Sức sống văn hóa cồng chiêng ở Đắk Lắk vẫn đang tiếp nối mạnh mẽ giữa nhịp sống hiện đại hôm nay ở nhiều buôn làng, tiếng chiêng vẫn được gìn giữ và mang hơi thở thời đại. Trong tiếng chiêng ngân rộn ràng, nghi thức mời rượu cần truyền thống của người Ê Đê được tái hiện sinh động. Những bát nước làm từ vỏ bầu khô được xếp chồng tinh tế, tạo thành dòng “thác đổ” chảy xuống ché rượu. Không chỉ là nghi lễ, đó là cách người Ê Đê thể hiện sự trân trọng với khách quý.

Những động tác thuần thục, mạch lạc được thực hiện bởi các thành viên trẻ trong câu lạc bộ cồng (CLB) chiêng buôn Tơng Jú, phường Ea Kao, tỉnh Đắk Lắk, đang tiếp nối di sản truyền thống thông qua sự hướng dẫn tận tâm của NSƯT Vũ Lân. Y Krông Hin Niê, thành viên CLB cồng chiêng buôn Tơng Jú, chia sẻ: “Chúng em được học thêm bài chiêng mới và cả những bài múa do thầy Vũ Lân truyền đạt. Khi học thì chúng em biết thêm nhiều cái mới và có một số thay đổi về những điệu múa và cách giữ nhịp chiêng. Em mong muốn là những bài chiêng, những điệu múa này được lan tỏa rộng rãi hơn và nhiều người biết hơn”.

Gắn bó hàng chục năm với cồng chiêng và văn hóa Tây Nguyên, NSƯT Vũ Lân đã góp phần đưa chiêng đồng, chiêng tre vào trường học và về buôn làng; tạo đội ngũ hạt nhân trẻ có thể tham gia hoạt động văn hóa, du lịch một cách chuyên nghiệp. Theo ông, truyền dạy cồng chiêng cho thanh thiếu niên không chỉ để phục vụ biểu diễn, mà quan trọng hơn là giúp thế hệ trẻ hiểu rõ giá trị văn hóa của dân tộc mình, qua đó gìn giữ khối đại đoàn kết và niềm tự hào cộng đồng.

“Trong quá trình hướng dẫn thì tôi cũng đã từng xây dựng cho những nhóm nghệ nhân trẻ để họ có thể hoạt động được trong lĩnh vực này và rất có hiệu quả. Việc tập huấn cho giới trẻ biết đánh chiêng, biết diễn tấu nhạc cụ và đặc biệt là biết trình diễn múa với những nghi thức dân gian nguyên gốc, tạo ra một sản phẩm đưa vào hoạt động của du lịch văn hóa cộng đồng là rất hữu hiệu”, NSƯT Vũ Lân cho biết.

Cách làm này phù hợp với định hướng lớn của tỉnh. Theo Nghị quyết 10/2021 của HĐND tỉnh về “Bảo tồn và phát huy văn hóa cồng chiêng giai đoạn 2022–2025”, Đắk Lắk triển khai đồng bộ các giải pháp: khôi phục không gian cồng chiêng, gắn bảo tồn với du lịch văn hóa, hỗ trợ trang thiết bị, mở lớp truyền dạy ở buôn làng; phục dựng nghi lễ truyền thống.

Từ nguồn lực của tỉnh và các chương trình mục tiêu quốc gia, Đắk Lắk đã cấp 214 bộ chiêng, hơn 1.140 bộ trang phục thổ cẩm; tổ chức 26 lớp truyền dạy; phục dựng hàng loạt bài chiêng Ê Đê, M’nông. Nhờ vậy, các buôn có điều kiện chủ động truyền dạy, không phụ thuộc vào thuê mượn chiêng khi tham gia hội thi, giao lưu trong và ngoài tỉnh.

Tại buôn Kmrơng Prong A, phường Tân An, văn hóa cồng chiêng hồi sinh mạnh mẽ sau giai đoạn trầm lắng. Ông Y Bây Kbuôr, Trưởng buôn, cho biết, buôn hiện có 4 đội chiêng từ thiếu niên đến trung niên, thường xuyên biểu diễn và giao lưu.

“Thông qua một số hoạt động của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, của tỉnh và trước đây là thành phố Buôn Ma Thuột, câu lạc bộ của mình được duy trì và hoạt động thường xuyên, được giao lưu, học hỏi, mỗi chuyến đi là các bạn sẽ có một trải nghiệm thực tế về bảo tồn và học hỏi các địa phương khác. Các nghệ nhân gạo cội, lớn tuổi biết về văn hóa cồng chiêng của mình sẽ truyền đạt lại cho các bạn thanh niên trong buôn làng. Các bạn thanh niên đánh được những bài chiêng và sẽ dạy lại cho các em thiếu niên ở trong buôn làng”, ông Y Bây Kbuôr chia sẻ.

Hai thập kỷ kể từ khi di sản được vinh danh, Đắk Lắk hiện có hơn 1.600 bộ chiêng, hàng trăm đội chiêng, gần 3.750 nghệ nhân, trong đó có hơn 1.000 nghệ nhân trẻ. Không gian văn hóa cồng chiêng đã trở thành biểu tượng văn hóa đặc sắc, góp phần nâng cao hình ảnh Đắk Lắk trong giao lưu văn hóa quốc gia và khu vực.

Theo lãnh đạo tỉnh, trong bối cảnh mới, bảo tồn cồng chiêng phải gắn với du lịch văn hóa, ứng dụng chuyển đổi số, tạo hệ sinh thái sản phẩm văn hóa đặc thù, đưa di sản trở thành nguồn lực phát triển bền vững. Ông Đào Mỹ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk, cho biết: “Chúng tôi sẽ kiến nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xây dựng một Đề án tổng thể cho không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên chứ không phải chỉ riêng về Đắk Lắk. Trong đó có xác định cụ thể việc đầu tư cho bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên từ cơ sở vật chất, trang thiết bị cho đến con người, đến việc duy trì, phát triển văn hóa cồng chiêng, đào tạo con người kế cận”.

Không chỉ là âm nhạc, cồng chiêng Tây Nguyên là phương thức giao lưu văn hóa độc đáo, góp phần củng cố sự gắn bó giữa các dân tộc, tăng cường hiểu biết, đoàn kết và bảo vệ nền tảng văn hóa. Ở mỗi buôn làng hôm nay, tiếng chiêng vừa kể chuyện quá khứ, vừa mở hướng tương lai. Khi người trẻ tiếp nối di sản, buôn làng chủ động truyền dạy và các chính sách được triển khai nhất quán, cồng chiêng không chỉ được bảo tồn mà còn sống động giữa đời thường. Qua đó vừa nuôi dưỡng bản sắc, vừa tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội.