Nếu như trước đây, hỗ trợ giảm nghèo chủ yếu tập trung vào cấp phát hoặc cho vay, thì nay chuyển mạnh sang hỗ trợ có điều kiện, hỗ trợ gắn với nâng cao năng lực, kỹ năng và khả năng tự tạo sinh kế của người nghèo.

Trên phạm vi cả nước, các chương trình đào tạo nghề, hướng nghiệp, bồi dưỡng kỹ năng sản xuất, kinh doanh nhỏ… đã được triển khai rộng rãi. Nhiều địa phương đưa lớp học nghề về tận thôn bản, phù hợp với đặc điểm sinh kế của từng vùng. Tại Tây Bắc, hàng nghìn lao động trẻ được đào tạo kỹ thuật trồng cây dược liệu, làm du lịch cộng đồng, chế biến nông sản. Nhiều hộ đã mạnh dạn chuyển đổi từ trồng ngô – vốn bấp bênh – sang trồng sa nhân, nghệ đỏ, cây ăn quả ôn đới, mang lại thu nhập cao hơn.

Ở miền Trung, các lớp đào tạo nghề nuôi trồng thủy sản, kỹ thuật chăn nuôi an toàn sinh học, sửa chữa cơ khí nông thôn được tổ chức ngay tại địa phương, giúp người nghèo không phải đi xa và dễ ứng dụng vào thực tế. Bên cạnh đó, nhiều tỉnh đã triển khai chương trình “hỗ trợ lao động nghèo đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài”, giúp gia đình có nguồn thu nhập ổn định và có vốn tái đầu tư sinh kế khi trở về.

Tại Tây Nguyên, các lớp đào tạo kỹ năng kinh doanh nhỏ, chế biến cà phê, hồ tiêu, hướng dẫn xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP cho hộ nghèo được đánh giá là giải pháp tạo sinh kế bền vững. Nhiều hộ người dân tộc thiểu số đã tiếp cận phương pháp trồng – thu hoạch – bảo quản theo quy trình mới, nâng cao chất lượng sản phẩm và tăng khả năng cạnh tranh.

Vùng Tây Nam Bộ cũng ghi nhận nhiều chuyển biến tích cực khi người nghèo được hướng dẫn mô hình lúa – tôm, nuôi cá lồng bè, trồng cây ăn quả theo tiêu chuẩn VietGAP. Nhiều địa phương triển khai mô hình “lao động nghèo dạy nghề cho lao động nghèo”, tức những người thoát nghèo sẽ quay lại hướng dẫn kỹ thuật cho các hộ khác, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng.

Bên cạnh đào tạo nghề, chương trình nâng cao năng lực còn chú trọng kỹ năng mềm: quản lý tài chính hộ gia đình, lập kế hoạch sản xuất, tiếp cận thông tin thị trường, kỹ năng giao tiếp khi làm du lịch cộng đồng. Đây là những kỹ năng tưởng chừng đơn giản nhưng lại là yếu tố quan trọng giúp người nghèo tự tin hơn khi tham gia thị trường lao động.

Điều đáng chú ý là nhiều địa phương đã gắn kết đào tạo nghề với nhu cầu của doanh nghiệp. Mối liên kết “3 nhà”: Nhà nước – Nhà trường – Doanh nghiệp giúp người dân được học nghề đúng và trúng, giảm tình trạng đào tạo không gắn với việc làm. Một số tỉnh đã hình thành mô hình “đào tạo theo đơn đặt hàng”, sau khi hoàn thành khóa học, lao động được giới thiệu việc làm ổn định.

Khi năng lực của người dân được nâng lên, họ không chỉ có thể thoát nghèo mà còn có khả năng tránh tái nghèo khi gặp biến động kinh tế – xã hội. Đây chính là nền tảng để Việt Nam tiến tới mục tiêu giảm nghèo đa chiều, bao trùm và bền vững đến năm 2030.