Trong 3 ngày từ 16-18/11, tại Làng Văn hóa- Du lịch các dân tộc Việt Nam, gần 400 nghệ nhân, đồng bào đến từ 14 tỉnh/ thành đã đem đến những tiết mục đặc sắc, mang đậm văn hóa truyền thống của cộng đồng tại Liên hoan nghệ thuật hát Then, đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng, Thái lần thứ VII, năm 2024.

Lần đầu tiên, tại Làng Văn hóa- Du lịch các dân tộc Việt Nam, một không gian mang đậm chất văn hóa các dân tộc Tày, Nùng, Thái được tổ chức với quy mô lớn với những tiết mục đặc sắc giới thiệu vẻ đẹp của nghệ thuật hát Then, đàn Tính đến đông đảo người dân, du khách.

Tham gia trình diễn tại Liên hoan, Nghệ nhân ưu tú Chu Thị Thà (71 tuổi, dân tộc Tày, tỉnh Cao Bằng) chia sẻ, Liên hoan thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước với công tác bảo tồn, phát huy các giá trị của nghệ thuật hát Then, đàn Tính; góp phần thu hút khách du lịch. Liên hoan cũng giúp thúc đẩy phát triển phong trào hát Then, thu hút nhiều bạn trẻ cùng tham gia, góp phần gìn giữ, phát triển di sản của đồng bào dân tộc Tày, Nùng, Thái.

Gần 40 năm thực hành nghệ thuật Then, nghệ nhân Chu Thị Thà cho biết: Những năm trước, ở Cao Bằng chỉ có một vài thầy Then, người theo học nghệ thuật Then cũng rất ít, nhưng nhờ sự quan tâm của Đảng, Chính phủ, UBND tỉnh nên Then ngày càng phát triển phong phú, ngày càng có nhiều người trẻ học hát Then, đàn Tính.

Ở địa phương, hằng năm đều có các chương trình giao lưu, hội diễn nghệ thuật hát Then, đàn Tính, đồng thời mở các lớp truyền dạy hát Then, đàn Tính. Bản thân Nghệ nhân Chu Thị Thà cũng tích cực tham gia các lớp truyền dạy nghệ thuật hát Then, đàn Tính đến lớp trẻ, thế hệ kế cận.

Đến từ tỉnh Điện Biên, chị Bùi Thị Hồng Anh, dân tộc Tày, chia sẻ: "Hát Then là một nghệ thuật truyền thống lâu đời, vô cùng quan trọng trong đời sống của đồng bào người Tày nói chung và người Tày ở Điện Biên nói riêng. Ngay từ khi rất nhỏ hầu hết chúng tôi đều đã được nghe người lớn, người già hát Then và lời Then ngấm vào người lúc nào không biết".

Đến với Liên hoan, chị Bùi Thị Hồng Anh bày tỏ: "Chúng tôi rất tự hào khi được trình diễn tại Liên hoan nghệ thuật năm nay, tiết mục Hát then, một loại hình văn nghệ mà đã được UNESCO công nhận trên thế giới. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để chúng tôi lan tỏa những giá trị văn hóa của dân tộc mình đến với cộng đồng".

Hát Then, đàn Tính vốn là đặc trưng văn hóa của dân tộc Tày, Nùng, Thái vùng núi phía Bắc. Theo bước chân trong hành trình mưu sinh của cộng đồng các dân tộc này, hát Then, đàn Tính đã có mặt ở vùng Tây Nguyên đầy nắng gió trong mấy chục năm qua, tiếp tục khẳng định sức sống bền bỉ của di sản và sự hài hòa, thống nhất trong đa dạng của văn hóa các dân tộc Việt Nam.

Nghệ nhân Nông Thị Bành, người dân tộc Tày ở thôn 4 xã Cư Mốt, huyện Ea H'Leo, tỉnh Đắk Lắk vốn quê gốc ở huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng vào Tây Nguyên sinh sống. Vì yêu quý nghệ thuật hát Then- đàn Tính của đồng bào mình và để vơi nỗi nhớ quê hương khi đi làm ăn xa xứ, bà Nông Thị Bành đã cùng với bà Hoàng Thị Thu và một số chị em yêu mến bộ môn nghệ thuật này đã thành lập CLB hát Then- đàn Tính thôn 4, xã Cư Mốt. Từ khi CLB hoạt động đã góp phần nâng cao đời sống tinh thần cho bà con đồng bào dân tộc Tày và các dân tộc khác tại xã Cư Mốt và các xã lân cận.

