I. Giới thiệu

Việc tập trung vào các lĩnh vực văn hóa nghệ thuật và sáng tạo lấy cảm hứng từ rất nhiều quan điểm khác nhau. Chẳng hạn như cơ quan quản lý châu Âu thống nhất rằng họ đã đóng góp khoảng 2,6% vào GDP của EU trong năm 2008 và sử dụng khoảng 3,1% lực lượng lao động châu Âu, tỷ lệ tương đương với những gì mà nghành nông nghiệp đã thể hiện. Do đó, ngay cả khi văn hóa không được đề cập đến trong các văn bản thì đây vẫn là một lĩnh vực quan trọng trong Liên minh châu Âu và đặc biệt phù hợp với Chiến lược châu Âu năm 2020.

Trên thực tế, văn hóa đóng vai trò như một người chơi chính trong "tăng trưởng thông minh" và trong nền kinh tế tri thức, theo hướng mà EU muốn, nhằm hướng tới mục đích: giới nghệ sĩ có những hướng suy nghĩ khác nhau, do đó nguồn sáng tạo của họ cũng không giống nhau, nó không chỉ bó hẹp trong lĩnh vực văn hóa, mà còn xuất hiện trong cả mảng đổi mới công nghệ, nghiên cứu và giáo dục.

Giữ vai trò như là các nhân tố thúc đẩy quá trình phục hồi kinh tế và đổi mới công nghệ, các ngành nghề nghệ thuật sáng tạo chính là nguồn sáng tạo gắn kết xã hội, và nguồn "tăng trưởng toàn diện". Trên thực tế, các nghệ sĩ và các chuyên gia sáng tạo nghệ thuật là những người điều hành nghệ thuật. Họ không chỉ tạo ra các mối quan hệ xã hội nhờ vào hoạt động sáng tạo của mình mà còn dự đoán những thay đổi trong xã hội. Theo đó, văn hóa đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của khu vực. Nhiều khu đô thị đã nắm được tiềm năng này, đơn cử như Brussels đã giới thiệu một "Kế hoạch hóa cho Brussels" vào năm 2013, trong đó các vị trí chính sách văn hóa cũng giống như  những thách thức xã hội và chính trị lớn cho các vùng miền.

Ảnh minh họa. Nguồn: liveinternet.ru

Tổ chức văn hóa hành động Châu Âu đã tổng kết, tổ chức bảo vệ vai trò của văn hóa và nghệ thuật trong sự phát triển của dự án châu Âu, văn hóa là một vấn đề xứng tầm châu Âu: "Văn hóa quan hệ qua lại với một loạt các lĩnh vực khác và gần như mọi khía cạnh của xã hội và cuộc sống đương đại, ví dụ như các ngành công nghiệp văn hóa, truyền thông và công nghệ mới, du lịch và giải trí, quy hoạch đô thị, phát triển khu vực, giáo dục và đào tạo. Các lĩnh vực văn hoá tạo ra công ăn việc làm và góp phần vào sự gắn kết xã hội, đổi mới, phát triển bền vững và những mục tiêu chung khác trong EU.

Hơn nữa, việc tập trung vào các lĩnh vực sáng tạo có nghĩa là tập trung vào một lĩnh vực mà kết hợp một số thách thức lớn phải đối mặt với các ngành kinh tế khác, và nói chung của Liên minh châu Âu. Trong thực tế, Bộ Văn hóa Pháp đã công bố một báo cáo vào tháng 1 năm 2014 nhằm chỉ ra tầm quan trọng của các nền văn hóa và các giá trị gia tăng mà không cần phải bàn cãi nữa.

Giống như người chơi trong nền kinh tế xã hội, các chuyên gia trong lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật phải tìm mô hình kinh doanh phù hợp và hình thức của các doanh nhân, trong đó có các hoạt động phát sinh từ cả hai nền kinh tế thị trường và nền kinh tế phi thị trường vào tài khoản. Các chuyên gia sáng tạo nghệ thuật cũng phải đối mặt với những thách thức liên quan đến việc gia tăng những việc làm phi tiêu chuẩn, bao gồm cả thu nhập thấp và không thường xuyên, bất hợp lí trong an sinh xã hội, và những khó khăn trong việc tiếp cận giáo dục suốt đời. Những vấn đề này cũng ảnh hưởng đến những người kiếm sống từ việc làm phi tiêu chuẩn và làm việc theo giờ (trong dịch vụ chăm sóc cá nhân và các ngành công nghiệp sản xuất, vv) hoặc trên cơ sở dự án (nhân viên nhà trường ký hợp đồng và kỹ thuật viên IT, vv), cũng như các công việc tự do có mức lương thấp với từng trình độ khác nhau.

Báo cáo nhằm mục đích đặt các ngành nghề văn hóa nghệ thuật và sáng tạo vào bối cảnh của châu Âu mà trong đó văn hóa có ảnh hưởng ngày một tăng trên lĩnh vực này giống như tất cả các môi trường chuyên nghiệp khác. Báo cáo cũng đặt câu hỏi về mối liên hệ giữa các vấn đề văn hóa và kinh tế-xã hội, đặc biệt hơn là mối quan hệ giữa văn hóa và các mô hình "doanh nghiệp xã hội", đó cũng là một tâm điểm của chính sách châu Âu kể từ Sáng kiến Doanh nghiệp Xã hội (2011). Cuối cùng, báo cáo tập trung vào điều kiện làm việc "dựa trên dự án" (một tính năng đặc trưng của khu vực, trong đó chủ yếu là hình thức phi tiêu chuẩn lao động) cũng đang chịu ảnh hưởng của Liên minh châu Âu. Báo này hướng tới hoạt động như một chất xúc tác cho các câu hỏi , bằng cách đặt ra các vấn đề khác nhau (bao gồm cả cách thức mà chúng ta xem xét) mà các câu trả lời vẫn còn cần phải được cân nhắc, và trên đó chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc trong khi vẫn mở cửa cho bất cứ đóng góp nào.

Những câu hỏi khác nhau mang cùng một loạt các cầu thủ tại Brussels vào ngày 14 tháng 10 năm 2013, tại hội nghị châu Âu thảo luận về vấn đề "nghệ thuật Sáng tạo và ngành nghề văn hóa trong chiến lược Châu Âu năm 2020 ". Bản báo cáo được lấy cảm hứng từ hội nghị này mong muốn tóm lược lại những thách thức và các vấn đề liên quan đến chủ đề này. Ngoài những ý kiến đã được đóng góp, sự kiện này cũng cho phép người chơi văn hóa kết nối với châu Âu để không chỉ đạt được  hiểu biết tốt hơn về các chiến lược mà họ quan tâm mà còn làm cho châu Âu nhận thức rõ hơn những thực tế trên mặt đất. Do đó, "đối thoại" và "thống nhất" là 2 từ khóa của cuộc gặp gỡ này, để giúp tầm quan trọng thực sự của văn hóa được công nhận, và các cầu thủ trong lĩnh vực văn hóa để phát triển thịnh vượng trong một xã hội, kinh tế thay đổi nhanh chóng và khung đô thị.

II. Phân tích

1. Văn hóa trong các chính sách và chương trình của châu Âu

Để hiểu được vai trò của văn hóa trong các chiến lược và chương trình của Liên minh châu Âu thì trước hết ta cần nắm được là không có một định nghĩa rõ ràng nào dành cho văn hóa. Tùy thuộc vào các bối cảnh khác nhau mà nó có thể được hiểu là đồng nghĩa với nghệ thuật, biểu hiện của di sản xã hội, và các ngành công nghiệp văn hóa, vv . Mặc dù văn hóa có tiềm năng ở nhiều lĩnh vực ( như gắn kết xã hội, phát triển, sáng tạo, đổi mới…) nhưng chính sự mơ hồ xung quanh khái niệm này đã cản trở vai trò của văn hóa trong sự lựa chọn chính sách châu Âu

Trong thực tế, văn hoá không thực sự có trong các văn bản chiến lược của châu Âu năm 2020 (không giống như môi trường). Điều này ngăn cản người chơi văn hóa dễ dàng nhận ra quan điểm của họ trong khuôn khổ cơ bản này, trong đó đã chỉ đạo tất cả các chính sách hiện hành từ năm 2010, và sẽ chỉ đạo họ cho đến năm 2020. Tuy nhiên, châu Âu lại mặc nhiên hy vọng văn hóa như là một trình điều khiển cho phát triển kinh tế, (công nghệ, xã hội và kinh tế) đổi mới và phát triển trong khu vực. Trong bối cảnh này, chúng ta nên hiểu văn hóa đồng nghĩa với "tăng trưởng" và "tạo việc làm", mặc dù nó không phải là hạn chế để tiếp cận "kinh tế" này, vì nó đóng nhiều vai trò khác. Trong thực tế, văn hóa đóng góp vào một hình thức khác của sự phát triển vì các ngành công nghiệp văn hóa  và sự sáng tạo chắc chắn có khả năng phát triển một mô hình kinh doanh bền vững mới góp phần rộng rãi hơn cho quá trình chuyển đổi trong  xã hội của chúng ta.

Tuy nhiên, bên cạnh những Chiến lược toàn cầu của EU, một chương trình với tên gọi là “ Creative Euroup” dành để hỗ trợ các lĩnh vực sáng tạo và văn hóa đã được phát triển trong khoảng thời gian giữa năm 2014 và năm 2020. Với nguồn ngân sách là 1,46 tỉ đô, chương trình nhằm mục đích cung cấp hỗ trợ tài chính cho các chuyên gia trong các lĩnh vực văn hóa và sáng tạo nghệ thuật, hỗ trợ các dự án hợp tác xuyên quốc gia, hỗ trợ mạng và nền tảng cho các chuyên gia trong lĩnh vực văn hóa, đơn giản hóa và tiếp cận nguồn vốn tư nhân cho khu vực, cũng như cụ thể hơn việc trao danh hiệu "Thủ đô Văn hóa châu Âu" hoặc hỗ trợ các ngành công nghiệp nghe nhìn châu Âu ( chương trình MEDIA ).

Cách tiếp cận này là phù hợp với các "Chương trình nghị sự châu Âu về Văn hóa", đó là kết quả của thông tin liên lạc đối với "chương trình nghị sự của châu Âu đối với nền văn hóa trong một thế giới toàn cầu hóa" do Ủy ban châu Âu trong năm 2007. Thông tin này khuyến khích các tổ chức châu Âu và các cơ quan quốc gia trong lĩnh vực văn hóa thúc đẩy sự đa dạng văn hóa và đối thoại liên văn hóa vì văn hóa giống như một trình điều khiển cho sự đổi mới và sáng tạo và văn hóa trong quan hệ quốc tế của EU. Để đạt được mục tiêu này, các nước cần hợp tác thông qua các phương pháp phối hợp mở (OCM), bên cạnh đó người chơi văn hóa có thể tham gia vào các cuộc thảo luận với EU thông qua các kênh khác nhau đã được tổ chức (nền tảng dựa trên chủ đề và diễn đàn văn hóa).

2. Những thách thức phải đối mặt trong các lĩnh vực văn hoá

Các dân tộc châu Âu là kết quả của một cấu tạo lịch sử. Những nhà trí thức ở TK XIX và XX đã tạo nên những biểu trưng, những anh hùng và những sự kiện. Những tiểu thuyết lịch sử, tượng đài công cộng, triển lãm, bảo tàng và sự giảng dạy đã bảo đảm cho sự truyền bá của chúng. TK XIX của châu Âu là thế kỷ của các dân tộc. Sự chuyển dịch từ châu Âu của các quốc vương sang châu Âu của các dân tộc không chỉ là chuyện các cuộc khởi nghĩa, hội kín và liên minh chiến lược. Nó cũng được chuẩn bị và được kèm theo bằng một cuộc cách mạng hệ tư tưởng và văn hóa lớn, qua đó các dân tộc được xây dựng như những thực thể tập thể và những tác nhân xã hội. Các dân tộc không phải thức tỉnh vào thế kỷ vừa qua để tự giải phóng khỏi chế độ chuyên chế: chúng không tồn tại trước đó.

Các dân tộc châu Âu là kết quả của một cấu tạo lịch sử. Những nhà trí thức ở TK XIX và XX đã tạo nên những biểu trưng, những anh hùng và những sự kiện. Những tiểu thuyết lịch sử, tượng đài công cộng, triển lãm, bảo tàng và sự giảng dạy đã bảo đảm cho sự truyền bá của chúng. TK XIX của châu Âu là thế kỷ của các dân tộc. Sự chuyển dịch từ châu Âu của các quốc vương sang châu Âu của các dân tộc không chỉ là chuyện các cuộc khởi nghĩa, hội kín và liên minh chiến lược. Nó cũng được chuẩn bị và được kèm theo bằng một cuộc cách mạng hệ tư tưởng và văn hóa lớn, qua đó các dân tộc được xây dựng như những thực thể tập thể và những tác nhân xã hội. Các dân tộc không phải thức tỉnh vào thế kỷ vừa qua để tự giải phóng khỏi chế độ chuyên chế: chúng không tồn tại trước đó.

