Ninh Thuận là một tỉnh ven biển thuộc vùng Duyên hải Nam Trung Bộ; thủ phủ của tỉnh là thành phố Phan Rang-Tháp Chàm nằm cách Thành phố Hồ Chí Minh 340km về phía Bắc, cách thành phố Đà Nẵng 642km về phía Nam, cách thủ đô Hà Nội 1.380km về phía Nam và cách Nha Trang 100km theo đường Quốc lộ 1 và cách Đà Lạt 110km theo đường Quốc lộ 27.

Địa phương này có nhiều lợi thế về du lịch khi sở hữu Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới Núi Chúa và Vườn Quốc gia Phước Bình.

Những nơi này hiện đang lưu giữ những giá trị đa dạng sinh học phong phú với các loài động vật, thực vật quý hiếm có tên trong Sách Đỏ Việt Nam và Sách Đỏ IUCN. Song song với nhiệm vụ bảo tồn, nghiên cứu đa dạng sinh học, tỉnh tập trung phát triển các loại hình du lịch sinh thái thu hút du khách.

"Kho báu" về sinh học

Cách thành phố Phan Rang-Tháp Chàm khoảng 60km theo hướng Tây Bắc, Vườn Quốc gia Phước Bình nằm ở huyện Bác Ái, có tổng diện tích khoảng 25.000ha, là một trong những khu vực có tính đa dạng sinh học cao của Việt Nam với nhiều loài động, thực vật quý hiếm.

Vườn Quốc gia Phước Bình nằm ở sườn Đông của cao nguyên Đà Lạt, trải dài từ độ cao 300m đến 2.000m so với mặt nước biển nên có khí hậu mát mẻ quanh năm, được mệnh danh là "Đà Lạt 2."

Theo ông Nguyễn Anh Tuấn, Phòng Khoa học và Hợp tác Quốc tế, Vườn Quốc gia Phước Bình, Vườn có 1.338 loài thực vật; trong đó, có 172 loài quý hiếm, 60 loài có tên trong Sách Đỏ Việt Nam và 55 loài được ghi trong Sách Đỏ IUCN. Hệ động vật ở đây cũng đa dạng với 347 loài; trong đó có 110 loài quý hiếm, 62 loài có tên trong Sách Đỏ Việt Nam, 40 loài có trong Sách Đỏ IUCN.

Đặc biệt, nơi đây có 4 loài thú đặc hữu Đông Dương đang được thế giới quan tâm gồm vượn má hung, Chà vá chân đen, Cầy vằn bắc và Mang lớn. Vườn Quốc gia Phước Bình còn được công nhận là một trong 63 vùng chim, nơi có số lượng Bò tót và Nai nhiều nhất so với các vườn quốc gia, các khu bảo tồn trong hệ thống rừng đặc dụng của Việt Nam hiện nay.

Theo đại diện Trung tâm Giáo dục Môi trường và Dịch vụ Môi trường rừng-Vườn Quốc gia Phước Bình, với tài nguyên, cảnh quan đa dạng, độc đáo, Ban Quản lý Vườn đã và đang đưa vào khai thác nhiều loại hình du lịch, tour, tuyến hấp dẫn như tham quan, khám phá vườn thực vật, đập Gia Nhông, thác Đuôi Rồng, thác Đá Bàn, thác Ba Tầng; tham quan rừng nguyên sinh, chèo thuyền trên suối ngắm cảnh; đi bộ trong rừng quan sát một số loài linh trưởng, bướm và tìm hiểu nhiều cây thuốc, lan rừng quý hiếm; tham quan trang trại bò tót lai lớn nhất Việt Nam; tham gia tour "săn mây" chụp ảnh từ sáng sớm ở Phước Bình chìm trong màn sương huyền ảo.

Trên hành trình khám phá Phước Bình, du khách không bỏ lỡ cơ hội tham quan trận địa "bẫy đá Pi năng Tắc" đã đi vào lịch sử; tham quan làng văn hóa Raglai tìm hiểu văn hóa cồng chiêng, đàn Chapi, nghệ thuật diễn xướng dân gian độc đáo của đồng bào Raglai, Churu; thưởng thức ẩm thực bản địa với cơm lam, lợn đen nướng ống tre, mướp đắng rừng, măng rừng, gà nướng, rượu chuối hột "Chivas Phước Bình" nổi tiếng.

