Bảo đảm các quyền thụ hưởng văn hóa của con người trong tình hình mới

Cơ bản thống nhất với các nội dung Tờ trình của cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra dự án luật, ĐBQH Đào Chí Nghĩa - Đoàn ĐBQH TP Cần Thơ cho rằng, các quy định trong dự thảo luật đã thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng về bảo tồn, phát triển văn hóa và bảo đảm các quyền thụ hưởng văn hóa của con người trong tình hình mới.

Đại biểu cũng bày tỏ tán thành với tên gọi và đối tượng áp dụng của dự thảo luật, dự thảo đã mở rộng phạm vi điều chỉnh, bổ sung di sản tư liệu và bổ sung đối tượng áp dụng rộng rãi trong cộng đồng.

Bên cạnh đó, dự thảo luật cũng đã bổ sung các quy định về đầu tư, xây dựng, cải tạo công trình trong và ngoài khu vực bảo vệ di tích, hoạt động kinh doanh dịch vụ về di sản văn hóa về các điều kiện đảm bảo trong hoạt động bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa. Việc mở rộng phạm vi điều chỉnh cũng đã cơ bản bao quát các nội dung mà luật đã hướng đến.

Để tiếp tục hoàn thiện dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi), đại biểu Đào Chí Nghĩa đóng góp một số ý kiến cụ thể.

Thứ nhất, về kỹ thuật soạn thảo văn bản và ủy quyền lập pháp, đại biểu đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát dự thảo luật để sử dụng và giải thích các khái niệm, thuật ngữ pháp lý đảm bảo tính cụ thể, chi tiết, áp dụng được ngay và có tính quy phạm cao.

"Các khái niệm được giải thích từ ngữ tại Điều 3, về di tích lịch sử văn hóa, về bảo vật quốc gia, hiện vật, bảo tàng cần được rà soát, chỉnh lý lại để bảo đảm tính pháp lý chính xác và thống nhất trong cách hiểu" - đại biểu nêu ví dụ.

Đại biểu cũng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát, quy định cụ thể ngay trong luật những vấn đề có liên quan đến quyền của chủ thể trong hoạt động di sản văn hóa.

Vấn đề thứ hai mà đại biểu Đào Chí Nghĩa đề cập đó là nguyên tắc quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa tại Điều 6. Theo đại biểu, khoản 5 quy định ưu tiên bảo vệ các di sản văn hóa có nguy cơ bị mai một, thất truyền, di sản của cộng đồng các dân tộc sinh sống ở miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, các nhóm dân tộc thiểu số có khó khăn, nhóm dân tộc thiểu số đặc biệt ít người, đặc thù và những di sản có giá trị toàn cộng đồng xã hội.

Về nội dung này, đại biểu đề nghị bên cạnh nội dung quy định ưu tiên bảo vệ di sản văn hóa, cần bổ sung nội dung quy định phát huy giá trị di sản văn hóa, vì đây cũng là tài sản văn hóa của các quốc gia, đồng thời nhằm thống nhất với định nghĩa tại khoản 1 của điều này.

"Di sản văn hóa Việt Nam là tài sản quý giá của cộng đồng dân tộc Việt Nam và cũng là một bộ phận của văn hóa nhân loại, có vai trò to lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước của Nhân dân" - đại biểu nhấn mạnh.

Rà soát để hoàn thiện dự thảo Luật trước khi Quốc hội thông qua

Thứ ba, về chính sách của Nhà nước đối với di sản văn hóa, theo đại biểu, ngoài các quy định về di sản văn hóa ở Điều 7, dự thảo luật còn các nội dung có liên quan về di sản văn hóa rải rác ở các điều, cụ thể như Điều 13 quy định về chính sách đối với nghệ nhân, chủ thể của di sản văn hóa phi vật thể, điểm g khoản 1 Điều 81 quy định về hỗ trợ nghệ nhân, chủ thể di sản văn hóa phi vật thể, người trực tiếp trông coi di tích lịch sử văn hóa, cá nhân, chủ sở hữu di sản tư liệu được UNESCO ghi danh theo quy định của pháp luật, tại khoản 1 Điều 88 quy định về khuyến khích, tạo điều kiện cho cá nhân, tổ chức, các hội về văn học nghệ thuật và khoa học - công nghệ đủ điều kiện tham gia các hoạt động bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa.

Đại biểu đề nghị gộp các nội dung chính sách của Nhà nước về di sản văn hóa thành 1 điều sẽ bảo đảm tính phù hợp hơn.

Thứ tư, về các hành vi nghiêm cấm ở Điều 8, tại khoản 4 và khoản 6, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo gộp 2 khoản này thành 1 khoản quy định thì luật sẽ ngắn gọn hơn vì 2 khoản này thuộc phạm vi điều chỉnh giống nhau. Tại khoản 12, đề nghị Ban soạn thảo bổ sung cụm từ "tổ chức lễ hội" sau cụm từ "lợi dụng hoạt động di sản văn hóa" để quy định luật được bao quát hơn. Còn tại khoản 3, đề nghị Ban soạn thảo điều chỉnh cụm từ "Giám đốc Bảo tàng" thành cụm từ "cơ quan có thẩm quyền" và bổ sung cụm từ "bằng văn bản" sau cụm từ "đồng ý" để quy định Luật được chặt chẽ và thống nhất với các quy định khác của pháp luật có liên quan.

Vấn đề thứ năm mà đại biểu đề cập đó là về ghi danh, ghi danh bổ sung và hủy bỏ ghi danh di sản văn hóa phi vật thể (Điều 12). Tại điểm a khoản 3 Điều 12 quy định: "Di sản văn hóa phi vật thể sau khi được ghi danh sẽ hủy bỏ trong trường hợp không còn đáp ứng tiêu chí quy định tại khoản 4 Điều 11 của luật này".

Theo đại biểu, quy định này có thể hiểu di sản sẽ bị hủy bỏ sau khi được ghi danh thay vì phải hiểu hủy bỏ ghi danh. Bên cạnh đó, cụm từ "không còn đáp ứng được tiêu chí" chưa cụ thể, không nêu rõ việc không đáp ứng các tiêu chí nào mới bị hủy bỏ ghi danh. Do đó, đề nghị Ban soạn thảo điều chỉnh để phù hợp hơn.

Vấn đề thứ sáu, theo đại biểu, tại hoạt động trưng bày hiện vật, giới thiệu di sản văn hóa phi vật thể (Điều 72). Trong đó, điểm c khoản 2 Điều 72 quy định: "Việc giới thiệu di sản văn hóa phi vật thể phải gắn với hiện vật và nội dung trưng bày của bảo tàng, góp phần bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể".

Đại biểu cho rằng việc quy định như vậy sẽ hạn chế phạm vi hoạt động giới thiệu di sản văn hóa phi vật thể của Bảo tàng. Vì thực tiễn cho thấy không nhất thiết phải có hiện vật nhưng bảo tàng vẫn có thể giới thiệu di sản văn hóa phi vật thể phù hợp với hoạt động./.