Theo quy định tại Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (được sửa đổi, bổ sung các năm 2010, 2019, 2022) và Nghị định 17/2023/NĐ-CP thì các tác giả có thể thực hiện nhiều biện pháp để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Cụ thể, các tác giả, chủ sở hữu tác phẩm, người sáng tạo có thể thực hiện các biện pháp tự bảo vệ bản quyền như, sử dụng biện pháp công nghệ bảo vệ quyền, đưa thông tin quản lý quyền hoặc áp dụng các biện pháp công nghệ khác nhằm ngăn ngừa hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Yêu cầu tổ chức, cá nhân có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ phải chấm dứt hành vi xâm phạm, gỡ bỏ và xóa nội dung vi phạm trên môi trường mạng viễn thông và mạng Internet, xin lỗi, cải chính công khai, bồi thường thiệt hại. Yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ theo quy định. Khởi kiện ra tòa án hoặc trọng tài để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình.

Các tổ chức, cá nhân cũng có thể áp dụng các biện pháp dân sự như: Yêu cầu chấm dứt hành vi xâm phạm, buộc xin lỗi, cải chính công khai; Yêu cầu thực hiện nghĩa vụ dân sự, bồi thường thiệt hại, hoặc buộc tiêu hủy, buộc phân phối hoặc đưa vào sử dụng không nhằm mục đích thương mại đối với hàng hóa, nguyên liệu, vật liệu và phương tiện được sử dụng chủ yếu để sản xuất, kinh doanh hàng hóa xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ với điều kiện không làm ảnh hưởng đến khả năng khai thác quyền của chủ thể quyền sở hữu trí tuệ.

Hoặc áp dụng các biện pháp hành chính, biện pháp hình sự khi các hành vi xâm phạm quyền tác giả và hành vi đó vi phạm quy định pháp luật. Với biện pháp này, tác giả hoặc chủ sở hữu quyền cần yêu cầu đến cơ quan có thẩm quyền khi phát hiện hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Trong quá trình sáng tác, một trong những biện pháp "cơ bản" để bảo vệ bản quyền được các tổ chức, cá nhân áp dụng là đăng ký bản quyền tác giả. Tại Việt Nam, các tổ chức, cá nhân có thể đến đăng ký bản quyền tại Cơ quan quản lý nhà nước về bản quyền tác giả, quyền liên quan- Cục Bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch).

Việc đăng ký bản quyền tác giả cho các tác phẩm mình sáng tác là rất cần thiết, nhất là với các tác phẩm sáng tạo như: âm nhạc, các tác phẩm văn học, nghệ thuật, các tác phẩm hội họa… hay các sản phẩm của trí tuệ cũng rất dễ bị sao chép như: bài giảng, giáo trình, phần mềm máy tính, phim, ảnh...

Thực hiện đăng ký bản quyền tác giả sẽ giúp chủ sở hữu tác phẩm: Khẳng định quyền sở hữu đối với tác phẩm của mình; Chống lại các hành vi sử dụng trái phép tác phẩm như ăn trộm, sao chép, lạm dụng tác phẩm; Giúp tác phẩm được toàn vẹn, tránh các cá nhân, tổ chức sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm của mình đã được bảo hộ;

Một tác phẩm được tạo ra có tính sáng tạo, độc đáo và được nhiều người tiếp nhận đồng nghĩa với việc sẽ mang lại rất nhiều lợi ích cho tác giả: Có toàn quyền phân phối, nhập khẩu, cho thuê tác phẩm, được trả tiền thù lao khi có người khác khai thác và sử dụng tác phẩm, nếu người khác muốn sử dụng thì phải có sự đồng ý của tác giả hoặc chủ sở hữu, đồng thời tránh những trường hợp bị sao chép hay bị lợi dụng vì mục đích thu lợi nhuận bất hợp pháp khác.

Khi thực hiện đăng ký bản quyền tác giả, Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả sẽ là bằng chứng để chứng minh quyền đối với tác phẩm đó khi có tranh chấp hoặc vi phạm xảy ra; bảo vệ quyền lợi của cá nhân, tổ chức sáng tạo, nhằm thúc đẩy hoạt động sáng tạo; đóng góp vào sự tăng trưởng kinh tế, phát triển của đất nước, giúp nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, góp phần tăng trưởng GDP và phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội mỗi quốc gia.

