Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận ở Tổ về: Chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035. Tham dự phiên thảo luận tại Tổ 14 có các đại biểu Quốc hội thuộc Đoàn ĐBQH các tỉnh: An Giang, Hà Tĩnh và Quảng Ninh.

Đóng góp ý kiến vào chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035, đại biểu Châu Quỳnh Dao – Đoàn ĐBQH tỉnh An Giang đồng thuận với sự cần thiết của việc ban hành chương trình; sự hợp nhất 3 chương trình đã và đang thực hiện là xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi với những lý do cơ sở về mặt chính trị, pháp lý, thực tiễn như Tờ trình của Chính phủ đã nêu.

Theo đại biểu Châu Quỳnh Dao, trong điều kiện còn khó khăn nhưng với sự nỗ lực của Chính phủ, Bộ ngành, địa phương, 3 chương trình đã đạt được những kết quả đáng khích lệ. Nổi bật là tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn đa chiều từ 5,2% đến cuối năm 2024 còn 1,93%. Thu nhập bình quân của người dân nông thôn đạt 54 triệu đồng/người/năm (tăng 1,3 lần so với năm 2020). Tuy nhiên, theo đại biểu Châu Quỳnh Dao, trong chương trình còn những khó khăn, bất cập nên nhiều mục tiêu đề ra vẫn chưa đạt trọn vẹn. Theo đó, tỷ lệ tái nghèo còn cao ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số; tỷ lệ giải ngân thấp, một số dự án chưa thực thi trọn vẹn. Nhiều đầu mối quản lý quá nhiều văn bản hướng dẫn; quy trình thủ tục còn nhiêu khê...

Đại biểu Châu Quỳnh Dao nhấn mạnh, sự hợp nhất 3 chương trình sẽ thu gọn đầu mối, hạn chế ban hành quá nhiều văn bản hướng dẫn gây lúng túng; đồng thời góp phần đầu tư không trùng lắp, hỗ trợ đúng nơi, đúng đối tượng cần ưu tiên. Nội dung của Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035 đã bám sát và thể hiện rõ mục tiêu là phát triển nông nghiệp, nông thôn, đảm bảo an sinh xã hội là 3 trụ cột chiến lược để ổn định chính trị xã hội; thu hẹp khoảng cách vùng miền, phát triển đất nước bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

Nêu quan điểm về đối tượng thụ hưởng, đại biểu Châu Quỳnh Dao cho biết, tại Điều 3b đề cập về đối tượng thụ hưởng là các đơn vị sự nghiệp công lập có hoạt động trong lĩnh vực công tác dân tộc; các trường phổ thông dân tộc nội trú, phổ thông dân tộc bán trú, các trường liên cấp Tiểu học và THCS, trạm y tế xã... Tuy nhiên, việc liệt kê lại thiếu trường Hữu nghị T78, trường Hữu nghị 80, phổ thông vùng cao Việt Bắc, dự bị đại học.

Do đối tượng thụ hưởng trong Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo giai đoạn 2026-2035 quy định đối tượng thụ hưởng là các cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học công lập (không bao gồm các trường Hữu nghị T78, Hữu nghị 80, phổ thông vùng cao Việt Bắc, dự bị đại học, phổ thông dân tộc nội trú, phổ thông dân tộc bán trú và 248 trường phổ thông nội trú liên cấp ở các xã biên giới đã được đầu tư bằng các nguồn vốn khác). Với những lý lẽ như vậy, đại biểu Châu Quỳnh Dao đề nghị rà soát, bổ sung, tránh bỏ sót đối tượng được thụ hưởng là những trường hợp trên.

Đối với Điều 4 của dự thảo Nghị quyết về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035 đề cập việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Đoàn ĐBQH và các ĐBQH, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận, trong phạm vi, nhiệm vụ quyền hạn của mình giám sát việc thực hiện chương trình. Căn cứ vào Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND, đại biểu Châu Quỳnh Dao kiến nghị bổ sung HĐND cấp tỉnh, cấp xã vào việc giám sát việc thực hiện chương trình nhằm đảm bảo quyền hạn, phát huy vai trò, chức năng, nhiệm vụ của HĐND các cấp.

