Các tham luận xoay quanh ba trục chính: công nghệ chế biến, chiến lược phát triển ngành và triển vọng đến năm 2030, tầm nhìn 2050, cho thấy ngành cà phê đang đứng trước yêu cầu tái cấu trúc sâu, không còn dựa chủ yếu vào sản lượng.

Công nghệ cà phê hòa tan: Từ tiện lợi sang chất lượng và bền vững

Trình bày tại hội thảo, PGS.TS. Lại Quốc Đạt (Trường Đại học Bách khoa, ĐHQG HCM) nhận định cà phê hòa tan hiện là một trong những phân khúc tăng trưởng ổn định của ngành cà phê thế giới. Tuy nhiên, phân khúc này đang dần rời xa hình ảnh sản phẩm “pha nhanh, uống gọn” để hướng tới các dòng sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn, khi người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến chất lượng, hương vị, nguồn gốc và yếu tố bền vững.

Theo ông, sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng đang thúc đẩy sự phát triển của phân khúc cà phê hòa tan cao cấp, nơi trải nghiệm hương vị và tính minh bạch trong quy trình sản xuất trở thành lợi thế cạnh tranh. Các yêu cầu về phát triển bền vững và trách nhiệm chuỗi cung ứng, từ nguyên liệu đến bao bì, cũng ngày càng được đặt ra rõ nét.

Tại Việt Nam, cà phê hòa tan được hưởng lợi từ nền văn hóa cà phê lâu đời, tốc độ đô thị hóa nhanh và sự mở rộng của các kênh bán lẻ hiện đại. Tuy nhiên, sự phát triển mạnh của hệ thống quán cà phê trong nước cũng đồng thời nâng cao khẩu vị và kỳ vọng của người tiêu dùng, buộc các sản phẩm cà phê hòa tan phải cải thiện chất lượng để duy trì sức cạnh tranh.

Về công nghệ, PGS.TS. Lại Quốc Đạt cho biết ngành hiện chủ yếu sử dụng hai phương pháp là sấy phun và sấy thăng hoa, với sự khác biệt rõ rệt về chi phí, chất lượng và phân khúc thị trường. Trong thời gian tới, công nghệ cà phê hòa tan cần tập trung nâng cao hiệu suất năng lượng, tăng cường truy xuất nguồn gốc và áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn để đáp ứng các yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường.

Chiến lược cà phê Việt Nam: Bài toán giá trị gia tăng và công bằng chuỗi cung ứng

Ở góc độ chiến lược, Lê Hoàng Diệp Thảo, Nhà sáng lập kiêm CEO TNI King Coffee, đã đặt vấn đề phát triển ngành cà phê Việt Nam trong bối cảnh chuỗi giá trị cà phê toàn cầu đang đối mặt với nhiều thách thức mang tính hệ thống. Theo bà, cà phê là một trong những chuỗi cung ứng nông sản lớn nhất thế giới, song giá trị lại phân bổ không đồng đều giữa các khâu.

Bà cho rằng Việt Nam dù là quốc gia sản xuất cà phê lớn thứ hai toàn cầu, đóng góp khoảng 20% sản lượng Robusta thế giới, nhưng vẫn chủ yếu tham gia ở khâu xuất khẩu nguyên liệu thô. Người trồng cà phê hiện chỉ nhận được khoảng 10–20% giá bán lẻ, trong khi phần lớn giá trị gia tăng nằm ở các khâu chế biến, thương mại và xây dựng thương hiệu.

Từ thực tế đó, Lê Hoàng Diệp Thảo đề xuất khung chiến lược phát triển ngành cà phê giai đoạn 2025–2050 dựa trên ba trụ cột: bền vững, công nghệ và công bằng. Trong đó, bền vững được xác định là nền tảng của toàn bộ chuỗi giá trị, hướng tới giảm phát thải carbon và trung lập carbon vào năm 2050, thông qua mở rộng các mô hình sản xuất cà phê bền vững và thích ứng biến đổi khí hậu.

