Từ một quốc gia từng được Ngân hàng Thế giới (WB) xếp vào nhóm nghèo nhất thế giới, Việt Nam đã vươn lên trở thành hình mẫu về phát triển bao trùm, được Liên hợp quốc, WB, IMF và nhiều tổ chức quốc tế ca ngợi là "điểm sáng trong cuộc chiến chống đói nghèo", là minh chứng cho cách tiếp cận phát triển bền vững, nhân văn và đặt con người vào vị trí trung tâm của mọi chính sách.

Nhìn từ góc độ quốc tế, những thành tựu giảm nghèo của Việt Nam gần như "chưa từng có tiền lệ" trong lịch sử phát triển hiện đại. Tỷ lệ nghèo theo chuẩn quốc tế 3,65 USD/ngày (PPP 2017) đã giảm mạnh từ 14% năm 2010 xuống dưới 4% năm 2023 – mức giảm sâu thể hiện sự thay đổi về chất trong đời sống người dân. Tăng trưởng kinh tế là động lực quan trọng tạo nên sự chuyển biến này. Báo cáo "Taking Stock" của WB chỉ ra rằng GDP thực tế bình quân đầu người của Việt Nam đã tăng gần bảy lần từ dưới 700 USD năm 1986 lên gần 4.500 USD năm 2023 (theo giá cố định). Tăng trưởng GDP năm 2024 đạt 7,1%, thuộc nhóm cao nhất khu vực châu Á – Thái Bình Dương; dù dự báo chậm lại còn 5,8% năm 2025 do biến động toàn cầu, WB nhận định Việt Nam vẫn duy trì nền tảng vĩ mô ổn định và sức chống chịu tốt.

Song song với thành tựu tăng trưởng, Việt Nam được cộng đồng quốc tế đánh giá cao ở khả năng biến tăng trưởng thành lợi ích thiết thực cho người dân. WB khẳng định tăng trưởng của Việt Nam mang tính bao trùm, thể hiện ở việc nhóm 40% dân số nghèo nhất có tốc độ tăng thu nhập cao hơn trung bình xã hội. Đây là minh chứng cho hiệu quả của hệ thống chính sách an sinh xã hội đa tầng lớp, gồm chương trình 135 hỗ trợ vùng khó khăn, bảo hiểm y tế toàn dân, chính sách tín dụng ưu đãi, hỗ trợ giáo dục – y tế cho người nghèo và cận nghèo.

Một trong những điểm nhấn đặc biệt khiến Việt Nam trở thành hình mẫu trong mắt các tổ chức quốc tế là sự tiên phong trong tiếp cận nghèo đa chiều (MPI). Việt Nam là quốc gia đầu tiên tại châu Á áp dụng chuẩn nghèo đa chiều, thay thế cho cách đo nghèo truyền thống chỉ dựa vào thu nhập. Báo cáo Chỉ số nghèo đa chiều toàn cầu năm 2023 do UNDP và OPHI công bố khẳng định Việt Nam là một trong 25 quốc gia giảm được một nửa chỉ số MPI trong vòng 15 năm – một thành tựu đáng chú ý.

Không chỉ WB và UNDP, IMF cũng đánh giá Việt Nam là một trong số ít nền kinh tế đang phát triển duy trì được "tốc độ tăng trưởng cao và lạm phát thấp" trong bối cảnh toàn cầu bất ổn. UNDP xếp Việt Nam vào nhóm "Phát triển con người cao" với HDI 0,766 năm 2023; tốc độ tăng HDI của Việt Nam trong hai thập niên qua nằm trong nhóm nhanh nhất thế giới. Báo cáo Phát triển con người (HDR) 2023/24 của UNDP cũng cho thấy, Việt Nam đứng thứ 107/193 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong khi những năm 1990 khi UNDP đưa ra chỉ số phát triển con người HDI, Việt Nam ở vị trí tương đối thấp trong bảng xếp hạng; đến nay Việt Nam đang ở giữa bảng xếp hạng và liên tục tiến bộ trong 30 năm qua.

Chính vì vậy, trong chuyến thăm cách đây chưa lâu, đánh giá kết quả công cuộc xóa đói giảm nghèo của Việt Nam, Tổng Thư ký Liên Hợp quốc Antonio Guterres đã cho rằng, đây chính là "minh chứng rõ nét cho sự quật cường và nỗ lực của người dân Việt Nam và cho các chính sách lấy người dân làm trung tâm của phát triển". Chính sự thừa nhận của Liên hợp quốc đã góp phần củng cố hình ảnh Việt Nam như hình mẫu phát triển nhân văn.

Tuy nhiên, các báo cáo quốc tế cũng chỉ ra những thách thức mà Việt Nam cần tiếp tục giải quyết như: Khoảng cách vùng miền và dân tộc vẫn còn lớn; thiên tai, biến đổi khí hậu và bất ổn kinh tế toàn cầu có thể khiến nhiều hộ rơi trở lại cảnh nghèo; chất lượng tăng trưởng cần được nâng cao thông qua đổi mới sáng tạo, công nghệ và phát triển xanh.

Những bài học kinh nghiệm rút ra từ hành trình của Việt Nam rất đa dạng, trong đó quan trọng nhất là sự kiên định trong quan điểm phát triển lấy con người làm trung tâm. Các chính sách tăng trưởng đi đôi với phân phối thu nhập, đầu tư mạnh vào giáo dục, y tế, hạ tầng cơ bản, cùng với việc nâng cao năng lực của người dân giúp Việt Nam giảm nghèo không chỉ nhanh mà còn bền vững. Việc áp dụng MPI giúp xác định đúng nhu cầu từng nhóm dân cư, từ đó triển khai chính sách hiệu quả hơn. Đặc biệt, sự chú trọng phát triển vùng dân tộc thiểu số và vùng khó khăn đã tạo ra nền tảng công bằng hơn trong tiếp cận dịch vụ xã hội.

Một bài học quan trọng khác là tăng cường khả năng chống chịu rủi ro. Việt Nam đã từng bước xây dựng hệ thống bảo trợ xã hội linh hoạt, phát triển bảo hiểm nông nghiệp, nâng cao năng lực ứng phó thiên tai và chuyển đổi nông nghiệp theo hướng bền vững, giúp người nghèo tránh tái nghèo.

Nhìn chung, hành trình xóa đói giảm nghèo của Việt Nam là minh chứng rõ ràng cho tính đúng đắn của mô hình phát triển vì con người. Thành tựu ấy được cộng đồng quốc tế ghi nhận không chỉ ở những con số biết nói, mà ở bản chất nhân văn của chính sách. Những đánh giá từ WB, UNDP, IMF hay Liên hợp quốc đã khẳng định Việt Nam là điểm sáng toàn cầu về giảm nghèo, đóng góp vào tư duy phát triển bền vững của thế giới./.