Nét văn hóa độc đáo của người Dao ở Mẫu Sơn

Mẫu Sơn là một xã vùng III biên giới của huyện Lộc Bình (tỉnh Lạng Sơn) gồm 3 dân tộc cùng sinh sống: Dao, Tày, Nùng, trong đó dân tộc Dao chiếm đa số. Từ xưa đến nay, người Dao ở xã Mẫu Sơn luôn giữ được bản sắc văn hóa riêng rất độc đáo của mình, đó là một nền văn hóa Dao thuần tuý, không pha trộn từ cách ăn, nếp ở, trang phục, phong tục thờ cúng, lễ hội... Người Dao ở Mẫu Sơn sống rải rác trên các ngọn núi với nghề trồng trọt và chăn nuôi gia súc. Phong tục, tập quán ở đây vẫn còn lưu giữ nguyên vẹn.

Phụ nữ Dao mặc áo dài bốn thân bổ tà trước ngực. Bên trong áo có yếm thêu hoa văn, gắn các ngôi sao bằng bạc và trang trí bằng hạt cườm kèm với thắt lưng màu trắng thêu hoa văn đen hình cành cây. Bên hông đeo dây xà tích bằng bạc. Đầu đội mũ hình mái nhà, quấn quanh mũ bằng dây hạt cườm đủ màu sắc. Tai đeo khuyên to bằng bạc.

Trang phục của phụ nữ Dao rất nhiều màu sắc. Quần áo và khăn được thêu bằng chỉ màu, sử dụng họa tiết hình chim, cây thông... Một bộ quần áo như vậy phải thêu tay hàng tháng trời tới cả năm mới xong.

Trang phục đàn ông Dao thì đơn giản hơn. Áo màu đen đính các tua chỉ ngũ sắc để trang trí. Quần ống rộng buộc néo bằng sợi dây gai có đồng xu để giữ. Đầu đội khăn xếp hoặc đơn giản hơn thì buộc một chiếc khăn.

Xưa kia trai gái người Dao thường được dựng vợ gả chồng trước tuổi hai mươi. Nay việc kết hôn đã được thực hiện đúng độ tuổi mà Luật hôn nhân quy định như các dân tộc khác. Một đám cưới gồm lễ dạm hỏi (nải nham), lễ trao lộc mệnh (giấy ghi ngày, tháng, năm sinh của đôi trai gái để so tuổi), lễ thỏa thuận cam kết và lễ cưới. Khi nhắc đến tục cưới gả, không thể không nói đến hát giao duyên và tiếng kèn Pí lè đón dâu. Ngày cưới, ai cũng được mặc trang phục truyền thống. Nhà trai sang đón dâu từ tinh mơ, còn cô dâu chuẩn bị đồ đạc để về nhà chồng. Khi khởi hành, cô dâu mặc trang phục dân tộc, đến gần cổng nhà trai, đoàn nhà gái sẽ dừng lại để thay đồ cho cô dâu.

Vào mùa xuân, cảnh sắc ở Mẫu Sơn đẹp đến mê hoặc cùng cảnh đẹp độc đáo khiến du khách nếu một lần được đến đây đều không thể quên.

Một trong những cây lương thực không thể không nhắc tới của người Dao là ngô. Người Dao thu hoạch ngô xong là phơi trên gác bếp, giữ khô, tránh mối mọt, ngô ám khói bếp ngả màu và có vị rất đặc trưng. Người Dao ăn hai bữa chính trong ngày là buổi sáng trước khi đi làm và buổi tối, còn bữa trưa thường ăn ở trên nương. Lương thực chính là gạo tẻ và nếp, với từng loại có những cách thức và dụng cụ chế biến khác nhau.

Họ dùng cối xay, cối giã đạp chân để chế biến hạt thóc thành gạo; dùng cối đá để xay xát ngô. Gạo nấu thành cơm hay nấu cháo tùy từng người, từng gia đình; ngô được xay vỡ thành hạt nhỏ rồi đem nấu thành cơm, cháo hoặc làm bánh.

Người Dao vốn là dân cư làm nương rẫy và làm ruộng nên các lễ cúng phong phú. Thờ tổ tiên là một phong tục quan trọng của các gia đình người Dao. Họ thờ cúng tổ tiên ngược lên chín đời, nhưng trực tiếp là ba đời, gồm cha mẹ, ông bà, cụ. Việc thờ cúng tổ tiên còn thể hiện qua nhiều nghi lễ như tang ma, tảo mộ, cúng rằm tháng 7, cúng Tết Nguyên Đán hay cúng dâng cơm mới. /.