Phó Giám đốc Sở VHTTDL Điện Biên Nguyễn Thị Thanh Chuyên cho biết, Điện Biên là tỉnh miền núi, biên giới phía Tây Bắc Việt Nam, đường biên giới dài trên 455km, tiếp giáp nước CHDCND Lào và CHND Trung Hoa. Tỉnh Điện biên có 45 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó 15 xã thuộc khu vực biên giới.

Tỉnh Điện Biên có 35 di tích được xếp hạng, trong đó 01 di tích quốc gia đặc biệt, 20 di tích cấp quốc gia; 22 di sản văn hóa được đưa vào danh mục di sản văn hoá phi vật thể quốc gia, 138 sản phẩm OCOP được chứng nhận hạng 3-4 sao, 11 nghề và làng nghề, làng nghề truyền thống được UBND tỉnh cấp bằng công nhận...

Điểm nổi bật của tỉnh Điện Biên là bức tranh văn hóa đa sắc màu của đồng bào 19 dân tộc cùng sinh sống, với những nét đặc sắc trong từng kiến trúc nhà ở, làng bản, trang phục, phong tục tập quán, lễ hội truyền thống. Tỉnh Điện Biên có thể khai thác, phát triển nhiều loại hình du lịch như du lịch lịch sử, du lịch văn hóa, du lịch sinh thái, du lịch leo núi, du lịch nghỉ dưỡng, thể thao và du lịch cộng đồng,...

Trong những năm qua, hoạt động du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh Điện Biên nhận được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh; sự vào cuộc tích cực của cấp ủy, chính quyền các địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và đồng bào các dân tộc...

Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 03-NQ/TU ngày 07/5/2021 về phát triển du lịch Điện Biên đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; Uỷ ban nhân tỉnh ban hành: Quyết định số 345/QĐ-UBND ngày 03/3/2023 phê duyệt Đề án phát triển du lịch Điện Biên đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, Kế hoạch số 3745/KH-UBND ngày 24/8/2023 về phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Điện Biên đến năm 2025, Kế hoạch số 3431/KH-UBND ngày 11/7/2025 về việc thực hiện Đề án phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh Điện Biên...

Đây là căn cứ chính trị và pháp lý rất quan trọng nhằm thống nhất nhận thức, quan điểm gắn phát triển du lịch cộng đồng với xây dựng nông thôn mới, nâng cao đời sống người dân; đẩy mạnh phong trào xây dựng kinh tế nông thôn, góp phần xóa đói giảm nghèo; hỗ trợ khả năng tiếp cận các nguồn lực, dịch vụ công cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần đưa du lịch cộng đồng trở thành một sản phẩm hoàn chỉnh, chủ đạo trong hệ thống sản phẩm của du lịch tỉnh Điện Biên. Đồng thời xác định mục tiêu phát triển sản phẩm, dịch vụ du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyển thống tốt đẹp của các dân tộc và hoạt động phát triển các ngành công nghiệp văn hóa trên địa bàn.

Tỉnh Điện Biên xác định đến năm 2030, phấn đấu có ít nhất 07 điểm du lịch cộng đồng được công nhận; 01 điểm đạt chuẩn du lịch cộng đồng ASEAN; 50% điểm được công nhận sản phẩm OCOP, quảng bá trên nền tảng số và truyền thông chính thống.

Trên cơ sở đó, nhiều bản, làng, hộ gia đình đã tập trung đầu tư, phát triển các mô hình du lịch du lịch cộng đồng, du lịch nông thôn, đồng thời các địa phương khôi phục, bảo tồn, phát triển các lễ hội, nghề, làng nghề, làng nghề truyền thống, các sản phẩm OCOP gắn với phát triển du lịch.

Các doanh nghiệp, hộ gia đình tích cực tham gia đầu tư, đẩy mạnh khai thác các giá trị văn hoá truyền thống, sản xuất nông nghiệp phục vụ nhu cầu tìm hiểu, trải nghiệm của khách du lịch, như: Xây dựng, nâng cấp các công trình nhà ở phục vụ khách mang phong cách truyền thống địa phương, sử dụng nguyên liệu tại chỗ, thân thiện với môi trường; người dân duy trì mặc trang phục truyền thống, những hoạt động sản xuất nông nghiệp rất hấp dẫn khách du lịch nước ngoài.

Hiện nay trên địa bàn tỉnh có 14 bản có thể phục vụ khách du lịch, với trên 40 mô hình du lịch homestay đang hoạt động. Mỗi bản đều có đội văn nghệ và đội ẩm thực đảm bảo phục vụ khách có nhu cầu thưởng thức văn nghệ dân gian, ẩm thực, lưu trú và trải nghiệm.

Tuy nhiên, hoạt động du lịch cộng đồng và một số sản phẩm du lịch khác vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi tại tỉnh Điện Biên vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng, lợi thế về tài nguyên du lịch. Hệ thống cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất chưa được đầu tư hoàn chỉnh; sản phẩm du lịch chưa đa dạng, hấp dẫn; nguồn nhân lực chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển.

Để hoạt động du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh Điện Biên phát triển, trở thành một loại hình du lịch độc đáo, hấp dẫn, mang lại đa giá trị, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch Điện Biên đã đề nghị Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam quan tâm hỗ trợ công tác đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực nhằm khai thác có hiệu quả các tài nguyên du lịch, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc, để hoạt động du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới phát triển đúng định hướng.

Đồng thời, tổ chức các đoàn famtrip, presstrip khảo sát các sản phẩm, điểm đến du lịch để đẩy mạnh công tác kết nối xây dựng các sản phẩm du lịch mới, xây dựng các tour du lịch, nâng cao hiệu quả truyền thông, quảng bá thu hút khách du lịch.