Vì những lí do trên mà văn hóa nằm trong phạm vi Liên minh châu Âu cho những hành động từ những quan điểm khác nhau, mặc dù nó không được bao gồm trong những mục tiêu hoặc các sáng kiến của Chiến lược châu Âu năm 2020. Tuy nhiên, văn hóa có thể được nghiên cứu kỹ hơn và xem xét ở cấp cộng đồng, chủ yếu từ quan điểm của chuyển đổi xã hội, kinh tế và môi trường, hoặc của sự gắn kết xã hội. Trong thực tế, các nhà điều khiển trong sáng tạo nghệ thuật tạo ra các mối quan hệ nhờ các hoạt động sáng tạo của họ. Ví dụ, các nghệ sĩ đóng vai trò thiết yếu trong một làng, một huyện hay một thành phố. Họ không chỉ tạo ra các tác phẩm của mình và phát hành chúng, mà họ còn đại diện cho một khía cạnh rất quan trọng của đà văn hóa, và đôi khi thậm chí là các động lực kinh tế và xã hội. Tương tự như vậy, văn hóa không chỉ là nguồn sáng tạo trong lĩnh vực văn hóa riêng của mình, mà nó còn từ quan điểm đổi mới công nghệ, nghiên cứu và giáo dục. Bản báo cáo có tên "Tác động của văn hóa với sự sáng tạo" giải thích: " sự sáng tạo dựa vào các nền văn liên quan đến khả năng của cá nhân - và đặc biệt là khả năng của các nghệ sĩ - để suy nghĩ một cách tưởng tượng hay ẩn dụ, và thách thức, cũng như hấp dẫn các biểu tượng và cảm xúc để giao tiếp với nhau. Nó có khả năng phá vỡ mọi quy ước và tiếp nhận tri thức để cho phép sự nổi lên của các phương pháp tiếp cận mới, ý tưởng mới và sản phẩm mới. Bản chất của sự sáng tạo dựa vào văn hóa có mối liên hệ chặt chẽ với tính chất của các khoản đóng góp nghệ thuật, như thể hiện trong tác phẩm nghệ thuật và văn hóa. Những đặc tính độc đáo, trực quan và tự giác như vậy thể hiện sự nhạy cảm của con người góp phần  làm phong phú xã hội.

Ảnh minh họa. Nguồn: scandinaviantraveler.com

Do đó văn hóa là trung tâm của xã hội. Nó cần thiết cho việc bảo vệ nền dân chủ vì nó tạo ra cảm giác gần gũi và chia sẻ trong lợi ích chung. Các khía cạnh văn hóa của phát triển và hoàn thiện cá nhân ngày càng được công nhận (kể cả trong lĩnh vực phát triển "kỹ năng mềm"). Điều này có nghĩa rằng văn hóa có liên quan đến chất lượng cuộc sống và hạnh phúc đồng thời cũng tạo ra bản sắc và giá trị tăng cường các mối quan hệ xã hội, sự giàu có và ý tưởng đóng góp cho sự đổi mới kinh tế và sự kế thừa để trao cho các thế hệ tương lai giống như cách của môi trường tự nhiên.

Văn hóa cũng cung cấp cho các cá nhân và xã hội công cụ để hiểu và thích nghi với môi trường xung quanh một cách tốt hơn, đó là những giá trị cần thiết để sinh tồn qua các thời kỳ chuyển tiếp như thời kì chúng ta đang trải nghiệm một cách ý thức hơn. Đây là lý do tại sao điều quan trọng để các chuyên gia trong lĩnh vực này đưa văn hóa trở lại tại các trung tâm của xã hội và các chính sách, để làm nổi bật văn hóa và cho phép nó thấm nhuần qua mọi chính sách, chứ không phải nhốt nó vào một khu vực hoạt động chính trị hạn chế và thiếu thốn. Những thách thức hiện nay cũng tương tự như thách thức mà những nhà môi trường đã phải đối mặt trong 20 qua, tức là biến một khái niệm mơ hồ thành một khái niệm quan trọng và chủ chốt cho bất kỳ chiến lược phát triển nào. Để đạt được mục tiêu này thì trước tiên các chính trị gia cần phải xem xét các ngành văn hóa và sáng tạo nghệ thuật bên cạnh đóng góp cho mảng thị trường trong khi học tập cách sử dụng các biện pháp định lượng để đánh giá các sáng kiến thực hiện cùng một lúc.

Tuy nhiên, chúng ta không nên phát triển văn hóa bằng mọi giá. Do đó, trong chính sách của mình, EU phải đảm bảo, ngoài những điều khác, các chuyên gia sáng tạo nghệ thuật có thể kiếm sống từ các hoạt động của mình theo những điều kiện này. Vì các nghệ sĩ trên khắp Châu Âu đều gặp phải các vấn đề  tương tự nhauTừ những vấn đề mà các nghệ sĩ tương tự trên khắp châu Âu và vì họ cần phải đi đây đi đó nhiều, do đó và một số chủ đề cụ thể cho các nghệ sĩ xứng đáng được tiếp tục phát triển ở cấp độ châu Âu (bao gồm an sinh xã hội, di động, ổn định, vv).

