Bảo tàng Hà Tĩnh hiện lưu giữ gần 12.000 cổ vật, hiện vật và hàng nghìn trang tài liệu có giá trị lịch sử, văn hóa gắn liền với tiến trình hình thành, phát triển của vùng đất, con người ở núi Hồng - sông La nói riêng và của cả nước nói chung. Tuy nhiên, bên cạnh điều kiện khí hậu, môi trường ảnh hưởng đến công tác bảo tồn, việc phát huy giá trị di sản thông qua thu hút công chúng bằng phương thức trưng bày, triển lãm truyền thống có phần bị hạn chế.

Nhằm bảo tồn bền vững và phát huy các giá trị di sản, thời gian qua, Bảo tàng Hà Tĩnh đã chủ động, linh hoạt số hóa di sản. Bên cạnh đó, bằng nhiều hình thức như trưng bày triển lãm ảo, đăng tải hình ảnh, thông tin di sản trên website, mạng xã hội…, Bảo tàng Hà Tĩnh đã làm sống động hệ thống di sản giúp công chúng có cơ hội tiếp cận một cách rộng rãi.

Cô Nguyễn Thị Phượng - Trường THPT Thành Sen (TP Hà Tĩnh) cho biết: “Là giáo viên dạy môn Lịch sử, việc tìm kiếm tư liệu về khảo cổ học, thông tin về di tích, nhân vật lịch sử văn hóa để phục vụ cho bài giảng với tôi rất quan trọng. Đặc biệt, trước đây, việc tìm kiếm các thông tin liên quan đến lịch sử địa phương, tôi thường phải trực tiếp đến Bảo tàng Hà Tĩnh tìm hiểu. Tuy nhiên, thời gian gần đây, chỉ cần vào website của bảo tàng hoặc liên lạc với cán bộ, nhân viên ở đây, tôi đã có thể tìm được thông tin, hình ảnh để phục vụ cho công việc giảng dạy của mình”.

Là một học sinh yêu thích tìm hiểu về lịch sử quê hương nhưng ở vùng nông thôn nên ít có điều kiện tiếp xúc, tham quan bảo tàng, em Bùi Trường (học sinh lớp 12A5, Trường THPT Nguyễn Văn Trỗi, Lộc Hà) bày tỏ: “Bên cạnh các bài viết thuyết minh một cách chi tiết, những hình ảnh cổ vật, di tích… được trình bày sống động trên website của bảo tàng tỉnh đã giúp em biết thêm nhiều điều mới mẻ, ý nghĩa về những nét đặc trưng của văn hóa, con người và quá trình đấu tranh giành độc lập, xây dựng quê hương Hà Tĩnh. Qua đó, em cảm thấy thêm yêu và tự hào về quê hương”.

Song song với số hóa hiện vật, tài liệu, Bảo tàng Hà Tĩnh đã tiến hành quảng bá rộng rãi đến công chúng qua nhiều hình thức, như: xuất bản cuốn sách “Cổ vật Hà Tĩnh” giới thiệu 196 cổ vật tiêu biểu; cung cấp tư liệu hiện vật, ảnh kỹ thuật số... phục vụ cho Cục Văn thư và lưu trữ Nhà nước thực hiện trưng bày trực tuyến chuyên đề: “Hà Tĩnh theo dòng lịch sử qua tài liệu lưu trữ”; cung cấp tư liệu hiện vật cho các cơ quan báo chí truyền thông trên địa bàn tỉnh và Trung ương thực hiện các chương trình liên quan đến văn hóa.... Đặc biệt, từ năm 2018, bảo tàng tỉnh đã tiến hành đưa các thông tin số hóa về cổ vật, hiện vật, tư liệu lịch sử… lên website và mạng xã hội nhằm lan tỏa mạnh mẽ đến công chúng trong và ngoài tỉnh.

Ông Trần Phi Công - Phó Giám đốc Bảo tàng Hà Tĩnh cho biết: “Số hóa các cổ vật, hiện vật, tư liệu của Bảo tàng nhằm đưa di sản đến gần hơn với công chúng, qua đó phát huy giá trị văn hóa, lịch sử quê hương là một nhiệm vụ được chúng tôi dành nhiều tâm huyết. Hiện, chúng tôi đã lên kế hoạch để tiếp tục ứng dụng công nghệ thông tin vào việc số hóa cổ vật, hiện vật còn lại, cũng như phổ biến di sản đến công chúng rộng rãi hơn nữa”.

Một trong những kế hoạch ứng dụng công nghệ thông tin mà bảo tàng tỉnh sẽ thực hiện trong thời gian tới là đề xuất triển khai đề tài, dự án khoa học và công nghệ cấp tỉnh “Số hóa di sản văn hóa Hà Tĩnh”.

Theo đó, dự án sẽ tập trung vào các nội dung: Đối với di sản văn hóa vật thể, chọn 1.000 di sản tiêu biểu nhất về giá trị, lịch sử, văn hóa, khoa học và thẩm mỹ của Hà Tĩnh (100 di tích, thắng cảnh; 900 cổ vật và các bảo vật quốc gia) thực hiện chụp ảnh, viết lý lịch, dựng không gian 3D di tích và hiện vật. Về di sản văn hóa phi vật thể sẽ chọn 20 di sản tiêu biểu của Hà Tĩnh bao gồm diễn xướng văn nghệ dân gian, bí quyết nghề nghiệp, lễ hội truyền thống, trò chơi dân gian để chụp ảnh, quay video, viết lý lịch, viết thuyết minh.

Sau khi hoàn thành số hóa, dự án hướng tới xây dựng các sản phẩm như: hình thành, xây dựng được một app (ứng dụng) trên điện thoại thông minh giới thiệu được các di sản văn hóa tiêu biểu của Hà Tĩnh, gồm: di tích lịch sử văn hóa, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia; lễ hội, nghề thủ công truyền thống, diễn xướng văn nghệ dân gian; dựng hình ảnh 3D cho 50 di tích, thắng cảnh tiêu biểu về lịch sử, văn hóa của Hà Tĩnh; chụp ảnh kỹ thuật số lại toàn bộ các di tích quốc gia và quốc gia đặc biệt của tỉnh Hà Tĩnh; làm 20 video clip về các di sản văn hóa phi vật thể: dân ca ví, giặm, hát sắc bùa Kỳ Anh, lễ hội cầu ngư, lễ hội đền Chiêu Trưng, nghề làm nón Kỳ Thư, nghề làm chiếu cói Nam Sơn, nghề cào hến sông La, nghề rèn Trung Lương, nghề mộc Thái Yên, nghề làm gốm Cổ Đạm, nghề thuốc nam, thuốc bắc ở Hà Tĩnh, nghề đan Đan Chế.

Từ những sản phẩm của dự án, bên cạnh lưu lại làm tài liệu phục vụ công tác bảo tồn, bảo tàng tỉnh sẽ phổ biến trên nền tảng số Internet, giúp công chúng dễ dàng truy cập, tham khảo, học tập và nghiên cứu… nhằm phát huy sâu rộng các giá trị của di sản văn hóa Hà Tĩnh.

“Bên cạnh sự nỗ lực và quyết tâm thực hiện dự án, chúng tôi cũng mong muốn các cấp, ngành quan tâm nhiều hơn đến công tác số hóa của bảo tàng. Bởi hiện nay, ngoài nhân lực mỏng, chúng tôi còn thiếu hệ thống máy móc hiện đại để thực hiện dự án”, ông Trần Phi Công - Phó Giám đốc Bảo tàng Hà Tĩnh bày tỏ.