Cơn bão toàn cầu mang tên "short drama"

Phim ngắn (short drama) là dạng phim được thiết kế đặc biệt cho người dùng di động và máy tính bảng, với định dạng dọc và thời lượng siêu ngắn, chỉ từ 1-5 phút mỗi tập. Phim ngắn được ưa thích bởi nó phù hợp với cuộc sống hiện đại, khi mà người dùng có nhu cầu xem những đoạn phim giải trí ngắn trong thời gian di chuyển giữa những chặng xe bus, tàu điện ngầm, ít phút ngồi trong…. nhà vệ sinh, những khoảng nghỉ thư giãn giữa giờ làm việc, hay những khi rảnh rỗi của những bà nội trợ…

Dòng phim này được ra đời từ Trung Quốc, nơi các chủ đề quen thuộc từng chiếm lĩnh sóng truyền hình như xuyên không, tình yêu định mệnh, chuyện hậu trường cung đấu… Trong thời công nghệ số, những chủ đề quen thuộc này được viết lại dưới định dạng mới mẻ, phục vụ cho thói quen sử dụng điện thoại thông minh, thay vì màn hình TV ngang truyền thống.

Tại Trung Quốc, thị trường khai sinh ra short drama, quy mô ngành này đã tăng vọt theo cấp số nhân: từ 500 triệu USD năm 2021 lên đến 7 tỷ USD (khoảng 50,5 tỷ NDT) vào năm 2024, lần đầu tiên vượt qua tổng doanh thu phòng vé nội địa (42,5 tỷ NDT) – doanh thu từ mô hình phim ảnh quen thuộc.

Theo báo cáo từ Media Partners Asia (MPA), dự báo con số này sẽ chạm mốc 9,4 tỷ USD vào năm 2025 và tiếp tục tăng trưởng ổn định trong những năm tới.

Đặc biệt, dòng phim này đã nhanh chóng lan rộng sang thế giới phương Tây, nơi mà khán giả đã quá quen thuộc với những bộ phim truyền hình nhiều tập hay những sản phẩm điện ảnh bom tấn với đủ các loại chủ đề hấp dẫn, từ tâm lý, hành động cho đến viễn tưởng. Với các yếu tố ly kỳ kiểu phương Tây như ma cà rồng, người sói và tỷ phú, những micro drama này đang thu hút đông đảo người xem thuộc thế hệ Gen Z tại châu Âu và châu Mỹ thông qua các nền tảng phát trực tuyến như ReelShort, DramaBox…

Tại Mỹ, doanh thu của dòng phim này đạt 819 triệu USD năm 2024, dự kiến đạt 3,8 tỷ USD vào cuối thập kỷ này. Trong đó, DramaBox đạt 323 triệu USD doanh thu, còn ReelShort có quy mô lớn hơn, đạt khoảng 400 triệu USD. Đây cũng là 2 nhà cung cấp phim ngắn lớn nhất trên thị trường này tại Mỹ. Điều đặc biệt, khán giả Mỹ cho dòng phim này chủ yếu là phụ nữ thành thị, có thu nhập cao, trong độ tuổi 30-60, yêu thích các chủ đề tình cảm, CEO và trả thù.

Tại châu Á, ngoài Trung Quốc, Nhật Bản đang nổi lên như thị trường lớn nhất ở khu vực, dự kiến đạt 1,2 tỷ USD vào năm 2030.

Tại các quốc gia đang phát triển, Đông Nam Á và Mỹ Latinh được xem là “khu vực tiềm năng tiếp theo”, trong đó Việt Nam được đánh giá là đang đứng trước cơ hội chưa từng có trong lịch sử để có thể khai thác mỏ vàng trong ngành công nghiệp giải trí mới của thế giới.

Tại sao short drama có thể gây bão thị trường?

Sức hấp dẫn của short drama đến từ công thức "vàng": các tập phim siêu ngắn (một vài phút), định dạng dọc tối ưu cho di động, và kịch bản dồn dập cao trào, thỏa mãn tức thì nhu cầu giải trí của khán giả hiện đại.

Chuyên gia Anne Chan chia sẻ trên kênh truyền hình CNBC (Mỹ): "Phim ngắn giống như một bộ phim dài tập nhưng được tăng tốc lên gấp nhiều lần. Bạn phải có cao trào ở mỗi phút, thay vì mỗi tập. Mọi thứ đều phải ngắn gọn, súc tích và hấp dẫn".

