Một cuộc họp bình xét gia đình văn hóa tại tổ dân cư thuộc TP Cao Lãnh (Đồng Tháp) Ảnh: PHƯỚC HỮU

Với những quy định chặt chẽ, Nghị định nhằm đưa việc bình xét, khen tặng và tôn vinh các danh hiệu văn hóa đạt hiệu quả và chất lượng thực chất, khắc phục “bệnh hình thức”, thiếu chiều sâu khi bình xét các danh hiệu như từng diễn ra trong nhiều năm qua.

Chấm dứt bình xét thiếu công khai

Đánh giá chất lượng bình xét các danh hiệu văn hóa tại Hội nghị tổng kết 18 năm Phong trào TDĐKXDĐSVH (2000- 2018) do BCĐTƯ Phong trào tổ chức mới đây, Thứ trưởng Trịnh Thị Thuỷ thẳng thắn, một trong những hạn chế của Phong trào là việc xét công nhận các danh hiệu văn hóa còn chưa chặt chẽ; thiếu công khai, dân chủ; chưa bám sát tiêu chuẩn. Thay vì nỗ lực từ từng gia đình, từng khu dân cư để chung tay xây dựng các danh hiệu văn hóa đạt các tiêu chuẩn một cách thực chất thì việc bình xét còn làm quan liêu, đại khái, “làm đẹp” các con số, báo cáo không khách quan, đầy đủ, chạy theo thành tích.

Để khắc phục, theo Bộ VHTTDL, một giải pháp quan trọng là việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật đối với việc bình xét, khen tặng các danh hiệu thi đua và tăng cường các biện pháp triển khai. “Một trong các giải pháp trọng tâm đã được Bộ thực hiện là tham mưu và trình Chính phủ ban hành Nghị định số 122/2018/NĐ-CP quy định về xét tặng danh hiệu “Gia đình văn hóa”; “Thôn văn hóa”, “Làng văn hóa”, “Ấp văn hóa”, “Bản văn hóa”, “Tổ dân phố văn hóa”. Nghị định đã được Chính phủ ban hành ngày 17.9.2018 nhằm đưa việc bình xét, khen tặng và tôn vinh các danh hiệu văn hóa đạt hiệu quả và chất lượng...”, Thứ trưởng Trịnh Thị Thuỷ nhấn mạnh.
Nghị định đã đưa ra các nguyên tắc cơ bản của việc bình xét và 4 nhóm giải pháp gồm: Xây dựng tiêu chí bình xét danh hiệu; Thang điểm và phương thức chấm điểm; Quy trình xét tặng và Biện pháp quản lý nhà nước. Theo đó, Nghị định quy định về tiêu chuẩn, quy trình xét tặng các danh hiệu Gia đình văn hóa; danh hiệu thôn, làng, ấp, bản, tổ dân phố văn hóa và tương đương (Khu dân cư văn hóa). Bên cạnh đó, quy định xét tặng giấy khen Gia đình văn hóa, Khu dân cư văn hóa.

Về nguyên tắc xét tặng, Nghị định quy định: Việc bình xét, công nhận danh hiệu được xây dựng dựa trên các nguyên tắc bảo đảm khách quan, công bằng, chính xác và công khai; thực hiện trên cơ sở tự nguyện và chỉ xét tặng khi hộ gia đình, khu dân cư có đăng ký tham gia.

 Gia đình văn hoá là danh hiệu không thể phổ cập. Ảnh minh hoạ

Quy định thang điểm 100 cho các danh hiệu

Thang điểm và cách chấm điểm đối với các danh hiệu văn hóa là quy định đáng chú ý tại Nghị định. Theo đó, quy định thang điểm tối đa là 100 và được phân theo các khu vực, cụ thể: Đối với danh hiệu Gia đình văn hóa, hộ gia đình thuộc các quận, huyện tại thành phố trực thuộc Trung ương phải đạt từ 90 điểm trở lên; hộ gia đình thuộc các xã, thị trấn thuộc khu vực miền núi, hải đảo, xã đặc biệt khó khăn hoặc hộ nghèo, hộ cận nghèo đạt từ 60 điểm trở lên. Hộ gia đình không thuộc 2 đối tượng trên phải đạt từ 85 điểm trở lên.