Hỗ trợ kết nối, giới thiệu các nhà đầu tư có năng lực, kinh nghiệm đén khảo sát, xây dựng và triển khai các dự án đầu tư trong lĩnh vực du lịch tại tỉnh Điện Biên.

Bên cạnh đó, Hỗ trợ tỉnh Điện Biên đẩy mạnh toàn diện công tác chuyển đổi số trong hoạt động du lịch, góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước, phát triển sản phẩm du lịch, đẩy mạnh công tác truyền thông, quảng bá và mang lại những trải nghiệm độc đáo dành cho khách du lịch.

Theo Phó Cục trưởng Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam Phạm Văn Thủy, du lịch thế giới đang chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng bền vững, phát triển dựa vào cộng đồng bản địa, đề cao yếu tố trải nghiệm, bảo tồn văn hóa và nâng cao sinh kế cho người dân. Sau đại dịch, du khách không còn chỉ tìm kiếm những điểm đến đông đúc, mà hướng nhiều hơn đến các không gian yên bình, chân thật, có thể kết nối sâu sắc với thiên nhiên và văn hóa địa phương.

Ở Việt Nam, phát triển du lịch cộng đồng không chỉ là yêu cầu của ngành du lịch mà còn là giải pháp quan trọng để tạo sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đây cũng là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Chương trình mục tiêu quốc gia Phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2021–2025, được Chính phủ đặc biệt quan tâm chỉ đạo.

Điện Biên sở hữu nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch cộng đồng bền vững. Cảnh quan núi rừng Tây Bắc hùng vĩ, khí hậu trong lành, mát mẻ; Cánh đồng thung lũng Mường Thanh rộng lớn, đẹp và nổi tiếng nhất vùng Tây Bắc; Hệ thống suối khoáng, hang động, rừng nguyên sinh phong phú; Nhiều bản làng còn giữ được cảnh quan nguyên sơ, bản sắc văn hóa dân tộc đặc sắc như bản Ten, bản Phiêng Lơi, bản Na Sang…; Hệ thống di tích lịch sử gắn với Chiến dịch Điện Biên Phủ như đồi A1, hầm Đờ Cát, cầu Mường Thanh… thu hút lượng lớn du khách. Những nét văn hóa, lịch sử này – khi được bảo tồn và khai thác đúng cách – chính là nguồn tài nguyên vô giá cho phát triển du lịch cộng đồng bền vững. 

Cùng với đó, sự mến khách, giàu tình nghĩa của bà con trở thành giá trị tinh thần đặc biệt, tạo nên sức hấp dẫn rất riêng của Điện Biên mà không nơi nào có được.

Phát triển du lịch cộng đồng ở Điện Biên hướng tới mục tiêu cuối cùng: Giúp bà con có sinh kế ổn định, nâng cao thu nhập, bảo tồn văn hóa truyền thống và đóng góp vào sự phát triển bền vững của địa phương.

PGS.TS. Phạm Hồng Long - Chủ tịch Hội đồng khoa học Khoa Du lịch học, Đại học Khoa học xã hội & nhân văn Hà Nội cho rằng, phát triển du lịch cộng đồng không chỉ là cung cấp dịch vụ lưu trú và ăn uống đơn thuần, mà cần kết hợp các hoạt động văn hóa bản địa. PGS.TS. Phạm Hồng Long đặc biệt nhấn mạnh mạnh, khai thác văn hóa là không phải là "bán" văn hóa, mà là chia sẻ và lan tỏa giá trị. Chủ thể của quá trình này phải là cộng đồng người dân. Khi người dân được trao quyền làm chủ và hưởng lợi xứng đáng, du lịch cộng đồng tại Điện Biên sẽ thực sự cất cánh.

Bà Hà Thúy Mai - Viện Văn hóa và phát triển Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng, người dân địa phương phải tham gia hoạt động du lịch cộng đồng; xúc tiến quảng bá phải kết hợp với văn hóa cộng đồng. Xây dựng quy hoạch dài hạn bảo đảm tính nguyên gốc của văn hóa; khuyến khích phục dựng lễ hội, nhà truyền thống, làng nghề. Tổ chức đào tạo về kỹ năng làm du lịch, phục vụ, quản lý homestay; đưa người dân vào vị trí chủ thể của hoạt động du lịch.

Phó Chủ tịch Hiệp hội du lịch tỉnh Điện Biên Bùi Anh Tiến nhấn mạnh: "Các địa phương cần tập hợp những vấn đề cần hỗ trợ, kết nối, chia sẻ với Hiệp hội Du lịch Điện Biên. Hiệp hội Du lịch Điện Biên sẵn sàng đồng hành, chia sẻ kinh nghiệm, phát huy vai trò của doanh nghiệp trong việc đồng hành cùng đồng bào".

Ông Phạm Duy Linh - Phó Chủ tịch UBND xã Pu Nhi cho biết, xã Pu Nhi đã làm điểm, khuyến khích người dân tham gia phát triển du lịch cộng đồng để thoát nghèo. Ông Phạm Duy Linh chia sẻ: "Địa phương đã và sẽ khai thác các chính sách để hỗ trợ đồng bào. Tuy nhiên, mong nhận được sự hỗ trợ của cơ quan quản lý, chính quyền các cấp để địa phương tiếp tục đồng hành cùng đồng bào, thúc đẩy phát triển du lịch cộng đồng, góp phần xóa đói giảm nghèo vùng đồng bảo dân tộc thiểu số".