Đồng thời, tạo hành lang pháp lý chặt chẽ, đảm bảo trong thực thi bảo hộ quyền tác giả, thúc đẩy quan hệ hợp tác quốc tế và thực hiện cam kết về bản quyền với quốc tế. Việc đăng ký bản quyền cũng tác động tích cực đến nhận thức và ý thức pháp luật của người dân, thúc đẩy sự phát triển thị trường bình đẳng, lành mạnh, tạo sự phối hợp giữa các đơn vị quản lý nhà nước và các tổ chức quản lý tập thể quyền.

Theo quy định Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (được sửa đổi, bổ sung các năm 2010, 2019, 2022), Nghị định 17/2023/NĐ-CP, Thông tư 08/2023/TT-BVHTTDL và các quy định liên quan, người đăng ký bản quyền thực hiện đăng ký bản quyền tác giả tại Cục Bản quyền tác giả (Bộ VHTTDL) theo 2 hình thức trực tiếp hoặc trực tuyến.

Để đăng ký bản quyền, người đăng ký bản quyền chuẩn bị bộ hồ sơ đăng ký quyền tác giả gồm: Tờ khai đăng ký quyền tác giả, đăng ký quyền liên quan (theo mẫu); 02 bản sao tác phẩm đăng ký quyền tác giả; tên tác phẩm đăng ký bản quyền; Văn bản ủy quyền, nếu người nộp hồ sơ là người được ủy quyền; phạm vi ủy quyền, thời hạn ủy quyền. Tài liệu chứng minh là chủ sở hữu quyền do tự sáng tạo hoặc do giao nhiệm vụ sáng tạo, giao kết hợp đồng sáng tạo, được thừa kế, được chuyển giao quyền; Văn bản đồng ý của các đồng tác giả, nếu tác phẩm có đồng tác giả; Văn bản đồng ý của các đồng chủ sở hữu, nếu quyền tác giả thuộc sở hữu chung…

Tài liệu phải được làm bằng tiếng Việt, trường hợp làm bằng ngôn ngữ khác thì phải được dịch ra tiếng Việt.

Sau khi chuẩn bị xong hổ sơ, người đăng ký bản quyền có thể nộp hồ sơ đăng ký bản quyền tác giả theo 1 trong 2 hình thức: Nộp trực tiếp tại Cục Bản quyền tác giả (Bộ VHTTDL) tại: Số 33 ngõ 294/2 Kim Mã, phường Ngọc Hà, Thành phố Hà Nội, Việt Nam, hoặc Văn phòng đại diện tại Thành phố Đà Nẵng: Số 58 Phan Chu Trinh, TP. Đà Nẵng hoặc Văn phòng đại diện tại Thành phố Hồ Chí Minh: 170 Nguyễn Đình Chiểu, phường Xuân Hòa, TP. Hồ Chí Minh. Hồ sơ cũng có thể gửi qua đường bưu điện đến Cục Bản quyền tác giả tại: Số 33 ngõ 294/2 Kim Mã, phường Ngọc Hà, Thành phố Hà Nội, Việt Nam.

Hiện tại, người đăng ký bản quyền cũng có thể nộp hồ sơ đăng ký bản quyền tác giả trực tuyến qua Cổng dịch vụ công quốc gia tại địa chỉ: http://dichvucong.gov.vn

Theo quy định, trong vòng 30 ngày làm việc kể từ ngày nhận hồ sơ hợp lệ, Cục Bản quyền tác giả sẽ xem xét cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả cho người nộp hồ sơ. Trường hợp hồ sơ thiếu, sai sót cần điều chỉnh, Cục Bản quyền tác giả sẽ có thông báo tới người đăng ký bản quyền tác giả, trong thời hạn tối đa 01 tháng kể từ ngày nhận được thông báo, các tổ chức/cá nhân đăng ký bản quyền phải sửa đổi, bổ sung hồ sơ. Nếu trong thời hạn quy định mà người đăng ký bản quyền tác giả không sửa đổi, bổ sung hồ sơ hoặc đã sửa đổi, bổ sung mà hồ sơ vẫn chưa hợp lệ thì cơ quan nhà nước có thẩm quyền trả lại hồ sơ./.