Là cư dân nông nghiệp lúa nước nên người Mường thường tổ chức cưới hỏi theo lịch mùa vụ. Ngay sau khi kết thúc vụ thu hoạch, vào thời điểm nông nhàn là lúc mọi người có thời gian rảnh rỗi và quan trọng nhất là có sẵn lương thực, thực phẩm để tổ chức đám cưới. Do vậy, đám cưới sẽ chủ yếu diễn ra vào mùa đông và đầu mùa xuân, tương ứng với thời gian từ tháng 10 âm lịch năm trước đến tháng 3 âm lịch năm sau.

Một đám cưới truyền thống của người Mường gồm 6 bước tuần tự như: dạm ngõ, dạm hỏi, ăn hỏi, nạp tài, lễ cưới và lễ lại mặt. Trong đó không thể thiếu được vai trò của "ông mối"- người đồng hành cùng nhà trai, nhà gái từ những bước chuẩn bị đầu tiên. "Ông mối" phải ở độ tuổi trung niên, có tài ăn nói, ứng đối để gia đình hòa thuận, hạnh phúc, con cái đủ nếp, đủ tẻ.

Trước đây theo phong tục của người Mường, từ bước ăn hỏi đến đám cưới là một khoảng thời gian khá dài, từ 1 năm đến 3 năm, thậm chí là 5 năm. Đây là khoảng thời gian để hai bên gia đình, nhất là bên nhà trai chuẩn bị kĩ càng, đầy đủ các lễ vật thách cưới của nhà gái, lương thực, thực phẩm để tổ chức đám cưới, mời quan khách, dân làng, anh em họ hàng. Hiện nay, thời gian trên đã được rút ngắn lại, nhưng vẫn giữ được những phong tục, nghi thức truyền thống.

Nhà trai chuẩn bị lễ vật cho Lễ nạp tài.

Khi đón dâu, người cầm chiêng sẽ đi đầu, vừa đi vừa hát giao duyên vang động núi rừng, cô dâu phải gài dao sừng nai vào cạp váy, khi về đến nơi sẽ diễn ra lễ trải chiếu hoa; đoàn đón dâu về đến nhà thì mẹ chồng chạy ra giữa nhà, chạy vòng quanh cây cột 3 vòng sau đó vào phòng hoặc đi ra ngoài trốn con dâu; cô dâu và đoàn đưa dâu múc nước rửa chân sau đó lên nhà sàn; cô dâu chú rể làm lễ cúng tổ tiên; lễ nhận anh em họ hàng của cô dâu…

Thực hiện nếp sống văn hóa mới, nghi lễ cưới theo phong tục cổ truyền của đồng bào dân tộc Mường hiện nay, đã được rút gọn và văn minh, không thách cưới quá nhiều lễ vật cũng như vật chất. Việc phục dựng đám cưới của người Mường là một trong những hoạt động rất thiết thực nhằm phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống, của đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Ninh Bình./.