Đây được xem là yếu tố quan trọng thúc đẩy đời sống tiến bộ, góp phần ổn định kinh tế hộ gia đình và giảm nghèo bền vững.

Tại các tỉnh miền núi phía Bắc, nhiều thôn bản của đồng bào Mông, Dao, Tày, Nùng đã tích cực triển khai các mô hình “Thôn bản văn hóa”, “Dòng họ tự quản”, “Nhà văn hóa thân thiện”. Qua các buổi sinh hoạt cộng đồng tại nhà văn hóa thôn, người dân được tuyên truyền về luật hôn nhân gia đình, phòng chống tảo hôn, ngăn chặn hôn nhân cận huyết, cũng như các quy định về an ninh trật tự. Nhờ đó, nhiều tập tục lạc hậu như cưới kéo dài nhiều ngày, tổ chức ma chay phức tạp, mê tín dị đoan… đang dần được loại bỏ, thay thế bằng lối sống văn minh và tiết kiệm.

Tại khu vực Tây Nguyên, nhiều buôn làng người Ê Đê, Gia Rai, M’nông đã thực hiện thành công việc chuyển đổi các tập tục lạc hậu trong tang ma và lễ hội truyền thống. Già làng, người có uy tín được phát huy vai trò tuyên truyền về xây dựng đời sống văn hóa mới, vận động người dân tổ chức lễ nghi gọn nhẹ, hạn chế sử dụng trâu bò trong lễ cúng để giảm chi phí. Người dân đồng thời được hướng dẫn cách kết hợp bảo tồn văn hóa với phát triển du lịch cộng đồng, tạo nguồn thu từ nghệ thuật cồng chiêng, nghề thủ công và ẩm thực truyền thống.

Ở các tỉnh miền Trung và Tây Nam Bộ, những thay đổi tích cực cũng đang diễn ra mạnh mẽ. Tại các phum sóc Khmer, nhiều gia đình đã bỏ dần quan niệm trọng nam khinh nữ, khuyến khích con gái đến trường và tham gia hoạt động cộng đồng. Các chùa Khmer kết hợp cùng chính quyền địa phương tuyên truyền người dân bỏ tập tục lạc hậu, giữ gìn lễ hội truyền thống đúng bản sắc, hạn chế sinh hoạt tốn kém. Nhờ đó, nhiều gia đình tiết kiệm được chi phí, tập trung phát triển kinh tế, cải thiện thu nhập.

Bên cạnh việc tuyên truyền trực tiếp, các địa phương còn tích cực lồng ghép nội dung bỏ hủ tục vào phong trào “Gia đình văn hóa”, “Thôn bản văn hóa”, chương trình xây dựng nông thôn mới và hoạt động của các tổ chức chính trị – xã hội. Các mô hình điểm về xóa bỏ tảo hôn, vận động tang cưới văn minh, quy ước thôn bản được triển khai rộng rãi và mang lại hiệu quả rõ rệt. Nhiều địa phương ghi nhận tỷ lệ tảo hôn, mê tín dị đoan và các hình thức sinh hoạt lãng phí giảm đáng kể so với những năm trước.

Theo đánh giá, khi hủ tục được xóa bỏ, người dân giảm được những chi phí không cần thiết, có điều kiện đầu tư cho sản xuất, chăn nuôi, giáo dục và chăm sóc sức khỏe. Nếp sống văn hóa mới không chỉ giúp cộng đồng đoàn kết hơn mà còn tạo nền tảng quan trọng để phát triển kinh tế thế mạnh của địa phương như nông nghiệp hàng hóa, nghề truyền thống và du lịch cộng đồng.

Trong thời gian tới, các địa phương tiếp tục phát huy vai trò của già làng, trưởng bản, người uy tín; tăng cường tuyên truyền pháp luật; đưa thông tin văn hóa đến từng hộ dân nhằm giữ vững kết quả đạt được và tạo bước chuyển mạnh hơn nữa trong xây dựng đời sống văn hóa mới.