Sau khi tham quan, du khách có thể nghỉ dưỡng ngay tại cơ sở lưu trú của Vườn Quốc gia hoặc có thể qua đêm tại nhà sàn của đồng bào, tìm hiểu các hoạt động sản xuất, đời sống của người dân.

Trong khi đó, Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa có tổng diện tích hơn 106.646ha (vùng lõi khoảng hơn 16.400ha), nằm trên địa bàn hai huyện Ninh Hải và Thuận Bắc, cách thành phố Phan Rang-Tháp Chàm khoảng 30km về hướng Đông Bắc. Nơi đây hội tụ đầy đủ 3 không gian gồm rừng, biển, bán sa mạc và là mẫu chuẩn duy nhất về hệ sinh thái rừng khô hạn đặc trưng, độc đáo của Việt Nam và Đông Nam Á.

Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa hiện có 1.514 loài thực vật; trong đó có 54 loài được ghi trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới, 766 loài động vật (trong đó có 48 loài quý hiếm có tên trong Sách đỏ Việt Nam và Thế giới).

Ngoài ra, với ưu thế sở hữu 40km đường biển, Núi Chúa là nơi có rạn san hô ven bờ lớn nhất Việt Nam với trên 350 loài và hàng trăm loài động vật biển. Đặc biệt, đây còn là nơi hiếm hoi xuất hiện nhiều loài động vật quý hiếm có tầm quan trọng quốc tế như Rùa biển, Voọc chà vá chân đen, Cheo cheo lưng bạc... đang được bảo tồn, bảo vệ nghiêm ngặt.

Từ những lợi thế này, tỉnh Ninh Thuận đã và đang triển khai nhiều loại hình du lịch sinh thái như du lịch rừng, du lịch biển, nghiên cứu khoa học, giáo dục môi trường và tham quan, nghỉ dưỡng để thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế.

Tại Vườn Quốc gia Phước Bình đã và đang đưa vào khai thác nhiều loại hình du lịch hấp dẫn như tham quan rừng nguyên sinh, chèo thuyền trên suối ngắm cảnh; đi bộ trong rừng quan sát một số loài linh trưởng, bướm và tìm hiểu nhiều cây thuốc, lan rừng quý hiếm; tham quan mô hình lai Bò tót với Bò nhà; du lịch trải nghiệm văn hóa, nghệ thuật, ẩm thực của đồng bào dân tộc Raglai thông qua các mô hình du lịch homestay; du lịch về nguồn, tham quan di tích lịch sử trận địa đá Pi Năng Tắc.

Sau khi tham quan, du khách có thể nghỉ dưỡng ngay tại cơ sở lưu trú của vườn quốc gia với hệ thống phòng nghỉ liên kết và biệt lập mang kiến trúc truyền thống địa phương kết hợp với phong cách hiện đại.

Với tài nguyên và cảnh quan đa dạng, độc đáo, Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới Núi Chúa quyến rũ du khách trong và ngoài nước bởi biển xanh cát trắng, rạn san hô nhiều màu sắc, công viên đá muôn hình và những cánh rừng hoang dã.

Ban quản lý Vườn Quốc gia Núi Chúa-Khu Dự trữ Sinh quyển Núi Chúa đã xây dựng và đưa vào khai thác các tour, tuyến du lịch sinh thái hấp dẫn tham quan, trải nghiệm vịnh Vĩnh Hy, Hang Rái, tắm suối Lồ Ồ, suối Nước ngọt, các bãi biển có cảnh quan tuyệt đẹp như Bình Tiên, Vĩnh Hy, bãi Chà Là, bãi Hỏm, bãi Thịt, Thái An.

Núi Chúa hiện nay đang là nơi thu hút khách du lịch, nhà khoa học tới tham quan, nghiên cứu, đặc biệt là người yêu thiên nhiên muốn khám phá hệ sinh thái "Rừng khô hạn châu Phi ở Việt Nam." Bên cạnh đó, vùng đệm Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới Núi Chúa là nơi sinh sống của đồng bào các dân tộc Raglai, Chăm, Kinh có nhiều lễ hội văn hóa đặc sắc để du khách khám phá, trải nghiệm.

Gắn với phát triển du lịch sinh thái

Hiện nay, cùng với nhiệm vụ nghiên cứu, bảo tồn đa dạng sinh học, các đơn vị đang tập trung phát triển loại hình du lịch sinh thái.

