Theo Trung tướng, GS.TS Trần Minh Hưởng - Giám đốc Học viện Cảnh sát nhân dân, chuyển đổi số đang trở thành xu thế tất yếu và là động lực chiến lược trong tiến trình hiện đại hóa đất nước, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang phát triển mạnh mẽ, việc xây dựng và phát triển thư viện số không chỉ là yêu cầu đổi mới về mô hình tổ chức, mà còn là phương thức tất yếu nhằm tối ưu hóa việc lưu trữ, truy cập và khai thác tri thức phục vụ hoạt động học tập, nghiên cứu, giảng dạy trong các cơ sở giáo dục đại học ở nước ta.

Đối với các nhà trường Công an nhân dân nói chung và tại Học viện Cảnh sát nhân dân nói riêng, thư viện đóng vai trò hết sức quan trọng và cần thiết, là nơi cung cấp, tổ chức và bảo quản nguồn học liệu hỗ trợ cho công tác giảng dạy, nghiên cứu khoa học của mỗi giảng viên, học viên. Việc xây dựng và phát triển thư viện số tại Học viện CSND không chỉ nhằm hiện đại hóa công tác thư viện, mà còn là bước đi chiến lược, cụ thể hóa các chủ trương, chính sách lớn của Đảng, Nhà nước và Bộ Công an về đẩy mạnh chuyển đổi số đối với hoạt động giáo dục, đào tạo trong lực lượng CAND.

Trung tướng Trần Minh Hưởng cho biết, trong những năm gần đây, dưới sự chỉ đạo sát sao của Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện, công tác xây dựng và phát triển thư viện số tại Học viện CSND được xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong lộ trình chuyển đổi số toàn diện, phục vụ mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho lực lượng CAND. Hoạt động này đã ghi nhận được nhiều kết quả nổi bật, thể hiện qua các phương diện sau:

Thứ nhất, về việc đầu tư, phát triển hạ tầng kỹ thuật - công nghệ phục vụ yêu cầu xây dựng và phát triển thư viện số.

Từ năm 2014, thông qua dự án hợp tác quốc tế với Tổ chức KOICA (Hàn Quốc), Học viện CSND đã triển khai thành công “Dự án xây dựng thư viện điện tử”, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong quá trình số hóa thư viện tại Học viện. Dự án đã trang bị hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin hiện đại gồm: 06 máy chủ DELL R730, 14 switch mạng Cisco 2960, 02 thiết bị lưu trữ SAN 48TB, 01 tường lửa bảo mật Dell Sonic, cùng 100 máy tính để bàn phục vụ bạn đọc. Hạ tầng mạng nội bộ được mở rộng với gần 300 thiết bị phát wifi và hơn 1000 nút mạng có dây kết nối các khu vực giảng đường, ký túc xá, nhà hiệu bộ. Việc kết nối mạng diện rộng WAN của Bộ Công an và mạng nội bộ LAN đã bảo đảm truy cập an toàn trong môi trường nội ngành.

Thứ hai, về ứng dụng phần mềm quản trị thư viện và hệ thống số hóa tài liệu.

Học viện CSND đã lựa chọn và triển khai phần mềm quản trị thư viện Tulip, một trong những giải pháp tiên tiến hỗ trợ quản lý tổng thể hoạt động thư viện, từ bổ sung tài liệu, biên mục, phân loại, quản lý mượn - trả đến quản trị cơ sở dữ liệu học liệu số. Phần mềm này đã tích hợp đầy đủ các phân hệ cần thiết như OPAC (tra cứu mục lục trực tuyến), RFID (mượn trả tự động), quản lý học liệu số, tự động hóa kiểm kê và bảo trì tài liệu. Đặc biệt, hệ thống máy số hóa tài liệu chuyên dụng ScanRobot của hãng Treventus (Cộng hòa Áo) được đưa vào khai thác đã giúp Học viện thực hiện công tác số hóa tài liệu một cách nhanh chóng, chính xác và hiệu quả. Thiết bị này cho phép quét tài liệu với tốc độ lên tới 2.500 trang/giờ, sử dụng công nghệ lật giở trang tự động, công nghệ nhận dạng ký tự quang học (OCR) để tạo ra tài liệu số có thể chỉnh sửa và tìm kiếm nội dung.