Với đặc điểm ngắn gọn, hấp dẫn và dễ xem, thể loại này nhanh chóng được yêu thích nhờ kỹ thuật dựng phim thông minh, góc quay cận cảnh, cốt truyện lôi cuốn và nhân vật độc đáo. Nếu như thập niên 1980-1990, những bộ phim truyền hình nhiều tập với những đoạn ngắt nghỉ tại cao trào từng lôi cuốn hàng trăm triệu khán giả khắp thế giới thì thời nay, phim ngắn short drama này cũng đang lôi cuốn người xem bởi sức hấp dẫn tương tự, nhưng bằng tốc độ “thần tốc”, bởi lối sống hiện đại của người dùng đã hoàn toàn khác.

Thị trường Mỹ, nơi được xem là kinh đô giải trí với đỉnh cao Hollywood, đang bị dòng phim này chinh phục. Các ứng dụng như ReelShort, DramaBox đã nhanh chóng thu hút hàng chục triệu người dùng, với doanh thu dự kiến hàng tỷ đô la. Và theo dự báo của các chuyên gia, kinh đô điện ảnh thế giới có thể sẽ bị cạnh tranh bởi các đế chế short drama mới đến từ các quốc gia chưa bao giờ có tên tuổi trong ngành điện ảnh nhưng lại biết nắm bắt thời cơ.

Câu hỏi đặt ra là: Việt Nam có phải là quốc gia nắm bắt thời cơ đó?

Việt Nam: thiên thời, địa lợi, nhân hòa cho một cơ hội lớn

Việt Nam đang hội tụ đủ các yếu tố cần thiết để không chỉ tham gia mà còn có thể dẫn dắt thị trường short drama trong khu vực.

Thứ nhất, thị trường Việt Nam có số lượng khán giả rộng lớn và "khát" nội dung: Với dân số trẻ, tỷ lệ sử dụng smartphone và Internet hàng đầu Đông Nam Á, người dùng Việt đã quá quen thuộc với các nền tảng video ngắn như TikTok, YouTube Shorts, Facebook Reels. Trong khi đó, 75% người dùng xem short drama qua các nền tảng video ngắn. Điều đó có nghĩa là thói quen tiêu thụ nội dung "nhanh, gọn, lôi cuốn" đã hình thành và đây chính là mảnh đất màu mỡ nhất cho short drama phát triển.

Thứ hai, năng lực sản xuất linh hoạt và chi phí cạnh tranh: chi phí sản xuất thấp là một trong những lợi thế cốt lõi của short drama. Một ê-kíp tại Mỹ có thể quay 3-4 tập mỗi ngày với chi phí chỉ bằng 1/20 phim truyền thống. Trong khi đó, Việt Nam có một đội ngũ sản xuất video, quảng cáo, MV ca nhạc... hùng hậu, có tư duy sáng tạo và đã quen với nhịp độ làm việc nhanh. Việt Nam hoàn toàn có thể sản xuất những bộ phim ngắn chất lượng với chi phí tối ưu, tạo lợi thế cạnh tranh lớn khi xuất khẩu nội dung ra thị trường khu vực. Ít ai biết rằng, trên thực tế, hiện nay, một số sản phẩm short drama đang lưu hành tại thị trường châu Mỹ chính là do… Việt Nam sản xuất, bởi chi phí sản xuất rẻ, chất lượng tốt, hoàn toàn có đủ khả năng cạnh tranh trực tiếp với các quốc gia khác như Trung Quốc, Hàn Quốc, Thái Lan…

Thứ ba, mô hình kinh doanh đã được chứng minh hiệu quả: Thị trường Trung Quốc đã chỉ ra con đường thành công: chuyển dịch từ thu phí sang mô hình miễn phí kết hợp quảng cáo trong ứng dụng (In-App Advertising - IAA). Năm 2025, thị trường phim miễn phí tại Trung Quốc dự kiến đạt 350 tỷ NDT (khoảng 48 tỷ USD), chiếm 55% toàn ngành. Đây là mô hình rất phù hợp với thị trường Việt Nam, nơi người dùng ưa chuộng nội dung miễn phí. Các nhà sản xuất, nền tảng Việt Nam có thể học hỏi để tạo ra doanh thu bền vững từ quảng cáo, tích hợp thương mại điện tử, và hợp tác thương hiệu - một lĩnh vực mà Cục Quảng bá Phát thanh Truyền hình Trung Quốc đang thúc đẩy mạnh mẽ qua kế hoạch "Phim ngắn +".