Đối với danh hiệu Khu dân cư văn hóa, Nghị định quy định: Khu dân cư thuộc quận, huyện tại thành phố trực thuộc TƯ đạt từ 90 điểm trở lên; Khu dân cư thuộc các xã, phường, thị trấn thuộc miền núi, hải đảo hoặc xã đặc biệt khó khăn đạt từ 60 điểm trở lên; Khu dân cư không thuộc 2 khu vực nêu trên đạt từ 80 điểm trở lên.

Giấy khen các danh hiệu Gia đình văn hóa, Khu dân cư văn hóa được tặng không quá 15% trên tổng số gia đình được công nhận danh hiệu Gia đình văn hóa đủ 3 năm liên tục, khu dân cư được công nhận danh hiệu Khu dân cư văn hóa đủ 5 năm liên tục.

Khắc phục “bệnh hình thức”, chạy theo “hư danh” là một trong những mục đích mà những quy định cụ thể tại Nghị định đưa ra. Quy định tiêu chuẩn của các danh hiệu Gia đình văn hóa gồm: Gương mẫu chấp hành chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tích cực tham gia các phong trào thi đua của địa phương nơi cư trú. Gia đình hoà thuận, hạnh phúc, tiến bộ; tương trợ giúp đỡ mọi người trong cộng đồng. Tổ chức lao động, sản xuất, kinh doanh, công tác, học tập đạt năng suất, chất lượng và hiệu quả.

Nghị định cũng quy định rõ những trường hợp không xét tặng danh hiệu Gia đình văn hóa khi thành viên trong gia đình vi phạm một trong các trường hợp: Bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc bị áp dụng các biện pháp xử lý hành chính theo quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính; không hoàn thành nghĩa vụ quân sự và nghĩa vụ nộp thuế; bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng, phòng cháy, chữa cháy và bảo vệ môi trường; có tảo hôn hoặc hôn nhân cận huyết thống; có bạo lực gia đình bị xử phạt hành chính; mắc các tệ nạn xã hội, ma tuý, mại dâm, trộm cắp, tổ chức đánh bạc hoặc đánh bạc; tham gia tụ tập đông người gây mất an ninh trật tự, an toàn xã hội.

Tương tự, Nghị định cũng quy định các tiêu chuẩn danh hiệu Khu dân cư văn hóa bao gồm: Đời sống kinh tế ổn định và từng bước phát triển; đời sống văn hóa, tinh thần lành mạnh, phong phú; môi trường cảnh quan sạch đẹp; chấp hành tốt chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; có tinh thần đoàn kết, tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong cộng đồng. Các trường hợp không xét tặng danh hiệu Khu dân cư văn hóa là những khu dân cư vi phạm một trong các trường hợp: Có khiếu kiện đông người và khiếu kiện vượt cấp trái pháp luật; có điểm, tụ điểm ma tuý, mại dâm; có hoạt động lợi dụng tôn giáo vi phạm pháp luật.

Theo lãnh đạo Bộ VHTTDL, các nhóm giải pháp để triển khai hiệu quả Nghị định mới bên cạnh những quy định về tiêu chí bình xét, thang điểm còn là những điều khoản hướng dẫn chặt chẽ, khoa học về quy trình bình xét, công nhận các danh hiệu văn hóa hằng năm; quy định về quy trình xét tặng giấy khen Gia đình, Khu Dân cư văn hóa. Về các biện pháp quản lý nhà nước, Nghị định quy định rõ trách nhiệm quản lý nhà nước của các Bộ và UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc TƯ và việc xử lý các vi phạm.

Theo đó, Bộ VHTTDL chịu trách nhiệm trước Chính phủ về công tác quản lý nhà nước đối với việc xét tặng danh hiệu văn hóa; chỉ đạo, hướng dẫn, tuyên truyền và tổ chức triển khai thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về xét tặng danh hiệu, giấy khen Gia đình văn hóa và danh hiệu, giấy khen Khu dân cư văn hóa; kiểm tra, thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm trong quá trình xét tặng các danh hiệu, giấy khen...

Nghị định có hiệu lực thi hành từ ngày 5.11.2018.

Theo vanhoaonline.vn