Hơn nữa, ngoài các vấn đề liên quan tới việc xác định vai trò của văn hóa trong xã hội, điều quan trọng là nghệ thuật và văn hóa không chỉ được công nhận vì những đóng góp của chúng, ngoại trừ các ngành nghệ thuật sáng tạo được phép chỗ cho cơ động để phát triển trong bối cảnh các hoạt động của mình và mã số riêng của mình.

Do đó, những thách thức cho người chơi văn hóa bị tăng lên gấp đôi: một mặt tiếp tục ủng hộ vai trò của sáng tạo và nghệ thuật ở châu Âu năm 2020 và chương trình công cụ, dụng cụ khác ở châu Âu, và cho phép họ được bao gồm trong chiến lược sắp tới. Mặt khác, lợi dụng đầy đủ các sáng kiến đó đã được thực hiện bởi Liên minh châu Âu, thậm chí nếu "văn hóa" không được đặc trưng rõ ràng trong những sáng kiến (như Sáng kiến Doanh nghiệp Xã hội và Quỹ Xã hội châu Âu chẳng hạn).

Trong khi đó, nếu EU muốn đạt được những mục tiêu đầy tham vọng của mình thì cần phải nhấn mạnh thêm về văn hóa và sáng tạo và không chỉ dựa trên khía cạnh thị trường của nền văn hóa, với điều kiện là tất cả những ngừơi chơi văn hóa kinh tế, xã hội tham gia các dự án với nhau  trên cơ sở bình đẳng.

III. Văn hóa và các doanh nghiệp xã hội

Văn hóa và doanh nghiệp xã hội có liên quan nếu như cả hai môi trường có quan hệ  song song. Trong thực tế, phần lớn các chuyên gia trong nghệ thuật sáng tạo gắn liền bẳn thân mình vào các tổ chức phi lợi nhuận, và làm việc trên các nguyên tắc của nền kinh tế xã hội. Hay nói cách khác, họ tạo ra các tác phẩm vì nhu cầu xã hội và tập thể trong khi đặt tầm quan trọng đặc biệt vào việc công nhận của cá nhân, trên nguyên tắc trao đổi, nguồn lực tổng hợp..

Do đó, rất có ích khi đặt ra câu hỏi về mối quan hệ giữa văn hoá và kinh tế xã hội, và để phân tích những đóng góp mà các mô hình doanh nghiệp xã hội có thể làm cho nền văn hóa, và sự kết hợp tiềm năng của các doanh nhân xã hội và các ngành nghề sáng tạo nghệ thuật, đặc biệt là trong bối cảnh châu Âu hiện nay, khi mà gần đây khu vực này đã thúc đẩy các doanh nghiệp xã hội.

1. Bối cảnh ở châu Âu: Sáng kiến Doanh nghiệp xã hội

Để giải quyết các tác động của suy thoái kinh tế và tăng cường việc tạo công ăn việc làm, EU đã dựa vào vào nền thị trường đơn lẻ. Để đạt được mục tiêu này, Đạo luật Độc Market ( thông qua vào tháng 4, năm 2011) đã xác định 12 " trình điều khiển" cho "kích thích tăng trưởng và thúc đẩy sự tự tin". Các trình điều khiển bao gồm: doanh nghiệp xã hội dành riêng cho một sáng kiến cụ thể. Mặc dù nền kinh tế xã hội đã trở thành một tâm điểm của chính sách châu Âu từ những năm 1990, tuy nhiên chính sách châu Âu về doanh nghiệp xã hội đã chỉ mới được thiết lập gần đây.

Sáng kiến Doanh nghiệp xã hội (SEI) (tháng 10 năm 2011) xác định vai trò của các doanh nghiệp xã hội tại chiến lược Châu Âu 2020 : "Doanh nghiệp xã hội đóng góp vào tăng trưởng thông minh bằng cách đáp ứng với sự đổi mới xã hội với nhu cầu chưa được đáp ứng, tạo ra sự phát triển bền vững bằng việc tính toán các tác động của môi trường cùng với tầm nhìn chiến lược lâu. Các doanh nghiệp là trung tâm của tăng trưởng toàn diện do sự nhấn mạnh của họ về con người và sự gắn kết xã hội. Nói cách khác, mục đích chính của họ là để thực hiện chuyển đổi kinh tế xã hội và góp phần vào mục tiêu của chiến lược châu Âu năm 2020”. Thông báo này đưa ra ba hướng hành động chính:

- Đơn giản hóa việc tiếp cận của các doanh nghiệp xã hôi với nguồn vốn vì đó là nền tảng cho các doanh nghiệp đang phải đối mặt với những khó khăn trong việc tiếp cận các khoản vay và giảm mức trợ cấp công cộng.

