa không gian học tập và tăng cường sự hiện diện trong cộng đồng học thuật. Những kết quả này là minh chứng rõ ràng cho năng lực thích ứng, sáng tạo và vai trò dẫn dắt của Thư viện Quốc gia Việt Nam trong hệ sinh thái tri thức quốc gia số.

Phát huy các kết quả đã đạt được trong giai đoạn 2021-2025, Thư viện Quốc gia Việt Nam tiếp tục xác định chuyển đổi số là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt, đòi hỏi sự đầu tư đồng bộ về chiến lược, hạ tầng, con người và cơ chế tổ chức.

Trong đó, Thư viện Quốc gia Việt Nam sẽ tiếp tục hoàn thiện hạ tầng công nghệ và nền tảng dữ liệu số mở; Đẩy mạnh số hóa tài nguyên đặc biệt - di sản tư liệu quốc gia; Phát triển dịch vụ bạn đọc số thông minh - lấy người dùng làm trung tâm; Đào tạo, nâng cao năng lực nhân sự thư viện số; Thiết lập mô hình thư viện liên kết - chia sẻ tài nguyên toàn ngành; Tăng cường bảo mật và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong môi trường số...

Theo ThS Đỗ Công Lừng, trước các yêu cầu ngày càng cao về chất lượng phục vụ, mức độ ứng dụng công nghệ và khả năng liên kết hệ thống, Thư viện Quốc gia Việt Nam vẫn cần tiếp tục nỗ lực toàn diện hơn nữa trong giai đoạn tới, đặc biệt trong việc phát triển tài nguyên mở, cá nhân hóa dịch vụ, bảo vệ dữ liệu người dùng, và duy trì năng lực đổi mới liên tục trong môi trường số hóa.

Đăng Nguyên