Tính đến hết năm 2024, Học viện đã số hóa trên 15.000 đầu tài liệu. Nguồn học liệu này được lưu trữ và khai thác qua hệ thống phần mềm thư viện, phục vụ tra cứu tại chỗ cũng như truy cập qua mạng nội bộ.

Thứ ba, về các dịch vụ thư viện số và phục vụ bạn đọc. Hiện nay, tại khu vực tầng 9 và 10 của tòa nhà Thư viện nghiệp vụ Cảnh sát, Học viện đã thiết lập không gian thư viện điện tử hiện đại có khả năng phục vụ đồng thời từ 250 đến 300 người, bạn đọc có thể tự đặt phòng học thông qua trang Opac và phần mềm thư viện điện tử Tulip để học nhóm. Ngoài ra, hệ thống tra cứu qua máy trạm ảo hóa, khu vực wifi zone và phòng học nhóm trực tuyến đã tạo điều kiện thuận lợi cho người học tiếp cận tài nguyên số hóa một cách chủ động và linh hoạt.

Bên cạnh đó, Học viện CSND cũng triển khai hệ thống mượn - trả tài liệu tự động sử dụng thẻ RFID kết hợp thẻ thư viện cá nhân. Hệ thống trả sách 24/7 đặt tại sảnh thư viện giúp bạn đọc linh hoạt hơn trong việc hoàn trả tài liệu. Quá trình mượn, trả tài liệu được tự động hóa hoàn toàn, giảm áp lực cho cán bộ thư viện và nâng cao tính chính xác trong lưu thông tài liệu. Song song với đó, Học viện cũng thường xuyên tổ chức các hoạt động truyền thông, hướng dẫn sử dụng thư viện số, cập nhật thường xuyên danh mục tài liệu mới và cải tiến giao diện người dùng trên hệ thống Tulip nhằm gia tăng trải nghiệm người dùng.

Có thể nói, việc triển khai thư viện số tại Học viện CSND trong thời gian qua đã mang lại nhiều kết quả thiết thực, góp phần nâng cao chất lượng công tác giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học của nhà trường. Những kết quả này không chỉ thể hiện ở sự hiện đại hóa về hạ tầng và công nghệ, mà còn là bước tiến về tư duy quản lý thông tin, phục vụ hiệu quả hơn nhu cầu học tập, giảng dạy và nghiên cứu của đội ngũ giảng viên, học viên.

Nhờ áp dụng hệ thống quản trị hiện đại, công tác quản lý thư viện tại Học viện đã được số hóa toàn diện, giảm tải thủ công, tăng hiệu suất vận hành. Việc kiểm kê kho sách, thống kê tài liệu, theo dõi lượt mượn - trả, quản lý thẻ thư viện, phân tích nhu cầu bạn đọc,... đều được thực hiện tự động, giúp tiết kiệm nhân lực, tăng độ chính xác trong vận hành. Bên cạnh đó, hệ thống thư viện số đã tạo nền tảng thuận lợi cho các hoạt động nghiên cứu khoa học tại Học viện, đặc biệt trong việc tra cứu, đối chiếu, sử dụng và trích dẫn nguồn tài liệu phục vụ quá trình xây dựng luận văn, luận án, đề tài khoa học.

Nhiều cán bộ, giảng viên, học viên đánh giá rất cao việc thư viện đã cung cấp dữ liệu số đầy đủ, có thể truy cập nhanh chóng và chính xác, giúp tiết kiệm thời gian và nâng cao chất lượng nghiên cứu. Ngoài ra, hệ thống còn cung cấp các công cụ hỗ trợ phân tích, tổng hợp thông tin, giúp cán bộ nghiên cứu dễ dàng hệ thống hóa dữ liệu, tra cứu theo chủ đề, từ khóa hoặc phân loại chuyên môn sâu theo mã ngành CAND.

