Trong bức tranh phát triển chung của Tây Nguyên, Gia Lai nổi lên không chỉ bởi cảnh quan hùng vĩ, mà còn bởi kho tàng văn hóa đặc sắc của đông đảo các dân tộc anh em cùng sinh sống. Với tầm nhìn chiến lược, tỉnh xác định công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống là nền tảng để thúc đẩy phát triển du lịch bền vững, tạo sinh kế, góp phần xây dựng đời sống văn hóa mới cho người dân.

Triển khai Dự án 6, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch Gia Lai đã tổ chức hàng loạt hoạt động nhằm khôi phục, gìn giữ và lan tỏa các giá trị văn hóa truyền thống. Hàng chục lớp kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa phi vật thể của các dân tộc Bahnar, Jrai, Chăm Hroi, H'rê... đã được thực hiện. Những bộ sử thi, lễ hội, nghề thủ công, làn điệu dân ca, nhạc cụ truyền thống được phục dựng, ghi hình, in ấn và lưu giữ như những "báu vật sống" của cộng đồng.

Đặc biệt, việc phục dựng Lễ mừng lúa mới của dân tộc Jrai tại làng Ia Gri (Chư Păh) trong khuôn khổ Tuần lễ Hoa Dã Quỳ – Núi lửa Chư Đang Ya đã để lại dấu ấn sâu sắc. Không chỉ là sự kiện văn hóa, đây còn là minh chứng cho mối liên kết giữa văn hóa bản địa và du lịch cộng đồng. Tại huyện Vĩnh Thạnh, Lễ hội ăn cốm lúa mới của người Bahnar K'riêm và Lễ hội Thần Làng của người Chăm H'roi cũng được hỗ trợ tổ chức bảo tồn và phát huy giá trị, tạo nên sức hút đặc biệt đối với du khách trong và ngoài tỉnh.

Gia Lai hiện có nhiều Nghệ nhân nhân dân, Nghệ nhân ưu tú – những người nắm giữ tri thức, kỹ năng và tâm huyết với văn hóa dân tộc. Trong giai đoạn 2023 - 2024, Sở VHTTDL đã hỗ trợ kinh phí, tổ chức lễ tôn vinh và mở các lớp truyền dạy cho hàng chục học viên người Bahnar, Jrai. Từ nghệ thuật tạc tượng gỗ, dệt thổ cẩm, đan lát cho đến diễn tấu cồng chiêng, những giá trị tinh hoa ấy đang được thế hệ trẻ tiếp nối trong không gian làng quê Tây Nguyên. Các lớp học truyền dạy không chỉ bảo tồn tri thức văn hóa mà còn tạo cơ hội sinh kế cho người dân thông qua du lịch trải nghiệm, trưng bày và buôn bán sản phẩm thủ công. Song song với đó, chương trình "Cồng chiêng cuối tuần – Thưởng thức & Trải nghiệm" tại Quảng trường Đại Đoàn Kết đã trở thành điểm hẹn văn hóa quen thuộc. Mỗi tối cuối tuần, tiếng cồng, tiếng chiêng lại vang lên, kết nối du khách với đời sống tinh thần của đồng bào Tây Nguyên. Năm 2024, chương trình đã mở rộng thêm 46 buổi trình diễn, thu hút hàng nghìn lượt khách trong và ngoài tỉnh.

Một trong những điểm sáng của Dự án 6 là việc hình thành mô hình "Sắc màu văn hóa Gia Lai - Bảo tồn và phát triển" gồm các nội dung: Lắp dựng mô hình nhà rông, cây nêu; mua vật dụng, đạo cụ… phục vụ trưng bày, trang trí và trải nghiệm mô hình; tổ chức chương trình thực nghiệm tại Bảo tàng tỉnh Gia Lai và Quảng trường Đại Đoàn Kết vào sáng Chủ nhật hằng tuần.

Mô hình tái hiện không gian văn hóa nhà rông, cây nêu, lễ hội, nghề thủ công... giúp công chúng có cơ hội trải nghiệm thực tế, hiểu sâu hơn về bản sắc các dân tộc. Ngoài ra, hàng loạt câu lạc bộ cồng chiêng và sinh hoạt văn hóa dân gian được thành lập tại các huyện Kbang, Ayun Pa, Chư Păh, Ia Pa... đang góp phần duy trì đời sống văn hóa cộng đồng. Các đội văn nghệ truyền thống ở 81 thôn, làng vùng dân tộc thiểu số hoạt động thường xuyên, trở thành hạt nhân lan tỏa tinh thần đoàn kết, niềm tự hào dân tộc.

Gia Lai xác định rõ mục tiêu "bảo tồn để phát triển". Từ việc khôi phục lễ hội, truyền dạy nghề truyền thống đến tổ chức hội thi thể thao dân tộc, mọi hoạt động đều gắn với quảng bá du lịch. Các chương trình khảo sát, hội nghị xúc tiến du lịch cộng đồng tại Krông Pa, Ia Pa, Đak Pơ hay Pleiku đã thu hút đông đảo doanh nghiệp, báo chí, hiệp hội du lịch tham gia. Những bộ phim tài liệu, phóng sự quảng bá về "Du lịch cộng đồng – kỳ vọng hướng đi mới cho đồng bào Jrai" hay "Gia Lai – nơi văn hóa trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn" đã giúp hình ảnh vùng đất và con người Tây Nguyên đến gần hơn với du khách. Nhiều điểm đến du lịch tiêu biểu được đầu tư, tôn tạo như làng Kép (Chư Păh), buôn Mlah (Krông Pa), làng Hà Ri (Vĩnh Hiệp)... Các công trình nhà văn hoá, khu thể thao thôn, tủ sách cộng đồng được xây dựng, trở thành thiết chế văn hóa quan trọng phục vụ đời sống tinh thần của người dân.

Nhìn chung, từ nguồn kinh phí hỗ trợ của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi thực hiện Dự án 6 "Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch", công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Gia Lai đã có nhiều chuyển biến tích cực, thiết thực và hiệu quả; công tác khôi phục, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào được quan tâm thông qua việc hỗ trợ hoạt động đội văn nghệ truyền thống được thành lập tại các thôn và tương đương; đầu tư xây dựng thiết chế văn hóa, thể thao và trang thiết bị phục vụ hoạt động văn hóa, thể thao tại các nhà văn hóa, khu thể thao thôn và tương đương vùng đồng bào dân tộc thiểu số, tổ chức bảo tồn lễ hội truyền thống gắn với phát triển du lịch, tổ chức tập huấn truyền dạy di sản văn hóa truyền thống… góp phần nâng cao đời sống văn hóa cho người dân ở địa phương. Trong tương lai, với định hướng đúng đắn và sự chung tay của cả hệ thống chính trị, Gia Lai sẽ tiếp tục khẳng định vị thế là trung tâm văn hóa – du lịch đặc sắc của Tây Nguyên, nơi mà bản sắc dân tộc không chỉ được giữ gìn, mà còn tỏa sáng trong dòng chảy hội nhập./.