Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật về văn hóa đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới

30/12/2025 | 10:26

Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật về văn hóa là sắp xếp, tổ chức các văn bản pháp luật một cách cân đối, hài hòa, hiện đại, hợp lý, bao quát đầy đủ các lĩnh vực, hoạt động và vấn đề mới phát sinh dưới tác động của cách mạng công nghệ và xu hướng phát triển, qua đó xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, minh bạch, khả thi, tạo môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi, bảo đảm quyền hưởng thụ văn hóa chính đáng của Nhân dân, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ VHTTDL) Phạm Cao Thái cho biết, xác định công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật là nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên hàng đầu trong nhiệm kỳ 2021-2025 của Chính phủ, Bộ VHTTDL đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành tham mưu thực hiện hiệu quả nhiệm vụ lập pháp ngay từ khâu đề xuất chính sách, xây dựng chương trình lập pháp hằng năm, trọng tâm là năm cuối của nhiệm kỳ (năm 2025), Bộ đã hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, tham mưu, đề xuất và chủ trì xây dựng số lượng văn bản đồ sộ nhất từ trước đến nay, tháo gỡ các "điểm nghẽn" của ngành.

Bộ VHTTDL đã trình cấp có thẩm quyền ban hành 05 Luật (năm 2025 đã xây dựng 02 luật có ảnh hưởng lớn và được sự quan tâm của dự luận xã hội cũng như các tổ chức, cá nhân có liên quan, đó là Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật quảng cáo, Luật Báo chí (sửa đổi)), 01 Nghị quyết của Quốc hội2, 34 Nghị định, 01 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, 79 Thông tư (đã bao gồm các Nghị định, Thông tư do Bộ Thông tin và Truyền thông trước đây ban hành).

Có thể nói, đạt được kết quả nêu trên là nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Lãnh đạo Bộ, sự chủ động, bám sát công việc của thủ trưởng đơn vị cũng như sự tích cực phối hợp của các cơ quan có liên quan.

Theo ông Phạm Cao Thái, nhiệm kỳ 2021-2025, Lãnh đạo Bộ VHTTDL đã luôn quan tâm, trực tiếp phụ trách chỉ đạo Vụ Pháp chế, các đơn vị tham mưu quản lý nhà nước thuộc Bộ tập trung nâng cao chất lượng công tác xây dựng thể chế, đổi mới nhận thức trong toàn ngành chuyển từ tư duy làm văn hóa sang quản lý về văn hóa.

Bộ tổ chức định kỳ giao ban công tác xây dựng pháp luật, qua đó Lãnh đạo Bộ chỉ đạo trực tiếp công tác định hướng, xây dựng pháp luật, từ khi đề xuất những chính sách, lắng nghe trao đổi và xử lý kịp thời các vướng mắc, phát sinh.

Việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về văn hóa trong những năm vừa qua và nhất là năm 2024-2025 đã thể chế hóa các quan điểm, chỉ đạo của Đảng, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp cũng như cơ quan nhà nước, ổn định môi trường đầu tư, thu hút nguồn lực, thúc đẩy hội nhập quốc tế, tăng cường dân chủ, minh bạch, đáp ứng yêu cầu công tác quản lý nhà nước.

Nhiều quy định về văn hóa đã dần được cụ thể hóa, nội hàm quy định mang tính định lượng hơn, điều mà rất khó đối với hoạt động chuyên ngành văn hóa. Các văn bản ban hành trong giai đoạn vừa qua có nhiều cải cách về thủ tục hành chính, cắt giảm, đơn giản hóa giấy tờ, thủ tục; một số hoạt động quản lý nhà nước đã mạnh dạn cho phép tự kiểm (phân loại phim trên không gian mạng khi doanh nghiệp có đủ điều kiện), tăng cường trách nhiệm của người có ảnh hưởng với cộng đồng và xã hội khi tham gia, thực hiện hoạt động quảng cáo, quy định việc sử dụng từ ngữ bằng tiếng Việt trong hoạt động quảng cáo đảm bảo giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt; bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa, di sản tư liệu .v.v.

Quy trình tham mưu soạn thảo, trình ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền văn bản quy phạm pháp luật đảm bảo kịp thời, tuân thủ đúng trình tự, thủ tục, trong đó chú trọng nâng cao chất lượng hoạt động tổng kết thi hành văn bản quy phạm pháp luật, truyền thông chính sách, nhất là các chính sách có tác động lớn tới xã hội; bảo đảm hoạt động lấy ý kiến đề nghị, dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật ngày càng thực chất, trên tinh thần cầu thị, lắng nghe, kể cả ý kiến phản biện, trái chiều và tổ chức nghiên cứu, tiếp thu, giải trình đầy đủ các ý kiến góp ý từ các cơ quan, tổ chức, Nhân dân.

