Phóng viên: Đồng chí cho biết những kết quả nổi bật về xây dựng đời sống văn hóa cơ sở ở tỉnh Ninh Bình thời gian qua? 

Đồng chí Nguyễn Mạnh Cường: Nhận thức rõ vai trò của công tác xây dựng đời sống văn hóa cơ sở trong thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tếxã hội, thời gian qua, ngành Văn hóa và Thể thao đã chú trọng triển khai nhiều giải pháp xây dựng đời sống văn hóa cơ sở và đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Các cấp ủy đảng, chính quyền đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thông qua định hướng về chủ trương, đường lối, cơ chế, chính sách phát triển văn hóa; các mục tiêu, chỉ tiêu xây dựng, phát triển văn hóa được đưa vào các Nghị quyết, chương trình, kế hoạch thực hiện từ tỉnh xuống cơ sở. Công tác quản lý Nhà nước về văn hóa được tăng cường. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp và các tổ chức thành viên đã hưởng ứng, tuyên truyền, vận động và tổ chức thực hiện có hiệu quả các nội dung xây dựng đời sống văn hóa cơ sở.

Bên cạnh đó, công tác xây dựng đời sống văn hóa cơ sở trong thời gian qua đã thu hút sự tham gia của đông đảo các tầng lớp nhân dân, tạo nên phong trào sôi nổi, rộng khắp, trở thành hoạt động thường xuyên trong đời sống nhân dân. Phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" đã được triển khai trên địa bàn tỉnh trong hơn 20 năm qua.

Đến nay, phong trào đã từng bước phát triển và trở thành phong trào rộng lớn, có sức lan tỏa và thu hút toàn xã hội tham gia, góp phần làm lành mạnh môi trường văn hóa ở các khu dân cư, các cơ quan, doanh nghiệp và cộng đồng: Phong trào xây dựng "Người tốt, việc tốt" và các điển hình tiên tiến được triển khai sâu rộng gắn với phong trào thi đua yêu nước ở các cấp, các ngành, đoàn thể, địa phương, được nhân dân hưởng ứng, thi đua sôi nổi, trở thành nét đẹp trong đời sống thường nhật, tạo ra những hạt nhân tích cực, góp phần giáo dục tư tưởng, đạo đức, lối sống lành mạnh.

Cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh" được nhân dân đồng tình ủng hộ đã đi vào cuộc sống. Nội dung thiết thực, phù hợp với tiêu chí xây dựng nông thôn mới, xây dựng đô thị văn minh; động viên nhân dân phấn đấu thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội, thúc đẩy sản xuất, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo việc làm, giảm nghèo bền vững; khơi dậy truyền thống đoàn kết, tương thân, tương ái, xây dựng cảnh quan sáng, xanh, sạch, đẹp... Chất lượng phong trào xây dựng gia đình văn hóa, khu dân cư văn hóa, cơ quan/đơn vị/ doanh nghiệp văn hóa được duy trì và ngày càng nâng cao về số lượng và chất lượng.

Năm 2022, toàn tỉnh có 272.864/297.033 (đạt 91,86%) gia đình được công nhận gia đình văn hóa; 1.638/1.679 (đạt 97,56%) khu dân cư được công nhận khu dân cư văn hóa; 850/1085 (đạt 78,34%) cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp được công nhận danh hiệu văn hóa. Nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội được thực hiện tốt trong cộng đồng. Việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở gắn với việc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước đã được các cấp ủy, chính quyền và người dân tích cực thực hiện, đến nay đã có 100% khu dân cư xây dựng, tổ chức thực hiện tốt quy ước, hương ước. Hệ thống thiết chế văn hóa thể thao cơ sở có sự phát triển mạnh về số lượng và chất lượng tổ chức hoạt động. Đến hết năm 2022, toàn tỉnh có 99,3% xã/phường/ thị trấn có nhà văn hóa, 95,83% khu dân cư có nhà văn hóa gắn với sân thể thao. Phong trào văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao nhờ đó mà ngày càng phát triển…

Công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa góp phần gìn giữ văn hóa địa phương luôn được quan tâm đầu tư thực hiện. Với 1.821 di tích, trong đó có 3 di tích Quốc gia đặc biêt, 78 di tích cấp quốc gia và 315 di tích cấp tỉnh và nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể thường xuyên được quan tâm đầu tư, tôn tạo, bảo tồn và phát huy giá trị...

