Tận dụng thế mạnh vốn có, du lịch sinh thái đã trở thành hình thức du lịch phát triển ở ĐBSCL từ nhiều năm qua, thu hút đông đảo khách du lịch đến và trải nghiệm, có những ấn tượng sâu sắc về vùng đất và con người châu thổ.

Sau một thời gian du lịch sinh thái vắng bóng, những năm gần đây, Sở VHTTDL các tỉnh đồng bằng châu thổ quan tâm nhiều hơn đến du lịch sinh thái, vực dậy du lịch sinh thái, hướng đến sự phát triển bền vững.

Sự suy thoái môi trường sinh thái

Ở ĐBSCL, vấn đề ô nhiễm môi trường và biến dạng sinh thái cũng trở nên khá trầm trọng. Chất thải công nghiệp, chất thải sinh hoạt ngày càng nhiều đã ảnh hưởng rất lớn đến môi trường, gây ô nhiễm, mất cân bằng sinh thái.

Ngoài ra, vấn đề đô thị hóa nhanh chóng cũng tác động không nhỏ đến cảnh quan sinh thái. Mặc dù tỷ lệ đô thị hóa ở vùng này thấp hơn nhiều so với trung bình toàn quốc, tuy nhiên quá trình này cũng làm biến đổi phần nào cảnh quan tự nhiên, thu hẹp những cánh đồng, cánh rừng, biến đổi vẻ đẹp tự nhiên của hệ thống sông ngòi vốn đã trở thành cảnh sắc đặc trưng của vùng sông nước.

Khi khí hậu biến đổi, nước mặn xâm nhập nghiêm trọng ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống con người và phong cảnh thiên nhiên châu thổ. Hiện tượng này đã thu hẹp diện tích nhiều vườn tược xanh um trên mảnh đất đồng bằng, cây cối giảm năng suất.

Năm 2020, sự xâm nhập sâu của nước mặn đã khiến nhiều dòng sông miền Tây “mặn chát”, nhiều cánh đồng nứt nẻ, cây lúa khó phát triển.

Hạn mặn không chỉ khiến đời sống con người khó khăn mà còn làm cho sinh thái châu thổ bị biến dạng, du lịch sinh thái trì trệ. Hình ảnh vùng đất Tây Nam Bộ với những dòng sông mênh mông, những cánh đồng bát ngát, vườn tược tươi tốt… bị thay thế bằng sự khô khan, kém phong phú.

Song song đó, sự tác động của đại dịch COVID-19 đã khiến nhiều khu du lịch sinh thái đã đóng cửa, một số ít phục hồi được, một số đã xóa tên. Ví dụ điển hình là những vườn dâu da ở Cái Tàu (U Minh, Cà Mau), vườn dâu Hạ Châu ở Phong Điền (TP Cần Thơ).

Trước đây, hai địa điểm này nổi tiếng với những vườn dâu thường mở cửa đón khách vào khoảng tháng 4- 5 hàng năm. Lượng khách du lịch đến vườn dâu trải nghiệm trèo cây hái trái ngày một đông.

Tuy nhiên, một thời gian dài nước mặn tràn vào, xâm lấn, những vườn dâu ở Cái Tàu èo uột, không thể ra trái, nhiều nhà vườn đã bất lực đóng cửa vườn dâu, thậm chí phá vườn, cuốc đất làm vuông nuôi tôm để cải thiện kinh tế.

Người dân Phong Điền (TP Cần Thơ) có ưu thế hơn khi những vườn dâu Hạ Châu nằm cạnh bên dòng sông Hậu, được con sông này cung cấp một lượng phù sa không nhỏ, mặc dù năng suất dâu Hạ Châu có phần giảm xuống nhưng không đến mức phải phá vườn. Vì vậy, dâu Hạ Châu vẫn trở thành loại trái cây đặc sản, thu hút khách du lịch tìm đến trải nghiệm, khám phá.

Phục hồi du lịch sinh thái - cơ hội để quảng bá văn hóa vùng miền

Trước thực trạng suy thoái và biến dạng môi trường sinh thái, nhiều tỉnh ở ĐBSCL đã tiến hành cải tạo lại môi trường cảnh quan, nỗ lực phục hồi và phát triển du lịch sinh thái.

Du lịch sinh thái là cơ hội tốt để các tỉnh ĐBSCL quảng bá những giá trị văn hóa tốt đẹp của vùng miền, đồng thời đẩy mạnh vấn đề bảo vệ môi trường, những cảnh quan tự nhiên mang đặc trưng của đồng bằng châu thổ. Cần Thơ - đô thị sông nước, thành phố trực thuộc Trung ương của ĐBSCL chú trọng du lịch sinh thái, quảng bá văn hóa bằng nhiều hình thức.