Thứ tư, cơ hội việc làm và phát triển tài năng sáng tạo: Short drama không chỉ là giải trí, nó còn tạo ra một hệ sinh thái việc làm mới. Từ biên kịch, đạo diễn, diễn viên đến đội ngũ hậu kỳ, tất cả đều tìm thấy cơ hội với mức thu nhập hấp dẫn. Tại Mỹ, một diễn viên có thể kiếm 30.000 - 40.000 USD/tháng, và biên kịch có thể thu về 80.000 - 100.000 USD/năm. Bằng cách phát triển ngành công nghiệp này, Việt Nam có thể tạo ra hàng ngàn việc làm chất lượng cao, đồng thời nuôi dưỡng một thế hệ nhà làm phim mới, nhanh nhạy với xu hướng toàn cầu.

Cơ hội đặc biệt cho những quốc gia đang phát triển

“Ai vào cuộc sớm hơn, người đó có cơ hội chiến thắng” - lời tuyên bố trên tờ The Ankler, một trong ba ấn phẩm kinh doanh hàng đầu trên nền tảng Substack, là sự nhận định nhạy bén về tính thời điểm của cuộc chơi này. Tuy nhiên, để vừa không bỏ lỡ chuyến tàu, vừa phát triển thị trường này một cách lành mạnh và tiến bộ, các nhà quản lý công nghiệp văn hóa cần có chiến lược hành động đồng bộ.

Về phía cơ quan quản lý: Việc nghiên cứu, ban hành các chính sách khuyến khích, tạo hành lang pháp lý cho việc sản xuất, phát hành và kinh doanh short drama luôn cần song hành với việc định hướng nội dung lành mạnh, tích cực, dựa trên nguyên tắc tôn trọng tự do sáng tạo trong khuôn khổ pháp luật. Theo đó, cơ quan quản lý nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý, xây dựng cơ chế phân loại nội dung theo độ tuổi, gắn nhãn cảnh báo, yêu cầu các nền tảng có trách nhiệm kiểm duyệt và gỡ bỏ nhanh nội dung vi phạm… Bên cạnh đó, cần có cơ chế bảo vệ bản quyền (IP) mạnh mẽ để các nhà sáng tạo yên tâm đầu tư, đồng thời thúc đẩy các chương trình hợp tác công-tư để quảng bá văn hóa, du lịch Việt Nam thông qua định dạng hấp dẫn này.

Về phía doanh nghiệp và nền tảng: Các nền tảng số, công ty giải trí, nhà sản xuất Việt Nam cần nhanh chóng thử nghiệm và đầu tư vào short drama. Các doanh nghiệp có thể bắt đầu từ việc Việt hóa các kịch bản thành công của quốc tế, sau đó tiến tới xây dựng kho IP "thuần Việt" với những câu chuyện gần gũi, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Đây cũng là cơ hội “ngon - bổ - rẻ” để có thể nhanh chóng quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới thông qua hình thức giải trí đang được ưa chuộng toàn cầu này.

Về phía cộng đồng sáng tạo: Đây là cơ hội để các nhà biên kịch, đạo diễn trẻ thể hiện tài năng. Hãy tư duy theo công thức "cao trào mỗi phút", nắm bắt tâm lý khán giả và kể những câu chuyện gây nghiện. Với Hollywood, những kịch bản phim tâm lý sâu sắc, những câu chuyện có thật hay những kịch bản viển vông viễn tưởng, hoặc đậm màu kinh dị… đều có “đất” để diễn và có cơ hội được tôn vinh. Quan trọng nhất là sự sáng tạo! Vì thế, không cần phải là một đạo diễn tài ba hay nhà viết kịch bản nổi tiếng, những người sáng tạo trẻ ở những quốc gia bé nhỏ trên bản đồ điện ảnh thế giới hoàn toàn có cơ hội thu về triệu đô la với dòng phim này.

Thị trường short drama không phải là một canh bạc, mà là một bài toán kinh tế - văn hóa đã có lời giải đáp thành công trên thế giới. Với tiềm năng khổng lồ và những lợi thế sẵn có, Việt Nam hoàn toàn có thể biến "mỏ vàng" này thành một trong những động lực tăng trưởng mới cho ngành công nghiệp văn hóa nước nhà. Đã đến lúc các nhà sản xuất phải sớm hành động, bởi trong cuộc đua này, người đi trước sẽ là người chiến thắng.

Theo Phapluatxahoi.Kinhtedothi.vn