Có thể nói, những kết quả trong xây dựng đời sống văn hóa cơ sở đã tạo dựng môi trường văn hóa lành mạnh, giúp người dân có điều kiện nâng cao đời sống văn hóa tinh thần, nâng cao chất lượng cuộc sống, mang lại diện mạo, không gian sống giàu giá trị văn hóa, văn minh, tiến bộ trong các khu dân cư từ thành thị cho tới nông thôn.

Phóng viên: Theo đồng chí, trong các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, nội dung nào là trọng tâm cần được quan tâm thực hiện? 

Đồng chí Nguyễn Mạnh Cường: Xây dựng đời sống văn hóa cơ sở bắt đầu từ việc tạo dựng đời sống ấm no, hạnh phúc, bảo vệ môi trường sống xanh, sạch, đẹp, an toàn cho nhân dân. Trong các nội dung, nhiệm vụ về xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở hiện nay, vấn đề mà chúng tôi nhận thấy cần quan tâm thực hiện đó là tập trung xây dựng môi trường văn hóa ở các địa bàn khu dân cư, các đơn vị hài hòa, tương thân tương ái; dân chủ, đồng thuận; kỷ cương; trật tự an ninh, an toàn xã hội; tiến bộ, văn minh. Xây dựng nếp sống văn hóa, văn minh trong mỗi gia đình trên cơ sở kế thừa, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của gia đình Việt Nam.

Để thực hiện hiệu quả vấn đề này, cần tập trung củng cố và nâng cao chất lượng xây dựng gia đình văn hóa, coi đây là yếu tố nền tảng để tạo lập môi trường văn hóa lành mạnh, xã hội ổn định, tiến bộ, vững mạnh. Cùng với đó, nâng cao chất lượng phong trào xây dựng làng văn hóa, tổ dân phố văn hóa, nâng cao tính tự quản và ý thức trách nhiệm cộng đồng trong việc giữ vững danh hiệu "Làng văn hóa", "Tổ dân phố văn hóa". Huy động mạnh mẽ nội lực của người dân xây dựng cơ sở vật chất hạ tầng văn hóa, xã hội.

Phát huy hiệu quả việc thực hiện các tiêu chuẩn công nhận làng văn hóa, tổ dân phố văn hóa vào xây dựng các cộng đồng dân cư ổn định và phát triển trở thành địa bàn vững chắc và trọng yếu, thực hiện kỷ cương, pháp luật; bảo tồn các giá trị văn hóa dân tộc và nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần cho nhân dân.

Phóng viên: Để quá trình xây dựng đời sống văn hóa cơ sở vừa đảm bảo giữ gìn được bản sắc văn hóa vừa phục vụ hội nhập và phát triển, cần lưu ý những gì, thưa đồng chí?

Đồng chí Nguyễn Mạnh Cường: Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ, sâu sắc trong thế giới hiện đại. Là thời cơ cho sự hội nhập và phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời cũng là những thách thức to lớn đối với vấn đề giữ gìn, bảo vệ, phát huy và phát triển các giá trị văn hóa riêng biệt, độc đáo, có tính truyền thống của mỗi dân tộc, quốc gia.

Trong quá trình xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở hiện nay trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, để giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa văn hóa, chúng tôi nhận thấy rằng cần tiếp tục thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ về bảo tồn, phát huy giá trị các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể.

Đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu, bảo tồn, phát huy giá trị lịch sử, văn hóa, truyền thống tốt đẹp của con người, vùng đất Cố đô Hoa Lư. Chú trọng công tác bảo tồn giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của từng dân tộc, địa phương. Sưu tầm và lưu giữ, phục hồi có chọn lọc và tổ chức các hoạt động văn hóa dân gian truyền thống thông qua hoạt động lễ hội, hội thi, hội diễn văn hóa thể thao. Sáng tạo thêm nhiều sân chơi và các hình thức sinh hoạt văn hóa mới phù hợp với nhu cầu của nhân dân, khơi dậy ý thức trách nhiệm và niềm tự hào của người dân đối với truyền thống văn hóa dân tộc.

Bên cạnh đó cần quan tâm xây dựng các chương trình hợp tác giao lưu, trao đổi về văn hóa với các quốc gia, trước hết là các quốc gia trong khu vực. Tập trung giới thiệu những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc, các sản phẩm văn hóa tới bạn bè quốc tế thông qua các hoạt động thông tin đối ngoại, văn hóa đối ngoại.