Việc này đặc biệt hữu ích đối với nghiên cứu nghiệp vụ, vốn đòi hỏi tính hệ thống, bảo mật và tính chuyên ngành cao.

Trung tướng Trần Minh Hưởng cho biết, trước yêu cầu hiện đại hóa hệ thống thư viện trong lực lượng CAND và thực hiện thành công “Chương trình chuyển đổi số ngành thư viện đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” theo đúng Kế hoạch số 143/KH-BCA-X03, ngày 08/4/2021 của Bộ Công an, việc tiếp tục hoàn thiện và phát triển thư viện số tại Học viện CSND là nhiệm vụ chiến lược, cấp thiết và mang tính lâu dài. Để hiện thực hóa mục tiêu đến năm 2030, Học viện CSND tập trung triển khai các nhóm giải pháp cụ thể, trọng tâm sau:

Thứ nhất, tập trung xây dựng một chiến lược phát triển thư viện số toàn diện, có lộ trình cụ thể đến năm 2030. Chiến lược này không chỉ dừng lại ở việc số hóa tài liệu, mà còn bao quát cả việc phát triển hạ tầng công nghệ, ứng dụng các phần mềm quản trị hiện đại, mở rộng không gian học tập số, tích hợp dữ liệu học liệu trong nước và quốc tế, nâng cao chất lượng nhân lực thư viện và đặc biệt là đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin trong toàn bộ hệ thống. Việc xác lập một chiến lược rõ ràng sẽ tạo nền tảng thống nhất trong công tác chỉ đạo, điều hành, đồng thời là cơ sở để phân bổ nguồn lực đầu tư hợp lý, hiệu quả trong từng giai đoạn phát triển.

Thứ hai, tiếp tục đầu tư, nâng cấp và hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật phục vụ thư viện số. Trong đó, tập trung nâng cao chất lượng hệ thống máy chủ, thiết bị lưu trữ dữ liệu lớn, các thiết bị đầu cuối phục vụ người dùng (máy tính, máy trạm tra cứu, máy mượn - trả tự động) và mạng LAN nội bộ phủ kín toàn Học viện. Bên cạnh đó, bổ sung các thiết bị chuyên dụng như máy scan robot hiện đại, hệ thống camera an ninh, máy phát điện dự phòng, hệ thống chống sét và phòng máy chủ tiêu chuẩn, bảo đảm an toàn thông tin và tính ổn định trong quá trình vận hành. Việc ứng dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), phân tích dữ liệu lớn (Big Data), công nghệ điện toán đám mây sẽ giúp thư viện quản lý hiệu quả dữ liệu, phục vụ tối ưu nhu cầu tra cứu của người dùng và hỗ trợ công tác ra quyết định của nhà trường.

Thứ ba, đẩy mạnh công tác chuẩn hóa và phát triển kho học liệu số sẵn có. Trong đó, ưu tiên số hóa có hệ thống các tài liệu phục vụ đào tạo như: giáo trình, bài giảng điện tử, tài liệu tham khảo, đề tài nghiên cứu khoa học, luận văn, luận án, khóa luận tốt nghiệp… Việc số hóa phải đi đôi với mô tả dữ liệu theo các chuẩn quốc tế như MARC21, Dublin Core để đảm bảo khả năng tìm kiếm, truy xuất và chia sẻ hiệu quả. Đồng thời, xây dựng cơ sở dữ liệu học liệu mở dùng chung trong toàn Học viện, từng bước kết nối với các thư viện số trong lực lượng Công an để hình thành mạng lưới thư viện điện tử CAND có tính liên thông, thống nhất. Ngoài ra, Học viện tiếp tục nghiên cứu khai thác hợp lý các cơ sở dữ liệu điện tử quốc tế, tài liệu ngoại văn có uy tín nhằm nâng cao chất lượng học tập, nghiên cứu và hội nhập quốc tế.