Hoạt động nổi bật năm 2025 là khẩn trương trình Chính phủ ban hành 02 Nghị định, Bộ trưởng ban hành 01 Thông tư thuộc "chùm" văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy, phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền phục vụ cuộc "cách mạng" về tinh gọn bộ máy, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp, xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp.

Việc lập danh mục, phân công, soạn thảo văn bản quy định chi tiết và ban hành kế hoạch triển khai thi hành luật, nghị quyết được thực hiện bài bản; việc theo dõi, đôn đốc và kiểm tra tình hình xây dựng, ban hành văn bản quy định chi tiết được thực hiện thường xuyên với nhiều giải pháp tương đối hiệu quả góp phần giảm thiểu đáng kể tình trạng nợ đọng văn bản so với trước.

Tuy nhiên, theo ông Phạm Cao Thái, từ thực tiễn với sự thay đổi về tư duy, nhận thức và định hướng trong công tác xây dựng pháp luật cùng với những thay đổi về tinh gọn tổ chức bộ máy, tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp, sắp xếp lại các tỉnh thành và những thay đổi nhanh chóng của cuộc cách mạng khoa học, cộng nghệ tác động đến nền kinh tế, thực tiễn thi hành pháp luật đã đặt ra yêu cầu phải tiếp tục hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật nói chung trong đó có hệ thống các văn bản pháp luật về văn hóa.

Về một số giải pháp trọng tâm năm 2026, Vụ trưởng Vụ Pháp chế Phạm Cao Thái cho biết, thực hiện Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, đặc biệt, đối với ngành văn hóa, thể thao và du lịch là yêu cầu: Hệ thống pháp luật về văn hóa là việc thể chế hóa thực hiện các nghị quyết của Đảng, góp phần chấn hưng phát triển văn hóa, đáp ứng yêu cầu về hội nhập quốc tế.

Công tác hoàn thiện pháp luật về văn hóa phải có tính kế thừa, trên cơ sở những nền tảng hiện có cộng với quan điểm mới về hệ thống pháp luật kiến tạo, đơn giản hóa và cắt giảm triệt để các thủ tục hành chính hướng tới một nền hành chính phục vụ người dân.

Bên cạnh đó, pháp luật về văn hóa cần phải chi tiết, hoạt động văn hóa đòi hỏi các cơ quan quản lý nhà nước cần nghiên cứu, ban hành quy định chi tiết, cụ thể văn bản quy phạm pháp luật, trong đó tập trung các nội dung cấm, hướng dẫn tiêu chí, tiêu chuẩn cụ thể để tổ chức, cá nhân có cơ sở tự thẩm định sản phẩm văn hóa, thích ứng với xu thế chuyển dần từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Lựa chọn một số điều kiện kinh doanh chuyển thành tiêu chuẩn, quy chuẩn, cơ quan tổ chức, cá nhân tự bảo đảm áp dụng, cơ quan nhà nước không cấp phép mà chỉ kiểm tra, giám sát thực hiện.

Hoàn thiện pháp luật theo chuyên đề, nghiên cứu, rà soát các quy định về phát triển các ngành công nghiệp văn hóa để từ đó có đề xuất xây dựng văn bản quy phạm pháp luật về công nghiệp văn hóa, tiến tới có thể xây dựng Luật điều chỉnh về công nghiệp văn hóa, hoặc Luật về văn hóa hoặc Luật điều chỉnh về nghệ thuật trên cơ sở các luật, nghị định chuyên ngành.

Đồng thời, tập trung rà soát, ban hành các văn bản còn thiếu, cập nhật các văn bản phù hợp với sự phát triển của xã hội (Ví dụ: cập nhật, điều chỉnh danh mục dịch vụ công, ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật dịch vụ công, kèm theo đó xây dựng tiêu chí, tiêu chuẩn, cơ chế kiểm tra, giám sát việc thực hiện dịch vụ công; quy định chi tiết các chính sách về xã hội hóa hoạt động văn hóa; các cơ chế đặc thù để phát triển các dịch vụ văn hóa khó thu hồi vốn, lợi nhuận ít).

Nâng cao năng lực đội ngũ công chức của các cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng, tổ chức thực thi pháp luật. Công tác truyền thông chính sách, gắn với tuyên truyền, phổ biến và hướng dẫn thi hành pháp luật.

Đăng Nguyên