- Thúc đẩy tầm nhìn và công nhận các doanh nghiệp xã hội bằng cách tăng độ tin cậy của các doanh nghiệp xã hội. Điều này được thực hiện chủ yếu bằng cách xem xét mức độ ảnh hưởng của nó và hơn hết, chỉ ra rằng nền kinh tế xã hội đã chịu đựng được sự suy thoái kinh tế đến một mức độ lớn hơn.

- Đơn giản hóa và môi trường pháp lý cho các doanh nghiệp xã hội.

2. Các mối quan hệ giữa văn hoá và kinh doanh xã hội

Các biện pháp châu Âu nhằm thúc đẩy doanh nghiệp xã hội tạo cho cơ hội cho các lĩnh vực văn hoá những nguồn lực để phát triển và "tồn tại" chủ yếu là do các ngành nghề văn hóa và sáng tạo nghệ thuật có vai trò như các nhà cung cấp dịch vụ cho xã hội, và do đó gia tăng giá trị xã hội.

Văn hóa và kinh tế

Nếu chúng ta xem xét "nền kinh tế" là sản xuất hàng hóa hoặc dịch vụ thông qua việc sử dụng các nguồn lực để đáp ứng yêu cầu (mà cũng có thể đạt được trong một chiều kích phi thị trường), thì văn hóa nằm trong phạm vi của hoạt động "kinh tế", kể cả trường hợp liên quan tới phương pháp tiếp cận phi thương mại. Trong thực tế, các ngành nghệ thuật sáng tạo và các lĩnh vực văn hoá trên cơ sở rộng hơn có thể không được được xem hoàn toàn như là một hoạt động thị trường

Chúng ta có thể có quan điểm cho rằng văn hóa hoạt động "một phần" theo phương pháp tiếp cận phi thị trường với một số lý do. Đầu tiên và trước hết, một số sản phẩm văn hóa đòi hỏi chi phí cố định; do đó chúng cần được chi trả theo cách khác chứ không phải chỉ thông qua "giá". Điều này có nghĩa rằng, nguồn tài trợ phi thị trường là cần thiết. Ngoài ra, các hoạt động văn hóa mà không chỉ quan tâm đến những khách hàng "tiêu thụ" trực tiếp có rất nhiều lợi ích. Trong thực tế, các hoạt động văn hóa cũng giúp thúc đẩy sự gắn kết xã hội và tự do ngôn luận…cho xã hội nói chung. Giả sử những lợi ích vượt quá mức tiêu thụ thì văn hóa có thể không chỉ đơn giản dựa trên sức mua của người tiêu dùng.

Cuối cùng, có sự đồng thuận xã hội ở Châu Âu mà ở đó, người ta tin rằng tất cả mọi người phải có quyền tiếp cận tới văn hóa và nhận ra tầm quan trọng của các hoạt động văn hóa. Những hoạt động này phải được bảo vệ, để tránh nguy cơ cung không đủ cầu do thiếu nguồn lực cho văn hóa. Điều này có nghĩa rằng, văn hóa có thể thuộc bất cứ lĩnh vực kinh tế nào mà ít nhất phải có liên quan tới cách tiếp cận phi thị trường. Tuy nhiên, các ngành nghề phi thị trường phải hướng chịu cả về ngân sách và sự công nhận trong suốt thời kì suy thoái kinh tế.

Văn hóa và xã hội

Văn hóa hiện đang chịu áp lực trong mối quan hệ với xã hội, điều này dẫn tới việc những người chơi văn hóa sẽ giống với những người chơi khác- những người có cách tiếp cận thị trường và chứng minh hiệu quả ngay lập tức ( ví dụ để tạo ra công ăn việc làm). Do đó, có hai giải pháp tương phản cho người chơi văn hóa để đối phó với áp lực này: hoặc là một phần của khung tư bản "chuẩn", hoặc làm sai lệch từ các mô hình hiện có và do đó xa cách mình khỏi xã hội. Như chúng ta đã chứng kiến sự phát triển của văn hóa cùng với xã hội trong suốt 30 năm qua: văn hóa đã phát triển bên lề của xã hội, và rất có thể là một nền tảng trung tâm của xã hội thì rõ ràng, rất nhiều nghệ sĩ đã lựa chọn giải pháp thứ hai.