Đề cập về tính khả thi, phân bổ nguồn vốn thực hiện chương trình, đại biểu Nguyễn Việt Thắng – Đoàn ĐBQH tỉnh An Giang cho rằng, trong thực tế đã chỉ ra việc đầu tư các chương trình riêng lẻ còn dài trải, manh mún, chồng lấn các nhiệm vụ với nhau nên việc lồng ghép 3 chương trình sẽ góp phần thực hiện hiệu quả hơn. Tuy nhiên, việc Chính phủ đưa ra những mục tiêu đặt ra cho chương trình nhưng lại chưa đưa ra các tiêu chí cụ thể về bộ tiêu chí quốc gia nông thôn mới, quy định về chuẩn nghèo đa chiều quốc gia, Bộ tiêu chí về xã nghèo cho giai đoạn tiếp theo nên rất khó đánh giá tính phù hợp, khả thi của chương trình trong giai đoạn tới.

Ngoài ra, trước đây, các địa phương đã có mô hình về nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu nhưng trong chương trình hiện nay lại xuất hiện một số mô hình mới chưa được thực hiện, kiểm chứng như nông thôn mới hiện đại thì rất khó đóng góp ý kiến. Vì vậy, Chính phủ nên ban hành một bộ tiêu chí về các mô hình mới.

Về phân bổ nguồn vốn, đại biểu Nguyễn Việt Thắng thống nhất với việc tập trung ưu tiên phân bổ vốn nhằm tạo chuyển biến rõ nét trong xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị Chính phủ rà soát kỹ lưỡng việc phân bổ nguồn vốn sau khi các địa phương sắp xếp chính quyền địa phương 2 cấp vì ngoài vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn có các xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn. Mặt khác, hiện nay, Chính phủ chưa ban hành các quy định về chuẩn nghèo đa chiều và tiêu chí quy định về xã nghèo giai đoạn 2026-2030. Do đó, để đảm bảo công bằng và thực hiện phương châm "không để ai bị bỏ lại phía sau", đại biểu Nguyễn Việt Thắng đề nghị Chính phủ rà soát lại quy định vùng nghèo, vùng khó khăn để chương trình đầu tư phù hợp và khả thi hơn.

Ngoài ra, đại biểu Nguyễn Việt Thắng đề nghị rà soát, cân nhắc quy định chặt chẽ, phù hợp hơn đối với các vùng đồng bào nghèo và khó khăn nói chung được thụ hưởng chính sách của chương trình cùng với các vùng khác.

Đồng thuận với quan điểm trên, đại biểu Trần Thị Kim Nhung - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh nêu quan điểm, cần có sự rà soát những nội dung, dự án thành phần của các chương trình nhằm hạn chế những khó khăn, vướng mắc và chưa rõ về sự thống nhất trong thực thi. Bên cạnh đó, Quốc hội nên giao cho Chính phủ quyết định những chính sách đặc thù của chương trình; rà soát những chính sách đã có và những chính sách cần thực hiện trong thời gian tới.

Theo đại biểu Trần Thị Kim Nhung, hiện nay, việc đánh giá tác động, tính khả thi của các chính sách chưa được nêu rõ trong bối cảnh các địa phương thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp. Đặc biệt, các tiêu chí về nông thôn mới hiện đại, tiêu chí nghèo để thực hiện chương trình trong thời gian gian tới chưa được đề cập cụ thể. Do đó, đại biểu đề nghị Chính phủ và các cơ quan cần làm rõ về các tiêu chí này cũng như có sự đánh giá về tính khả thi của thực hiện các chính sách.

Ngoài ra, đại biểu Trần Thị Kim Nhung cũng đề nghị Chính phủ, các địa phương làm rõ nguồn lực thực hiện, khả năng ngân sách thực hiện chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035.

Liên quan đến nội dung trên, Phó Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Tĩnh Trần Đình Gia đề nghị ban hành bộ tiêu chí cho giai đoạn mới, làm rõ tiêu chí "nông thôn mới hiện đại". Đặc biệt, quan tâm rà soát quy hoạch hạ tầng các đơn vị sự nghiệp công lập sau sáp nhập đơn vị hành chính; quy hoạch các khu dân cư phù hợp với công tác phòng chống thiên tai. Bên cạnh đó, việc phân, cấp ngân sách phải đảm bảo thực hiện hiệu quả chương trình.