Ở trụ cột công nghệ, các giải pháp như trí tuệ nhân tạo và blockchain được nhấn mạnh nhằm tăng cường minh bạch chuỗi cung ứng, truy xuất nguồn gốc và nâng cao giá trị gia tăng cho hạt cà phê. Bên cạnh đó, công bằng trong chuỗi giá trị được xem là điều kiện để ngành phát triển bền vững, thông qua cải thiện thu nhập cho người trồng cà phê và mở rộng các cơ chế hỗ trợ tài chính, thương mại công bằng.

Đối với Việt Nam, “Chiến lược Cà phê Việt Nam 2050” được định hình theo hướng gắn với xu thế toàn cầu, đồng thời khai thác lợi thế của quốc gia sản xuất Robusta lớn. Đây là kế hoạch mang tầm vóc quốc gia với sự đồng hành của Nhà nước và doanh nghiệp, tập trung vào chuyển đổi số, nâng tỷ trọng chế biến sâu, xây dựng thương hiệu quốc gia và giảm dần xuất khẩu thô, hướng tới vai trò trung tâm R&D cà phê của khu vực.

Dự báo đến 2030, tầm nhìn 2050: Áp lực tiêu chuẩn trở thành phép thử bắt buộc

Trong tham luận về triển vọng ngành cà phê Việt Nam, ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Ca cao Việt Nam (VICOFA), cho rằng xung đột địa chính trị, biến đổi khí hậu và các quy định thị trường mới đang tạo áp lực ngày càng lớn lên ngành cà phê. 

Đáng chú ý, Quy định chống phá rừng của Liên minh châu Âu (EUDR) được xem là phép thử bắt buộc, khi yêu cầu cà phê xuất khẩu phải bảo đảm không liên quan đến phá rừng, được sản xuất hợp pháp và có khả năng truy xuất nguồn gốc. Điều này khiến minh bạch vùng trồng và dữ liệu chuỗi cung ứng không còn là lựa chọn, mà trở thành điều kiện bắt buộc.

Ở trong nước, dù xuất khẩu cà phê tiếp tục ghi nhận kết quả tích cực, ông Hải cho rằng nghịch lý lớn của ngành vẫn nằm ở cơ cấu sản phẩm, khi cà phê nhân thô chiếm tỷ trọng lên đến 91% sản lượng xuất khẩu, còn chế biến sâu và xây dựng thương hiệu chưa tương xứng với vị thế quốc gia xuất khẩu cà phê hàng đầu. Thị trường nội địa có dư địa phát triển, nhưng chưa được khai thác hiệu quả.

Về tầm nhìn dài hạn, ông Nguyễn Nam Hải cho rằng ngành cà phê Việt Nam cần chuyển hướng sang phát triển bền vững và thích ứng biến đổi khí hậu, với trọng tâm ổn định diện tích, tái canh bằng giống chịu hạn và giảm phát thải. Song song đó, số hóa chuỗi giá trị và tăng tỷ trọng chế biến sâu được xem là điều kiện then chốt để gia tăng giá trị.

Bên cạnh việc duy trì thị phần tại châu Âu, ngành cà phê Việt Nam cần mở rộng sang châu Á, Trung Đông, đồng thời phát triển thị trường nội địa gắn với du lịch, văn hóa và trải nghiệm cà phê. Chỉ khi tháo gỡ được các nút thắt về khí hậu, tiêu chuẩn và cơ cấu chế biến, cà phê Việt Nam mới có thể nâng tầm vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Lễ hội Di sản Cà phê Toàn cầu 2025 diễn ra tại Lâm Đồng từ ngày 21/12/2025 đến 2/1/2026, do Công ty TNHH TNI King Coffee tổ chức. Sự kiện là diễn đàn đối thoại quốc tế về các vấn đề chiến lược của ngành cà phê, đồng thời là không gian trải nghiệm văn hóa và các hoạt động giải trí dành cho cộng đồng. Bên cạnh các hội thảo và phiên thảo luận chuyên đề, lễ hội có chuỗi hoạt động như hành trình toa tàu di sản, không gian văn hóa cà phê quốc tế, triển lãm nghệ thuật làm từ hạt Robusta Việt Nam, cuộc thi Barista toàn cầu và các chương trình giao lưu, trải nghiệm cà phê cho người dân và du khách.