"Tôi thích hát Then – đàn Tính từ nhỏ nhưng khi vào Tây Nguyên làm ăn ban đầu tôi buồn lắm vì không có đàn, cũng không có người đàn, hát. Mãi sau có cơ hội tìm được người chế tác đàn, tôi tự mày mò để học và rủ một số chị em trong thôn cùng là đồng bào người Tày ở ngoài Bắc vào thành lập một câu lạc bộ hát Then- đàn Tính. Đến nay, CLB đã thu hút được 26 người tham gia. Giờ thì tiếng hát Then- đàn Tính thường xuyên được vang lên giữa núi rừng Tây Nguyên, tôi vui lắm và mong các cháu trẻ tiếp nối được vốn văn hóa quý báu của dân tộc mình dù có ở nơi đâu"- nghệ nhân Nông Thị Bành chia sẻ.

Cùng hoàn cảnh tương tự, chị Nông Hà Tuyên, dân tộc Tày, hiện sinh sống tại tỉnh Lâm Đồng chia sẻ: "Hôm nay đoàn chúng tôi mang tới tiết mục Hát then nói về cuộc sống hằng ngày, quê hương đất nước, tình yêu và sự biết ơn với Đảng và Hồ Chủ tịch đã cho nhân dân có ngày hôm nay".

Đây là lần đầu tiên chị Nông Hà Tuyên được tham gia cùng đoàn để trình diễn, chị cảm thấy rất vui và cũng khá hồi hộp, vì không chỉ được hát Then, hát lên làn điệu dân gian của dân tộc mình mà còn được học hỏi, thưởng thức các tiết mục của các đoàn bạn, từ đó càng hiểu hơn về hát Then, đàn Tính, cùng giao lưu với các đoàn bạn, chia sẻ những kinh nghiệm, cách làm hay trong bảo tồn hát Then, đàn Tính ở địa phương.

Cùng cảm xúc này, anh Lãnh Văn Tập, (dân tộc Tày, đoàn nghệ thuật quần chúng huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang) vui vẻ cho biết, Liên hoan là cơ hội để anh được gặp gỡ, giao lưu với các anh chị em cùng dân tộc cũng như dân tộc Nùng, Thái trên khắp mọi miền đất nước.

Chia sẻ về phong trào phát triển nghệ thuật hát Then, đàn Tính ở Bắc Giang, anh Lãnh Văn Tập cho biết: "Nếu so sánh với các loại hình nghệ thuật khác thì ở Lục Ngạn, hát Then có sự phát triển vượt trội. Hằng năm, Trung tâm Văn hóa, Thể thao của huyện Lục Ngạn tổ chức rất nhiều lớp truyền dạy hát Then, đàn Tính. Một năm có trên 10 lớp truyền dạy được mở, mỗi lớp khoảng 20-30 học viên, có lần trên 50 học viên. Có rất nhiều câu lạc bộ hát Then, đàn Tính được thành lập ở Bắc Giang. Đặc biệt, ở Lục Ngạn, địa phương rất quan tâm truyền dạy hát Then, đàn Tính cho giới trẻ. Các lớp truyền dạy thu hút được cả những em 5-6 tuổi có thể hát Then rất thành thục. Ở Trường Phổ thông dân tộc nội trú của huyện cũng có lớp truyền dạy hát Then, đàn Tính. Bên cạnh đó, 100% trường học ở Lục Ngạn đều có Câu lạc bộ hát dân ca các dân tộc, trong đó có hát Then, đàn Tính".

Với tình yêu di sản của các nghệ nhân, sự hỗ trợ của chính quyền các địa phương, cùng những hoạt động ý nghĩa như Liên hoan, di sản hát Then, đàn Tính sẽ tiếp tục được bảo tồn, truyền dạy và ngân vang mãi./.