- Thưa PGS. TS Văn Giá, ông vừa đưa ra quan điểm cho rằng chúng ta chưa có văn hóa xếp hàng, vậy căn cứ vào đâu để ông đưa ra nhận định này?

Tôi nói Việt Nam mình chưa có văn hóa xếp hàng bởi vì tôi cho rằng đã là một giá trị văn hóa hay là một nếp văn hóa thì nó đã phải đi vào sự ngăn nắp rồi. Nó là một giá trị sống mà mọi người tin theo và thực hành theo, còn đối với Việt Nam, xét về sự xếp hàng chưa được phần lớn các cá nhân, những người dân Việt Nam tin nó như một giá trị sống, một vẻ đẹp mà mình đã hướng tới và thực hành. Cho nên mình chưa có một văn hóa xếp hàng được hiểu là như vậy.

PGS. TS Văn Giá (trái) tại tọa đàm về Văn hóa xếp hàng

- Vậy theo ông, liệu trong tương lai chúng ta sẽ có văn hóa xếp hàng hay không?

Những hành vi xếp hàng mình đã từng có, trước kia thời bao cấp do thực phẩm, tem phiếu khan hiếm thì người ta xếp hàng như là một việc bắt buộc để hướng tới một lợi ích cụ thể thiết yếu. Nhưng mà rất tiếc là sau khi bước vào nền kinh tế thị trường thì nó đã bị phá vỡ, mất toàn bộ và đến bây giờ thì đang có xu hướng thiết lập lại, nhưng nó chỉ có tính nhất thời, được chăng hay chớ rồi lúc này, lúc khác. Nó chưa trở thành một sinh hoạt có tính phổ biến và một ý thức thường trực trong mỗi cá nhân cho nên là chúng ta đang ở trong tình trạng thấp là vì như vậy.

Tôi tin là chúng ta sẽ có văn hóa xếp hàng. Bởi đời sống văn minh của chúng ta đang tương đối phát triển, việc giao lưu quốc tế ngày càng dễ dàng và người Việt chúng ta tiếp cận được với những hình ảnh ấy, thói quen ấy, nếp sống ấy là một lí do. Lý do thứ hai, tôi nghĩ rất quan trọng là lớp trẻ, một thế hệ có thể tiếp nhận những vẻ đẹp, những tập tục văn minh ấy và là lực lượng tiên phong để thực hiện những hành vi, những nền nếp văn hóa xếp hàng như ta đang nói. Và như vậy những người trẻ sẽ tiếp bước và truyền cho những người trẻ nữa và trẻ nữa. Nghĩa là chúng ta có một văn hóa xếp hàng. Chắc chắn như vậy! Tôi tin như thế!.

Ảnh minh họa/ Bảo Trung

- Vâng, ông có một niềm tin như thế thì theo quan sát, cũng như dự đoán của ông khoảng bao nhiêu thời gian nữa chúng ta sẽ có văn hóa xếp hàng?

Đây không phải là câu chuyện ngày một, ngày hai hay vài năm mà có ngay được. Nó còn phải là một sự kiên nhẫn, có thể là năm, bảy năm, có thể là mười năm chúng ta sẽ có, cuộc sống ngày càng khá lên, tiến bộ lên.

- Ông có nghĩ rằng văn hóa xếp hàng của chúng ta sẽ có sự thay đổi, thậm chí sẽ nhanh chóng hình thành hơn khi mà có internet phát triển, bởi vì có khi chỉ cần một cú kích chuột là mọi "thứ tự xếp hàng" được tự động thiết lập công bằng, minh bạch. Thậm chí xếp hàng online không tốn thời gian và hoàn toàn có thể làm những việc khác để thu xếp đúng lịch hẹn?

Văn hóa xếp hàng chắc chắn sẽ thay đổi, chúng ta đang bàn tới xếp hàng có tính vật lí, tức là xếp hàng trực tiếp. Thế còn trong đời sống công nghệ 4.0 hiện nay, xếp hàng đã tiến vào, tận dụng thành tựu của kĩ thuật công nghệ 4.0 để đưa vào chuyện xếp hàng, ví dụ đăng kí qua Internet, ta cứ "ung dung" ngồi nhà rồi đến giờ chúng ta đến. Thậm chí check in sân bay, chúng ta cũng có thể check in trước, hay là xếp hàng để mua hàng chẳng hạn,… Tôi thấy rất nhiều sinh hoạt học thuật, sinh hoạt hội chợ, sinh hoạt nghệ thuật nói chung đã bắt đầu hướng tới sử dụng công nghệ để xếp hàng. Vậy xếp hàng tưởng như "ảo" mà thành thật, tôi nghĩ cần phải tận dụng thành tựu khoa học kĩ thuật này để thiết lập một nền văn hóa xếp hàng minh bạch, lành mạnh và hiệu quả bên cạnh xếp hàng vật lí như chúng ta đã thực hiện.

- Ông có cho rằng "xếp hàng online" có thể thay thế được xếp hàng có tính vật lí không?

Xếp hàng online chắc chắn không thể thay thế hoàn toàn xếp hàng có tính vật lí được. Bởi vì có những trường hợp xếp hàng có tính vật lí là ngẫu nhiên, xảy ra một cách tức thời, không báo trước. Ví dụ tôi đang đi qua một chỗ nào đó thì thấy một tụ điểm sinh hoạt văn hóa chẳng hạn, tôi tham gia thì được coi là có tính ngẫu nhiên, không báo trước, điều này thường xuyên xảy ra trong đời sống. Cho nên xếp hàng online có ý nghĩa bổ sung và làm phong phú cho văn hóa xếp hàng của chúng ta chứ không triệt tiêu lẫn nhau.

Ảnh minh họa/ FPT

- Theo ông thì điều kiện nào để chúng ta có văn hóa xếp hàng?

Điều kiện để chúng ta có văn hóa xếp hàng là phải xây dựng một không gian xã hội, quản trị xã hội thật tốt, cùng với đó là ý thức của mỗi cá nhân thật chuẩn mực thì chắc chắn chúng ta sẽ có một văn hóa xếp hàng. Quản trị xã hội ở đây chính là luật pháp, là câu chuyện của những quy định về hành vi ứng xử, hành vi nơi công cộng. Cái này chúng ta đã từng làm nhưng chưa hiệu quả hoặc là hiệu quả thấp do quản trị của chúng ta chưa cao. Vì thế chúng ta phải cùng một lúc cải thiện để quản trị xã hội và cộng với ý thức hành vi tự kiểm soát của mỗi cá nhân là chúng ta sẽ có được một văn hóa xếp hàng ngày càng tốt như chúng ta mong muốn.

Cảm ơn ông về những chia sẻ!