Trong bối cảnh nghèo đói và bất bình đẳng vẫn là thách thức chung của nhiều quốc gia đang phát triển, Trung Quốc được xem là một trong những điển hình nổi bật về xóa đói, giảm nghèo quy mô lớn và bền vững. Với dân số đông nhất thế giới, xuất phát điểm thấp và khoảng cách phát triển vùng miền sâu sắc, những kết quả mà Trung Quốc đạt được trong hơn bốn thập niên qua đã thu hút sự quan tâm của cộng đồng quốc tế, đồng thời mang lại nhiều kinh nghiệm có giá trị đối với Việt Nam.

Ngay từ đầu quá trình cải cách và mở cửa, Đảng và Chính phủ Trung Quốc đã xác định xóa đói, giảm nghèo không chỉ là nhiệm vụ kinh tế mà còn là tiêu chí quan trọng để đánh giá mức độ phát triển xã hội. Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình từng nhấn mạnh: "Khá giả hay không khá giả, chủ yếu nhìn vào nông dân", qua đó khẳng định vai trò trung tâm của khu vực nông thôn trong chiến lược phát triển toàn diện.

Năm 2015, Trung Quốc đặt mục tiêu đến năm 2020 cơ bản xóa nghèo ở nông thôn theo chuẩn hiện hành, xóa toàn bộ các huyện nghèo và giải quyết căn bản tình trạng nghèo đói mang tính vùng, miền. Đến năm 2022, theo Ngân hàng Thế giới, Trung Quốc trở thành quốc gia đang phát triển đầu tiên hoàn thành Mục tiêu phát triển bền vững số 1 của Liên Hợp Quốc về xóa nghèo cùng cực, với gần 800 triệu người thoát khỏi mức sống dưới 1,9 USD/ngày.

Thành công của Trung Quốc được xây dựng trên hai trụ cột chính. Thứ nhất là thúc đẩy chuyển đổi và tăng trưởng kinh tế trên diện rộng nhằm mở ra nhiều cơ hội việc làm, nâng cao thu nhập bình quân và cải thiện mức sống của người dân. Tăng trưởng kinh tế nhanh, liên tục trong nhiều năm đã tạo "dư địa" quan trọng để đầu tư cho các chương trình an sinh và giảm nghèo.

Thứ hai là triển khai các chiến lược giảm nghèo theo khu vực và theo đối tượng, kết hợp chặt chẽ với hệ thống chính sách bảo trợ xã hội. Từ những chương trình hỗ trợ mang tính phổ cập, Trung Quốc từng bước chuyển sang các giải pháp "giảm nghèo có mục tiêu", tập trung vào các huyện, làng và hộ nghèo cụ thể, đặc biệt tại các khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa và các nhóm dân cư dễ bị tổn thương.

Khác với nhiều quốc gia ưu tiên đầu tư vào đô thị, Trung Quốc coi nông thôn là "mặt trận chính" trong công cuộc giảm nghèo. Nông nghiệp, nông dân và nông thôn được đặt ở vị trí trung tâm, vừa là đối tượng thụ hưởng, vừa là động lực phát triển. Song song với việc cải thiện hạ tầng giao thông, điện, nước, y tế và giáo dục, Trung Quốc thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp phù hợp tại chỗ, khuyến khích kinh tế hộ, hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ ở nông thôn.

Để tránh nguy cơ tái nghèo, Trung Quốc triển khai chiến lược phục hồi nông thôn với trọng tâm vào năm lĩnh vực: phát triển công nghiệp, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, bảo tồn văn hóa, bảo vệ môi trường sinh thái và tăng cường năng lực quản trị cơ sở. Cách tiếp cận này giúp các địa phương đã thoát nghèo từng bước tạo được động lực phát triển nội sinh và tăng trưởng bền vững.

Một trong những bài học lớn từ Trung Quốc là vai trò dẫn dắt mạnh mẽ, nhất quán của Nhà nước. Giảm nghèo được đưa vào hệ thống chỉ tiêu đánh giá phát triển của chính quyền các cấp, gắn trách nhiệm cụ thể cho từng địa phương, từng cán bộ. Ngân sách dành cho giảm nghèo được bảo đảm ổn định trong thời gian dài, đồng thời tăng cường giám sát, kiểm tra để sử dụng hiệu quả nguồn lực.

Bên cạnh đó, Trung Quốc liên tục đổi mới thể chế và mô hình triển khai, linh hoạt điều chỉnh chính sách phù hợp với từng giai đoạn và đặc điểm từng vùng. Việc kết hợp giữa hỗ trợ trực tiếp với phát triển sản xuất, đào tạo nghề và cải thiện hạ tầng đã giúp người nghèo không chỉ thoát nghèo mà còn có khả năng tự vươn lên.

Từ thực tiễn của Trung Quốc, Việt Nam có thể tham khảo một số kinh nghiệm đáng chú ý. Trước hết đó là tiếp tục coi giảm nghèo là nhiệm vụ xuyên suốt, gắn chặt với mục tiêu phát triển bền vững và thu hẹp khoảng cách vùng miền. Thứ hai, chính sách giảm nghèo cần chuyển mạnh từ hỗ trợ sang tạo sinh kế, nâng cao năng lực cho người dân, đặc biệt ở nông thôn, miền núi và vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Thứ ba, vai trò điều tiết, dẫn dắt của Nhà nước phải đi đôi với đổi mới quản trị, phân cấp hợp lý và tăng cường giám sát để bảo đảm chính sách đến đúng đối tượng.

Trong bối cảnh Việt Nam đang triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững và xây dựng nông thôn mới, những kinh nghiệm từ Trung Quốc là nguồn tham khảo quan trọng, góp phần hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả công tác giảm nghèo trong giai đoạn tới.