Có thể kể đến những lễ hội lớn như Hội bánh dân gian Nam Bộ (4/2022), Ngày hội du lịch Văn hóa chợ nổi Cái Răng (7/2022) giới thiệu văn hóa sông nước, đờn ca tài tử Nam Bộ, ẩm thực… vùng miền đến bạn bè trong nước và quốc tế.

Ngoài ra, Cần Thơ còn phục hồi hoặc đầu tư vào những địa điểm du lịch sinh thái như Làng du lịch Mỹ Khánh, Làng du lịch sinh thái Ông Đề, Làng du lịch cộng đồng Cồn Sơn (Bình Thủy)…

Tại đây, du khách có thể tham quan cảnh sắc trù phú mang đặc trưng của vùng đồng bằng sông nước, thưởng thức những món ăn đậm đà phong vị vùng miền hoặc trực tiếp trải nghiệm bơi xuồng, bắt cá, nấu ăn, làm bánh, hái trái cây… hòa nhập vào không gian Nam Bộ giàu truyền thống văn hóa.

An Giang cũng là tỉnh đi đầu trong việc phát triển du lịch sinh thái, hướng tới sự bền vững. Rừng tràm Trà Sư (Tịnh Biên, An Giang) là một trong những địa điểm du lịch thu hút đông đảo lượng khách du lịch đến tham quan, nhất là khi An Giang vào mùa nước nổi.

Rừng tràm không phải là cảnh sắc xa lạ ở vùng đồng bằng sông nước, các tỉnh đã tận dụng những cánh rừng tràm bạt ngàn làm điểm du lịch hấp dẫn du khách.

Các điểm tham quan này được bố trí rộng khắp, chẳng hạn như Vườn Quốc gia Tràm Chim (Đồng Tháp) với những cánh đồng sen và loài sếu đầu đỏ quý hiếm, Khu du lịch Cánh đồng bất tận (Long An), Vườn quốc gia U Minh Hạ hay Khu du lịch sinh thái Sông Trẹm (Cà Mau).

Đó là những điểm du lịch vốn đã nổi tiếng từ trước. Những năm gần năm, nhiều khu du lịch sinh thái có quy mô nhỏ hơn cũng được dựng lên, tái hiện cảnh đẹp và văn hóa của vùng đất Nam Bộ xưa. Những khu du lịch này tồn tại ngay giữa lòng thành phố hiện đại hoặc xa ở ngoại ô, trong vùng nông thôn.

Với sự đầu tư kỹ càng và chiến lược giới thiệu, quảng bá, những khu du lịch này trở thành điểm lý tưởng của nhiều người trong và ngoài tỉnh/thành phố.

Có thể kể đến phim trường Căn nhà màu tím, Green Village Mekong, Vườn sinh thái Xẻo Nhum tại Cái Răng, Vườn ca cao Mười Khương tại Phong Điền, Cần Thơ; Khu du lịch sinh thái Hoa Rừng, Hương Tràm, Vườn dâu Út Thặng, Vườn nhãn Mười Sử tại U Minh, Cà Mau; Khu du lịch sinh thái Cù Lao An Bình, Nhà xưa, Sala, Sông quê, Vườn trái cây Tư Hiền… ở Vĩnh Long và nhiều địa điểm khác.

Du lịch sinh thái chưa bao giờ là lỗi thời, lạc hậu. Nó có ý nghĩa vô cùng quan trọng, chẳng những đối với người trải nghiệm mà còn đối với thiên nhiên, môi trường.

Thông qua hình thức này, các tỉnh/vùng miền có thể quảng bá những nét văn hóa độc đáo được bảo tồn hàng trăm năm đến bạn bè khắp nơi, trong và ngoài nước.

Khi trải nghiệm du lịch sinh thái, du khách chẳng những có điều kiện tiếp cận và hiểu sâu hơn về cảnh quan, văn hóa, ẩm thực của vùng đất, tính cách của con người mà còn hòa mình cùng thiên nhiên, tìm thấy sự bình yên, thư thái trong tâm hồn.

Cũng qua hình thức du lịch sinh thái, mỗi người sẽ ý thức được việc phải bảo vệ môi trường, trong bất kỳ thời đại nào, môi trường - trái đất cũng là trung tâm, có mối quan hệ hỗ tương với con người.

Riêng ĐBSCL, với hình thức du lịch sinh thái, chắc chắn rằng vùng sông nước trù phú này sẽ còn phát triển hơn nữa và đạt được mục tiêu lớn lao: gìn giữ, bảo tồn cảnh sắc và giá trị văn hóa châu thổ.