Sáng 24/3, tại Gò Ma Vương, phường Phổ Thạnh, thị xã Đức Phổ, UBND tỉnh Quảng Ngãi tổ chức lễ công bố và đón nhận Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt Văn hóa Sa Huỳnh.

Tại buổi lễ, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi Đặng Văn Minh và PGS.TS Bùi Văn Liêm - Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, Tổng Biên tập Tạp chí Khảo cổ học Việt Nam - đã trao Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt Văn hóa Sa Huỳnh cho lãnh đạo Sở VHTTDL tỉnh Quảng Ngãi và lãnh đạo thị xã Đức Phổ.

Một trong ba trung tâm văn minh thời đại kim khí

Ông Trần Hoàng Tuấn, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Ngãi cho biết, Văn hóa Sa Huỳnh là một trong ba trung tâm văn minh ở thời đại kim khí Việt Nam. Quảng Ngãi là nơi đầu tiên phát hiện, lưu giữ nhiều di tích khảo cổ Văn hóa Sa Huỳnh, với 26 di tích được khai quật, trong số hơn 80 địa điểm được phát hiện và nghiên cứu; chủ yếu phân bố ở phường Phổ Thạnh và xã Phổ Khánh (thị xã Đức Phổ).

Vì vậy, có thể nói Quảng Ngãi là cái nôi của Văn hóa Sa Huỳnh với hàng loạt di tích tiền Sa Huỳnh và Sa Huỳnh đã được nghiên cứu như: Long Thạch, Bình Châu, Gò Văng, Núi Sứa, Gò Quách, Gò Quê, Tịnh Thọ, Xuân Phổ, Gò Kim, Xóm Ốc, Suối Chình…

Nói đến Văn hóa Sa Huỳnh, người ta nghĩ đến những khu mộ chum rộng lớn với các chum gốm to, nhỏ, cao, được dùng để lưu giữ phần xác của con người khi về thế giới bên kia; những đồ trang sức bằng thuỷ tinh, bằng mã não độc đáo; những khuyên tai hai đầu thú, hạt cườm, những bình gốm con tiện, bát đồng, chậu, vò… được trang trí hoa văn đẹp và tinh xảo.

Gắn liền với Văn hóa Sa Huỳnh còn có đầm An Khê và lạch An Khê - đầm nước ngọt lớn nhất tỉnh Quảng Ngãi, nằm ở vùng ven biển thuộc xã Phổ Khánh và phường Phổ Thạnh. Đầm nước ngọt này là một bộ phận hữu cơ của hệ sinh thái Sa Huỳnh, mang lại những điều kiện cần thiết cho cuộc sống của cư dân bản địa, góp phần hình thành và phát triển nền Văn hóa Sa Huỳnh cổ.

Di tích khảo cổ Văn hóa Sa Huỳnh gồm 6 địa điểm được khoanh vùng bảo vệ, đó là: địa điểm Long Thạnh (còn gọi là Gò Ma Vương, thôn Long Thạnh 2, phường Phổ Thạnh); địa điểm Phú Khương (thôn Phú Long, xã Phổ Khánh); địa điểm Thạnh Đức (thôn Thạnh Đức 2, phường Phổ Thạnh); quần thể di tích Chămpa gồm: tháp Núi Một, tháp Gò Đá, cầu Đá, miếu Champa, bia ký Vũng Bàng, hệ thống giếng Champa gồm 12 giếng, con đường xếp đá cổ, hệ thống mương dẫn nước cổ; địa điểm Đầm An Khê và lạch An Khê - sông Cửa Lỗ (xã Phổ Khánh).

"Di tích Văn hóa Sa Huỳnh được Thủ tướng Chính phủ công nhận Di tích quốc gia đặc biệt (tại Quyết định số 1649/QĐ-TTg ngày 29/12/2022) là niềm vinh dự lớn, cũng là trách nhiệm của Đảng bộ, chính quyền và đồng bào các dân tộc tỉnh Quảng Ngãi trong việc bảo tồn, giữ gìn, phát huy giá trị đặc biệt của di tích. Nhằm tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu những giá trị của di tích, thu hút khách tham quan du lịch, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong thời gian đến, tôi kêu gọi các cấp ủy Đảng, chính quyền và đồng bào các dân tộc tỉnh Quảng Ngãi chung sức, đồng lòng gìn giữ, bảo vệ và phát huy giá trị của di tích Văn hóa Sa Huỳnh để di tích này mãi mãi là niềm tự hào, là tài nguyên quý báu của nhân dân tỉnh Quảng Ngãi", ông Trần Hoàng Tuấn nói.

Bảo tồn, tôn tạo và phát huy di sản Văn hóa Sa Huỳnh

Theo PGS.TS Bùi Văn Liêm, để đưa di tích Văn hóa Sa Huỳnh trở thành Di sản văn hóa thế giới nhằm giáo dục lịch sử, văn hóa cho các thế hệ, đồng thời trở thành điểm đến hấp dẫn với du khách trong nước và quốc tế, tỉnh Quảng Ngãi cần triển khai hiệu quả các giải pháp: Bảo tồn, tôn tạo và phát huy di sản Văn hóa Sa Huỳnh gắn với phát triển du lịch; ưu tiên việc triển nghiên cứu, khai khảo cổ các điểm mới nhằm tiếp tục phát hiện những dấu tích của Văn hóa Sa Huỳnh đang còn chìm dưới lòng đất; đầu tư nâng cấp Nhà trưng bày Văn hóa Sa Huỳnh thành Bảo tàng Văn hóa Sa Huỳnh.

PGS.TS Bùi Văn Liêm đề nghị tỉnh Quảng Ngãi đặc biệt quan tâm việc quản lý, bảo tồn và phát huy di tích Văn hóa Sa Huỳnh; giữ gìn và phát huy các giá trị xung quanh khu vực đầm An Khê về tri thức dân gian, về ẩm thực, nghề truyền thống đúng với bản sắc văn hóa dân tộc và địa phương.

"Văn hóa Sa Huỳnh nằm trong vùng duyên hải ven biển và hải đảo - là những vùng du lịch nổi tiếng của Việt Nam. Đặc biệt, những di vật của văn hóa Sa Huỳnh rất độc đáo, mang tính thẩm mỹ cao, cần được đầu tư, khai thác và sử dụng bền vững, đưa di tích Văn hóa Sa Huỳnh thành điểm đến của du lịch và hấp dẫn bền vững mang tầm khu vực cũng như quốc tế", PGS.TS Bùi Văn Liêm nói.

PGS.TS Bùi Văn Liêm khẳng định, Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia luôn sẵn lòng hỗ trợ để cùng tỉnh Quảng Ngãi chung tay, góp sức bảo vệ và phát huy giá trị kho tàng di sản Văn hóa Sa Huỳnh xứng tầm Di tích quốc gia đặc biệt.