Mặt khác, qua định nghĩa về doanh nghiệp xã hội, các nhà xã hội học quan sát thấy rằng xã hội cũng có thể bị ảnh hưởng bởi các vấn đề về văn hóa. Trên thực tế, mặc dù xã hội có thể tạo áp lực cho các người chơi liên quan, những người chơi liên quan vẫn có thể đóng góp những thay đổi cho xã hội. người chơi trong lĩnh vực văn hóa có thể vì thế, phát triển cách tiếp cận riêng của họ và được xã hội công nhận để chuyển đổi xã hội đó, bao gồm từ 1 quan điểm kinh tế

Văn hóa và doanh nghiệp xã hội

Doanh nghiệp xã hội là các doanh nghiệp tư nhân được quản lý một cách dân chủ theo mục tiêu phi tư bản chủ nghĩa, tức là một mô hình mà có mục đích xã hội và phân phối hạn chế về lợi nhuận. Nhờ có mô hình hoạt động này và các nguồn lực khác nó dựa vào, các doanh nghiệp xã hội có khả năng đổi mới từ một quan điểm xã hội, bởi vì họ có một mô hình mang tính đột phá mà không mong đợi một sự trở lại ngay lập tức. Cuối cùng, những doanh nghiệp xã hội có khả năng sáng tạo và thay đổi hệ thống nếu liên kết với nhau.

Văn hóa và quá trình chuyển đổi

Theo nghiên cứu về quá trình chuyển đổi, khi một hệ thống rơi vào áp lực và  khủng hoảng, mà hiện nay là trường hợp của hệ thống tư bản chủ nghĩa, thì chúng ta cần nhìn vào những gì đã được sản xuất ở những lĩnh vực là “thị trường khe" cho đến thời điểm này; tức là các thí nghiệm đã được tiến hành từ những xu hướng chủ đạo và đáp ứng các yêu cầu của xã hội chưa được thực hiện thông qua sự đổi mới xã hội. Trong thực tế, những gì xảy ra bên trong các hốc có thể truyền cảm hứng cho một sự thay đổi của hệ thống. Hai đạt được mục tiêu này, những gì xảy ra ở đó phải được nhấn mạnh và phổ biến, do đó, một cách tiếp cận chung đó là khác nhau từ các hệ thống thống trị có thể được thăng chức

Văn hóa thực sự dường như là một nơi dành cho thị trường ngách, mà thí nghiệm với sự đổi mới triệt để mà có thể có một tác động vào cộng đồng. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, văn hóa phải làm mới mối quan hệ của nó với xã hội, và khẳng định khả năng của mình để giới thiệu các phương pháp điều hành tương ứng với yêu cầu của xã hội. Trong ý nghĩa này, văn hóa là phù hợp với các phương pháp tương tự như doanh nghiệp xã hội, và do đó nên hình thành một mối quan hệ với các mô hình doanh nghiệp thay thế này.

Thách thức

Vì vậy, khi một số lượng lớn các tài sản văn hóa cũng đang được phát triển trong các thị trường khe đồng thời đóng vai trò là nguồn sáng tạo và đổi mới xã hội thì văn hóa có thể chắc chắn thông qua các mô hình doanh nghiệp xã hội. Văn hóa doanh nghiệp xã hội chắc chắn có mối quan tâm nhất định trong việc kết nối và kết hợp tất cả những điểm mạnh của mình, trên nguyên tắc dựa trên lợi lích chung để xây dựng một phương pháp tiếp cận phổ biến theo những cách khác nhau cho xã hội. Cách tiếp cận khác này chắc chắn có liên quan đến sự phát triển của một mô hình kinh tế mới, tương tự như cách mà các doanh nghiệp xã hội đã làm, cụ thể là một mô hình dựa trên chia sẻ và sử dụng chứ không phải dựa trên quyền sở hữu. Hơn nữa, để phát triển thì mô hình kinh tế mới này phải được hỗ trợ rộng rãi bởi một nhóm lớn của các tổ chức và các dự án mà nhóm này phải có khả năng bày tỏ ý kiến của họ vào dự án đầy tham vọng này, vượt quá khuôn khổ của địa phương.

Người chơi trong lĩnh vực văn hóa phải tận dụng lợi thế của môi trường châu Âu hiện nay, trong đó khuyến khích doanh nghiệp xã hội nhằm hỗ trợ các mô hình doanh nghiệp xã hội trên quy mô châu Âu.

IV. Điều kiện làm việc theo dự án và nghệ thuật sáng tạo nghề

Đặc trưng của các ngành nghệ thuật sáng tạo là ưu thế của hình thức phi tiêu chuẩn của việc làm. Nghề nghiệp trong ngành xây dựng trên cơ sở dự án của dự án, trong đó có ý nghĩa rất lớn về thu nhập, phát triển kỹ năng, tổ chức công việc và tình trạng xã hội thông qua. Các yếu tố cụ thể được kết hợp với các vấn đề khác lớn hơn như kinh doanh phù hợp, tài chính, và vỏ an sinh xã hội cho người lao động có hợp đồng ngắn hạn.