Phóng viên: Vậy Ngành văn hóa có sự chỉ đạo định hướng gì để tiếp tục xây dựng và phát triển đời sống văn hóa ở cơ sở, thưa đồng chí?

Đồng chí Nguyễn Mạnh Cường: Để tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, trong thời gian tới, ngành Văn hóa và Thể thao xác định cần làm tốt hơn nữa công tác tham mưu với tỉnh những giải pháp thực hiện các Nghị quyết, chương trình, kế hoạch về xây dựng phát triển văn hóa, chủ động phối hợp chặt chẽ với các cấp, các ngành tập trung tổ chức thực hiện các nhiệm vụ xây dựng và phát triển văn hóa đồng thời tập trung triển khai thực hiện các nội dung trọng tâm như sau: Tiếp tục đẩy mạnh và phát triển phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" ở các khu vực, địa bàn dân cư.

Gắn thực hiện phong trào với thực hiện xây dựng nông thôn mới, văn minh đô thị tạo sức lan tỏa sâu rộng nội dung các cuộc vận động, phong trào trong đời sống xã hội. Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, tiến bộ trong khu dân cư, nếp sống văn minh nơi công cộng; trong giao tiếp và ứng xử, trong các hoạt động cộng đồng.

Chú trọng xây dựng, thực hiện nếp sống văn hóa, văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội. Xây dựng ý thức bảo vệ, gìn giữ môi trường. Quan tâm thực hiện các hoạt động tuyên truyền, biểu dương gương người tốt, việc tốt, tấm gương điển hình tiên tiến tạo sức lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng, đồng thời phê phán, đấu tranh với những hiện tượng tiêu cực trong đời sống xã hội, các hủ tục lạc hậu và các hành vi trái pháp luật, trái với truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc.

Xây dựng nếp sống văn hóa, văn minh trong mỗi gia đình, phát huy vai trò của gia đình, cộng đồng trong việc xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, tiến bộ. Tổ chức thực hiện tốt các nhiệm vụ xây dựng gia đình thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, các chương trình hành động quốc gia về phòng, chống bạo lực gia đình, chương trình giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình nhằm xây dựng gia đình hòa thuận, hạnh phúc, tiến bộ, văn minh, có đời sống kinh tế ổn định và phát triển.

Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hóa. Xây dựng, tổ chức các hoạt động văn hóa lành mạnh đáp ứng nhu cầu hưởng thụ, sáng tạo văn hóa của các tầng lớp nhân dân. Tăng cường đưa các sản phẩm văn hóa về cơ sở phục vụ nhân dân và tổ chức các hoạt động văn hóa nghệ thuật quy mô cấp tỉnh ở cơ sở. Đẩy mạnh phong trào văn hóa, văn nghệ, thể thao quần chúng, xây dựng, nhân rộng các loại hình câu lạc bộ văn hóa, văn nghệ, thể thao quần chúng. Chú trọng hoạt động bảo tồn, truyền dạy, duy trì hoạt động nghệ thuật truyền thống hát chèo, hát xẩm và các loại hình diễn xướng, các trò chơi dân gian của các dân tộc trên địa bàn tỉnh.

Tranh thủ, huy động các nguồn lực để đầu tư xây dựng, hoàn thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị cho hoạt động văn hóa thể thao ở cơ sở. Đổi mới phương thức hoạt động và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao từ tỉnh đến cơ sở, tạo sân chơi lành mạnh, hấp dẫn, thu hút đông đảo các đối tượng tham gia sinh hoạt văn hóa góp phần nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân. Tập trung nghiên cứu làm rõ các giá trị văn hóa đặc trưng, riêng có của vùng đất Ninh Bình.

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền phổ biến giới thiệu các giá trị di sản văn hóa truyền thống tốt đẹp của vùng đất Ninh Bình. Sưu tầm, nghiên cứu, xuất bản các tài liệu về văn hóa, di sản văn hóa, lịch sử, truyền thống quê hương, phục vụ cho công tác giáo dục lịch sử, văn hóa, truyền thống đấu tranh cách mạng, xây dựng quê hương, phục vụ công tác bảo tồn và phát huy giá trị của di sản trong quá trình xây dựng văn hóa, con người Ninh Bình và phát triển kinh tế - xã hội.

Phóng viên: Xin cảm ơn đồng chí!