Sa Pa được biết đến là vùng đất có khí hậu mát, lạnh quanh năm và cũng là nơi lưu giữ rất nhiều các giá trị văn hóa dân tộc đặc sắc. Sa Pa được phát hiện từ năm 1903 khi đoàn thám hiểu người Pháp trong khi tiến hành đo đạc, xây dựng bản đồ đã phát hiện ra mặt bằng cảnh quan Lồ Suối Tủng và làng Sa Pả, đánh dấu cho sự ra đời của Sa Pa. Đến năm 1905, người Pháp tiến hành thu thập những thông tin đầu tiên về địa lý, khí hậu, thảm thực vật,... Và cũng từ đây, Sa Pa bắt đầu được biết tới nhiều hơn với không khí mát mẻ, trong lành và cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, hùng vĩ, cũng là nơi có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số cùng sinh sống, có các loại hình văn hóa lâu đời, kho tàng di sản văn hóa đặc sắc. Đến những năm 1909 người Pháp đã tiến hành xây dựng ở đây các khu nghỉ dưỡng cao cấp. Đến năm 1917, văn phòng du lịch đầu tiên được lập ra tại Sa Pa để quản lý về du lịch. Đây cũng là thời điểm đánh dấu cho sự phát triển du lịch của Sa Pa. Trải qua quá trình phát triển, Sa Pa ngày càng phát triển và trở thành một địa điểm du lich nổi tiếng trong nước và quốc tế.

Là một vùng đất với rất nhiều cảnh đẹp tự nhiên như thác Bạc, cầu Mây, ruộng bậc thang, suối Mường Hoa, đỉnh núi Fansipan hùng vĩ trên dãy Hoàng Liên Sơn… Sa Pa cũng là nơi có những di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh đã được xếp hạng, điển hình có bãi đá cổ nằm trong thung lũng Mường Hoa được nhà khảo cổ người Pháp gốc Nga tên là Victor Goloubev của trường Viễn Đông Bắc Cổ phát hiện vào năm 1925 đánh dấu những thần tích của đồng bào dân tộc sinh sống nơi đây từ bao đời, cùng các ngôi đền linh thiêng, nhà thờ đá nổi tiếng. Ngoài ra, với thành phần dân tộc thiểu số đông, Sa Pa đã trở thành nơi hội tụ của nhiều loại hình di sản văn hóa được quan tâm gìn giữ và phát huy giá trị, trở thành nguồn tài nguyên quan trọng để phát triển du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái đáp ứng nhu cầu tham quan, trải nghiệm và nghỉ dưỡng của khách du lịch trong và ngoài nước,

Sau hơn 120 năm hình thành và phát triển, Sa Pa đã trở thành địa điểm du lịch nổi tiếng trên thế giới, là khu du lịch Quốc gia được tỉnh Lào Cai hết sức quan tâm, đầu tư phát triển. Trong mỗi giai đoạn phát triển, mỗi kỳ Đại hội Đảng bộ tỉnh, Du lịch luôn được xác định là ngành kinh tế mũi nhọn, lĩnh vực đột phát của tỉnh Lào Cai và Sa Pa là trọng điểm để xây dựng các quy hoạch về phát triển du lịch xanh và bền vững, phát triển du lịch trên cơ sở bảo vệ và phát huy hiệu quả giá trị của nguồn tài nguyên thiên nhiên, nguồn tài nguyên văn hóa của cộng đồng các dân tộc. Trong đó, du lịch cộng đồng luôn được xác định là giải pháp quan trọng trong phát triển kinh tế bền vững, nâng cao đời sống của người dân gắn với bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa độc đáo của đồng bào các dân tộc thiểu số, đặc biệt là người Mông và người Dao theo hướng xanh và bền vững.

Du lịch Lào Cai trong những năm qua đều có sự phát triển nhanh, cơ sở hạ tầng du lịch được đầu tư, đảm bảo đáp ứng đầy đủ nhu cầu ăn, ở, trải nghiệm của du khách; số lượng du khách tăng nhanh và nguồn thu từ du lịch cũng tăng nhanh theo từng năm. Chỉ tính trong hai năm 2024 và 2025 để thấy được sự phát triển mạnh của du lịch Lào Cai.

