Dưới góc độ văn hóa du lịch, ẩm thực không chỉ dừng lại ở các món ăn đơn thuần mà còn thể hiện nét văn hóa, phong tục, tập quán của người dân. Vì vậy, khai thác các giá trị văn hóa ẩm thực phục vụ phát triển kinh tế du lịch chính là một hướng đi chiến lược, tạo sản phẩm hấp dẫn, thúc đẩy phát triển du lịch bền vững gắn với bảo tồn, tôn vinh văn hóa bản địa.

Định dạng bản sắc

Đối với mỗi quốc gia, địa phương, món ăn và thức uống luôn là sản phẩm du lịch hấp dẫn. Bên cạnh cảnh quan, dịch vụ lưu trú, khí hậu, thì ẩm thực đóng vai trò quan trọng, tạo nên dấu ấn khác biệt cho từng điểm đến.

Theo Thạc sĩ Phạm Trịnh Hồng Phi, Trường Đại học Văn Hiến, mỗi quốc gia, khu vực có một di sản ẩm thực độc đáo, điều này ảnh hưởng đến hình ảnh và nhận thức của khách du lịch về quốc gia đó. Tìm hiểu di sản ẩm thực và ẩm thực là một trong những động lực quan trọng ảnh hưởng đến thực hiện hành trình du lịch. Hương vị của món ăn trong chuyến đi thường để lại ký ức lâu dài.

Tương tự, hai Thạc sĩ Sui Nghiệp Phát và Đỗ Lê Phúc Hưng Thịnh (Trường Đại học Hùng Vương) cùng nhận định, thưởng thức đặc sản ẩm thực, nghe câu chuyện liên quan đến lịch sử, phong tục gắn với những món ăn có thể được coi là một "cửa sổ" mở ra văn hóa và lịch sử của điểm đến, từ đó tạo kết nối với văn hóa địa phương trong tâm trí du khách.

Ông Chử Hồng Minh, Chủ tịch Hiệp hội Nhà hàng Việt Nam nhấn mạnh, ẩm thực là lợi thế cạnh tranh và là động lực quan trọng trong xây dựng thương hiệu quốc gia. Một món ăn đặc trưng hay trải nghiệm ẩm thực trọn vẹn không chỉ đem lại sự hài lòng, mà còn tạo ký ức đẹp khiến du khách mong muốn quay lại. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, mỗi điểm đến cần kể câu chuyện riêng về con người, văn hóa, bản sắc, để tạo nên thương hiệu khác biệt và bền vững.

Dẫn chứng từ Thành phố Hồ Chí Minh, Tiến sĩ Đoàn Mạnh Cương, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành cho rằng, Thành phố với vị thế là trung tâm kinh tế, văn hóa và du lịch hàng đầu Việt Nam, sở hữu một nền văn hóa ẩm thực phong phú, đa dạng, phản ánh lịch sử phát triển hơn 300 năm của vùng đất phương Nam. Văn hóa ẩm thực ở Thành phố không chỉ là nghệ thuật chế biến món ăn mà còn là biểu tượng của sự giao thoa văn hóa, sự sáng tạo và tinh thần cởi mở của người dân nơi đây. Việc khai thác giá trị văn hóa ẩm thực để phát triển các sản phẩm du lịch đặc thù không những góp phần nâng cao trải nghiệm của du khách mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững, bảo tồn và phát huy di sản văn hóa địa phương. Các món ăn như bún, phở, bánh mì hay cơm tấm không chỉ đáp ứng nhu cầu ẩm thực mà còn kể những câu chuyện về lịch sử, con người và sự sáng tạo của Thành phố.

Không chỉ là thưởng thức

Trong chuyến du lịch Đồng bằng sông Cửu Long tháng 9 vừa qua, anh Đinh Văn Trường, phường Hà Đông, Hà Nội cho biết, anh rất bất ngờ và thích thú khi lần đầu được tham gia hái bông điên điển, bắt cá linh mùa nước nổi, sau đó chế biến và thưởng thức đặc sản lẩu cá linh, cá linh chiên bột trong không gian miệt vườn, nghe câu ca dao dí dỏm “Nước không chưn (chân) sao gọi nước đứng. Cá không thờ sao gọi cá linh...”.

Theo Công ty Cổ phần Du lịch Vietravel, những tour khám phá Đồng bằng sông Cửu Long luôn được du khách quan tâm nhờ sự kết hợp giữa tham quan cảnh quan, di tích và trải nghiệm đời sống nông nghiệp, thủy sản, thưởng thức đặc sản. Không chỉ dừng lại ở việc giới thiệu với du khách thưởng thức các món ăn, thức uống, các tour, tuyến còn chú ý kết nối, đưa du khách đến tham quan tìm hiểu các hoạt động như thu hoạch nông sản, thủy sản, trái cây, trò chuyện với nghệ nhân, người dân, tìm hiểu cách chọn nguyên liệu, chế biến món ăn và thưởng thức món ăn trong không gian phù hợp, mang đến cho du khách nhiều cảm xúc liên quan đến văn hóa, lịch sử, vùng đất con người cùng với sự hài lòng về một món ăn ngon.

Giới thiệu về hoạt động tham quan bảo tàng và hành trình khám phá lịch sử hình thành, phát triển cây dừa sáp trên vùng đất Trà Vinh (nay thuộc tỉnh Vĩnh Long), bà Lâm Ngọc Tú, đại diện Công ty Trách nhiệm hữu hạn Chế biến dừa sáp Cầu Kè - đơn vị đầu tư, khai thác điểm đến Bảo tàng dừa sáp tại xã Tam Ngãi, cho biết: Du khách trong tour du lịch “Huyền tích dừa sáp” thường bày tỏ sự hài lòng, thích thú khi được khoác lên mình trang phục truyền thống của đồng bào Khmer, chiêm ngưỡng gốc dừa sáp trăm tuổi, nhiều hiện vật quý và lắng nghe câu chuyện về người có công mang cây dừa sáp đầu tiên về trồng tại địa phương.

Bên cạnh đó, nhiều du khách đặc biệt hào hứng với các hoạt động trải nghiệm như tách vỏ trái dừa sáp, gói kẹo, pha chế nước dừa sáp tươi và thưởng thức món bánh canh dừa sáp - từng đoạt giải Nhất hội thi “100 món ăn từ dừa sáp” trong khuôn khổ Festival 100 năm cây dừa sáp Việt Nam diễn ra tháng 8/2024.

Đề cập tầm quan trọng của việc đầu tư phát triển các sản phẩm du lịch ẩm thực, tăng sức hút cho điểm đến, Thạc sĩ Vũ Thị Nhung (Trường Đại học Văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh) nhấn mạnh, văn hóa ẩm thực chính là cầu nối để nhận diện bản sắc dân tộc, thông qua lựa chọn nguyên liệu, sử dụng gia vị, kỹ thuật chế biến và thói quen ăn uống. Theo thống kê của Tổ chức Du lịch thế giới, mỗi năm có khoảng 320 triệu lượt du khách lựa chọn tour ẩm thực cho chuyến đi của mình và mỗi vị khách thường chi trung bình 1/3 tổng chi phí của chuyến đi cho các hoạt động liên quan đến ẩm thực.

Cục trưởng Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam Nguyễn Trùng Khánh khẳng định: Việt Nam giàu tiềm năng phát triển du lịch, trong đó ẩm thực là giá trị nổi bật, kết tinh văn hóa của các vùng miền. Du lịch ẩm thực cần được chú trọng phát triển để nâng cao lợi thế cạnh tranh và thương hiệu du lịch Việt Nam.