Theo ông Nguyễn Long Biên, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Thuận, cùng với nhiệm vụ bảo tồn và phát huy giá trị đa dạng sinh học, tỉnh đang tập trung huy động các nguồn lực từ Trung ương, địa phương đầu tư nghiên cứu, bảo tồn đa dạng sinh học tại Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới Núi Chúa và Vườn Quốc gia Phước Bình theo hướng phát triển loại hình du lịch sinh thái dựa trên việc khai thác các điều kiện tự nhiên và nhân văn để góp phần vào bảo tồn, tôn tạo các giá trị tự nhiên, văn hóa của địa phương.

Các đơn vị tiếp tục đổi mới hoạt động du lịch sinh thái, xây dựng các tour, tuyến trải nghiệm mới để tạo điểm nhấn như tour lặn biển ngắm san hô, tham quan bãi rùa đẻ, khám phá cung đường trekking Núi Chúa và thả "bom hạt giống" trồng rừng; tour ngắm Mặt Trời lặn, xem chim về trong khu rừng ngập mặn ở Đầm Nại, liên kết 3 điểm công viên Đá-hang Rái-vịnh Vĩnh Hy thành một tour khép kín trong ngày. Đồng thời, các đơn vị chú trọng tuyên truyền, tập huấn về du lịch sinh thái để nâng cao ý thức bảo vệ môi trường thiên nhiên cho người dân và du khách.

Hiện nay cùng với nhiệm vụ bảo tồn và phát huy giá trị đa dạng sinh học, tỉnh đang tập trung huy động các nguồn lực từ Trung ương, địa phương đầu tư nghiên cứu, bảo tồn đa dạng sinh học Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa và Vườn Quốc gia Phước Bình theo hướng phát huy các giá trị sinh thái thông qua các hoạt động du lịch để thu hút du khách, tạo thêm nguồn thu nội lực phục vụ công tác bảo tồn đa dạng sinh học.

Tỉnh đẩy mạnh phát triển các loại hình du lịch sinh thái như du lịch biển, du lịch rừng, du lịch nghiên cứu khoa học, du lịch giáo dục môi trường và tham quan, nghỉ dưỡng nhằm tạo ra các sản phẩm độc đáo, khác biệt. Việc phát triển này tuân theo nguyên tắc không làm thay đổi cảnh quan, không gây tác động xấu đến tài nguyên động, thực vật hoặc làm giảm tính đa dạng sinh học; không gây ô nhiễm môi trường, đảm bảo phát triển bền vững đối với bảo tồn nguồn gene và đa dạng sinh học; giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa bản địa và các di tích lịch sử.

Vườn Quốc gia Phước Bình được đánh giá là một trong những điểm có nhiều tiềm năng về cảnh quan, môi trường để khai thác, phát triển du lịch sinh thái. Để đưa nơi đây thành điểm đến hấp dẫn, Ủy ban Nhân dân tỉnh Ninh Thuận đã ban hành Quyết định 460/QĐ-UBND về phê duyệt Đề án du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí tại Vườn Quốc gia Phước Bình giai đoạn 2020-2030. Đề án tập trung huy động các nguồn lực phát triển các loại hình và sản phẩm du lịch phục vụ việc nghỉ ngơi, giải trí, tham quan, học tập, nghiên cứu khoa học, trải nghiệm, văn hóa bản địa với tổng nguồn vốn đầu tư dự kiến khoảng 998 tỷ đồng.

Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phước Bình đã và đang phối hợp với các sở, ban, ngành, địa phương, tập đoàn, công ty du lịch tổ chức các đợt khảo sát các khu vực cho thuê môi trường rừng, các tuyến, điểm du lịch sinh thái để lập dự án kêu gọi đầu tư du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí nhằm thực hiện đạt các mục tiêu đề ra của Đề án và phù hợp với phương án quản lý rừng bền vững Vườn Quốc gia Phước Bình đến năm 2030 đã được Ủy ban Nhân dân tỉnh phê duyệt.

Lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Ninh Thuận cho biết 6 tháng đầu năm nay, tổng lượt khách tham quan, nghỉ dưỡng tại tỉnh ước đạt hơn 1.710.000 lượt, tăng 19% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 63,3% so với kế hoạch.

Trong số đó, khách quốc tế ước đạt 20.000 lượt, tăng trên 300%, đạt 100% so kế hoạch; khách nội địa ước đạt 1.690.000 lượt. Thu nhập xã hội từ hoạt động du lịch đạt khoảng 1.360 tỷ đồng./.