Năm 2024, mặc dù gánh chịu nhiều thiên tai như hoàn lưu bão Yagi (cơn bão số 3), cho đến hậu quả của đại dịch Covid – 19, nhưng du lịch Lào Cai vẫn phát triển mạnh mẽ so với năm 2023. Cụ thể là: lượng khách du lịch đến với Lào Cai đạt gần 8.000.000 lượt (tăng 10% so với năm 2023); Tổng thu từ khách du lịch đạt khoảng 26.700 tỷ đồng, bằng 98% so với kế hoạch năm 2024 (27.200 tỷ đồng), nhưng lại tăng 20% so với cùng kỳ năm 2023 (22.244 tỷ đồng).

Tiếp nối những thành công về định hướng tốt trong phát triển du lịch của tỉnh. Năm 2025 du lịch khẳng định vai trò Du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh Lào Cai. Chỉ tiêu Du lịch ước cả năm 2025, Lào Cai đón khoảng 10,512 triệu lượt khách (vượt 2,5% kế hoạch), trong đó khách quốc tế đạt trên 1,5 triệu lượt. Tổng thu từ Du lịch ước đạt 46.593 tỷ đồng (vượt 0,3% kế hoạch). Cơ sở lưu trú toàn tỉnh có 2.138 cơ sở với khoảng 20.600 phòng. Riêng Sa Pa có 842 cơ sở lưu trú (190 khách sạn, 303 nhà nghỉ, 349 Homestay), đáp ứng 14.000 giường.

Vai trò của du lịch cộng đồng tại Sa Pa phát triển mạnh, chủ yếu tập trung tại các xã có đồng bào Mông, Dao, Giáy, Tày sinh sống, tạo nên sự đa dạng về nội dung và hình thức trải nghiệm các hoạt động văn hóa. Quy mô Homestay toàn tỉnh có 740 cơ sở homestay. Riêng tại các xã trọng điểm của Sa Pa (Ngũ Chỉ Sơn, Tả Phìn, Tả Van, Bản Hồ) có 212 cơ sở Homestay (năm 2024), tập trung chủ yếu ở Tả Van (144 cơ sở). Đến năm 2025, các xã có số lượng cơ sở Homestay, cụ thể như sau: Xã Ngũ Chỉ Sơn có 7 Homestay của dân tộc Dao. Xã Tả Phìn có 24 Homestay của dân tộc Mông, Dao và Kinh. Xã Tả Van có 144 Homestay của dân tộc Mông, Dao, Giáy và Kinh. Xã Bản hồ có 37 cơ sở lưu trú du lịch, trong đó có 34 Homestay. Phường Sa Pa có 468 cơ sở, trong đó có 78 Homestay.

Công nhận Điểm du lịch: Tỉnh Lào Cai đã công nhận và khai thác 04 điểm du lịch cộng đồng (gồm Làng nghề Cát Cát, thung lũng Mường Hoa Tả Van, Bản Hồ, Tả Phìn), thu hút từ 800.000 - 1.400.000 lượt khách/năm.

Qua đó, có thể nói, phát triển du lịch cộng đồng đã trở thành động lực quan trọng giúp bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số, đặc biệt là người Mông và người Dao. Việc khai thác đúng hướng các tiềm năng bản địa, từ không gian văn hóa, tri thức dân gian đến nghề thủ công truyền thống không chỉ tạo ra những sản phẩm du lịch đặc thù, mà còn mở ra cơ hội thoát nghèo và cải thiện sinh kế cho người dân địa phương.

Nhờ lợi ích thiết thực từ du lịch, hoạt động truyền dạy, bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa ngay trong cộng đồng ngày càng được chú trọng. Từ đó hình thành nhiều sản phẩm du lịch hấp dẫn như: các chương trình biểu diễn nghệ thuật mang đậm bản sắc tộc người tại điểm du lịch; bảo tồn, làm sống lại nghề thủ công truyền thống và chuyển hóa thành quà tặng lưu niệm hoặc hoạt động trải nghiệm cho du khách như dệt thổ cẩm, vẽ sáp ong, làm trống, chế tác khèn, chạm bạc…

Những sản phẩm mang đậm dấu ấn văn hóa bản địa không chỉ tạo ấn tượng sâu đậm với du khách khi đến với các bản du lịch cộng đồng ở Sa Pa, mà còn góp phần nâng cao thu nhập, tạo công ăn việc làm ổn định, giảm nghèo bền vững cho người dân. Đây chính là hướng đi lâu dài để Sa Pa phát huy hiệu quả giá trị văn hóa, phát triển du lịch cộng đồng và xây dựng thương hiệu Khu du lịch quốc gia Sa Pa ngày càng hấp dẫn, bền vững../.