Theo đó, Di tích lịch sử Mộ và Nhà thờ Đào Hữu Ích được xếp hạng di tích cấp quốc gia tại Quyết định số 4477/QĐ-BVHTTDL ngày 23.12.2015 của Bộ VHTTDL.

Đào Hữu Ích sinh năm Kỷ Hợi, đời vua Minh mạng thứ 20 (1839) và mất năm 1899. Ông là một danh thần có công lao đối với vương triều nhà Nguyễn, dưới triều vua Tự Đức. Ông thi đậu cử nhân kỳ Thi Hương năm Đinh Mão, dưới Triều vua Tự Đức năm thứ 20 (1867) và được triều đình nhà Nguyễn bổ nhiệm giữ nhiều trọng trách quan trọng. Ông là vị quan tài năng, đức độ và thanh liêm chính trực, hết lòng phục vụ vương triều và chăm lo đến đời sống nhân dân.

Đặc biệt, trong thời gian làm Bố chánh ở Nghệ An, Đào Hữu Ích đã có rất nhiều hoạt động giúp nghĩa quân Phan Đình Phùng như bí mật quyên góp tiền bạc để mua sắm vật liệu làm vũ khí, thuốc nổ, vận động bọn thực dân đốt bản danh sách những người tham gia phong trào Cần Vương...
Với uy tín và công lao đối với dân, với nước nên sau khi mất, triều đình Nhà Nguyễn đã truy tặng cho ông hàm Thượng thư, vì thế nhà thờ Đào Hữu Ích còn được gọi là Nhà thờ cụ Thượng Đào.

Di tích nhà thờ Đào Hữu Ích được xây dựng năm Canh Dần, đời vua Thành Thái (1890) với kiến trúc kiểu chữ nhị, gồm bái đường và hậu cung. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử nhưng nhà thờ và khu mộ của ông vẫn được con cháu dòng họ gìn giữ nguyên vẹn cho đến ngày nay.

Phát huy truyền thống của cha ông, con cháu dòng họ Đào đã có nhiều công lao đóng góp to lớn cho quê hương, đất nước. Hiện con cháu hậu duệ của cụ Đào Hữu Ích có 5 giáo sư, hàng chục tiến sĩ và nhiều người được phong hàm cấp tướng, cấp tá trong quân đội.

Việc Nhà thờ và mộ Đào Hữu Ích được công nhận xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia là niềm vinh dự, tự hào của Đảng bộ và nhân dân tỉnh Hà Tĩnh cũng như con cháu dòng họ Đào.

Nguyễn Nga/Sở VHTTDL Hà Tĩnh