Thứ tư, phát triển đội ngũ cán bộ thư viện đáp ứng yêu cầu vận hành thư viện số hiện đại. Đây là một trong những khâu then chốt quyết định đến hiệu quả hoạt động chuyển đổi số thư viện. Học viện tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về nghiệp vụ thư viện điện tử, kỹ năng số, xử lý dữ liệu và ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ thư viện. Đồng thời, xây dựng cơ chế bố trí, sử dụng nhân lực theo hướng ổn định, chuyên môn hóa cao. Bên cạnh đó, khuyến khích cán bộ thư viện tham gia các đề tài nghiên cứu, các hoạt động đổi mới, sáng tạo trong lĩnh vực thư viện, đóng góp sáng kiến cải tiến phần mềm quản lý, nâng cao tiện ích phục vụ bạn đọc.

Thứ năm, xây dựng hệ thống thư viện số hướng đến mục tiêu kết nối, chia sẻ liên thông. Theo đó, Học viện tập trung nghiên cứu, tham mưu việc thiết lập cổng thông tin thư viện điện tử tích hợp đa nền tảng, đồng bộ dữ liệu từ nhiều nguồn học liệu, có khả năng chia sẻ theo phân quyền nội bộ và kết nối với các cơ sở giáo dục, học viện trong và ngoài ngành. Mô hình quản trị thư viện cần hướng đến sự liên thông với hệ thống học liệu số của Bộ Công an và các trường CAND khác. Việc này không chỉ mở rộng nguồn tài nguyên phục vụ đào tạo mà còn thúc đẩy nghiên cứu liên ngành, học thuật và chia sẻ tri thức trong toàn lực lượng. Đặc biệt, việc kết nối với các hệ thống thư viện đại học trọng điểm và thư viện quốc gia (trong phạm vi cho phép về bảo mật) sẽ tạo ra cơ hội tiếp cận kho tri thức khổng lồ, phục vụ đắc lực công tác nghiên cứu khoa học, phát triển chương trình đào tạo.

Thứ sáu, bảo đảm an ninh, an toàn thông tin và bí mật nhà nước trong toàn bộ hoạt động thư viện số. Học viện triển khai áp dụng các biện pháp kỹ thuật và nghiệp vụ nhằm bảo vệ hệ thống cơ sở dữ liệu, bao gồm thiết lập các lớp bảo mật, mã hóa dữ liệu, phân quyền truy cập, quản lý tài khoản truy cập, sao lưu dữ liệu định kỳ và khôi phục khi có sự cố. Xây dựng quy chế nội bộ chặt chẽ về bảo mật tài liệu, đặc biệt đối với các tài liệu nghiệp vụ, tài liệu thuộc danh mục bí mật nhà nước. Việc vận hành hệ thống thư viện số phải tuân thủ nghiêm Luật An ninh mạng, Luật Bảo vệ bí mật nhà nước và các quy định của Bộ Công an về bảo đảm an ninh, an toàn thông tin trong không gian mạng.

Thứ bảy, đẩy mạnh phát triển văn hóa đọc, văn hóa học tập số, khơi dậy tinh thần tự học, nghiên cứu trong cán bộ, giảng viên và học viên thông qua việc khai thác hiệu quả thư viện số. Học viện tiếp tục tổ chức các hoạt động hướng dẫn sử dụng thư viện điện tử, truyền thông nâng cao nhận thức, phát động phong trào học tập, nghiên cứu khoa học trên nền tảng số, đưa việc sử dụng thư viện số trở thành một phần không thể thiếu trong quá trình đào tạo sẽ góp phần thúc đẩy phương pháp học tập tích cực, chủ động, sáng tạo, phù hợp với xu thế đào tạo hiện đại và hội nhập quốc tế./.