Ảnh minh họa. Nguồn: shutterstock.com

1. Các tính năng cụ thể của công việc dựa trên dự án

Thuật ngữ "làm việc theo dự án" có nguồn gốc từ các phương pháp làm việc đa dạng của các nghệ sĩ. Các phương pháp làm việc này khác với các phương pháp của việc làm công ăn lương truyền thống vì phần lớn các trường hợp được đặc trưng bởi một chuỗi các hợp đồng ngắn hạn, với việc thay đổi đội và vai trò (người ủng hộ dự án, các bên liên quan, nhà thầu, vv). Các mạng lưới chuyên nghiệp là nền tảng cho sự phát triển của sự nghiệp nghệ sĩ, cả về tuyển dụng và trao đổi ý tưởng và kỹ năng. Đối với một số người, lĩnh vực này là một mạng lưới rộng lớn của các nhà doanh nghiệp cá nhân, nơi bạn cần phải linh hoạt và lưu động để có thể thành công. Các bên liên quan phải dành tất cả nỗ lực của mình cho dự án đồng thời  được tổ chức chịu trách nhiệm về kết quả thành công của nó.

Do đó, một số tính năng cụ thể và các vấn đề phát sinh trong bối cảnh này. Đầu tiên và trước hết là sự phân mảnh: đó là vai trò của các tổ chức, đoàn thể xã hội và thu nhập. Tiếp theo là về sự sáng tạo: rất khó để có thể sáng tạo, cập nhật thông tin mới về xu hướng và cung cấp những điều tốt nhất cho con người ở mọi thời điểm. Cuối cùng, và căn bản hơn, đó là vấn đề của sự đoàn kết xã hội, bất kể cho dù đó là ở cấp độ cá nhân hay xã hội. Trong trường hợp đầu tiên, đoàn kết xã hội có khả năng là chức năng và hạn chế từ các giai đoạn của dự án. Ở cấp xã hội, các chuyên gia trong lĩnh vực nghệ thuật sáng tạo cảm thấy việc được hưởng lợi từ mảng an sinh xã hội khá khó khăn vì thời gian làm việc của họ quá hạn chế trong khi thu nhập của họ không liên tục và thường là thấp.

Điều này có nghĩa rằng các nghệ sĩ không chỉ tiếp xúc với các nguy cơ bị loại khỏi một chương trình an sinh xã hội, mà còn từ các dịch vụ đào tạo liên tục hoặc các dịch vụ ngân hàng thông thường do thiếu một hệ thống có khả năng có các tính năng cụ thể của dự án- việc dựa vào tài khoản. Do đó điều kiện làm việc cho các chuyên gia trong lĩnh vực văn hóa là rất mong manh.

Hơn nữa, các lĩnh vực văn hoá cũng thường được đặc trưng bởi một thực tế rằng các nghệ sĩ không mong đợi được trả tiền thù lao ngay lập tức và liên tục mặc dù họ làm việc trên cơ sở liên tục. Các lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật cũng là một lĩnh vực, nơi có sự cạnh tranh mạnh mẽ và yêu cầu ngày càng cao (cá tính, di động, một cách tiếp cận ngắn hạn, mạng, vv) mà không có lợi ích đặc biệt nào cho sự sáng tạo và tính bền vững.

2. Thách thức

Các chuyên gia về nghệ thuật sáng tạo tìm thấy chính mình trong một "vùng xám" của thị trường việc làm ở Bỉ. Vùng xám đó chính là một nơi nào đó giữa tình trạng của một nhân viên làm thuê và tình trạng của người chủ (một mô hình mối quan hệ công việc đang ngày càng bị chất vấn). Do đó họ phải là đối tượng của một đánh giá cụ thể mà cân nhắc những đặc tính đặc biệt của họ và đảm bảo cho họ điều kiện làm việc thích hợp. Một đánh giá về một khuôn khổ cụ thể cho người lao động dựa trên dự án phải được tiến hành ở tất cả các nước châu Âu, do đó quyền lao động hoàn toàn có thể tiếp cận và thích hợp cho tất cả những người làm việc trên cơ sở dự án.

Đánh giá này cũng xem xét hỗ trợ sự sáng tạo những người chơi để bảo vệ sự đa dạng văn hóa và tổ chức hệ thống đoàn kết xã hội giữa những cá nhân lao động. Thách thức là để có thể thiết kế các giải pháp đó là đủ linh hoạt, cho các tình huống khác nhau đặc trưng cho ngành văn hóa và sáng tạo riêng của mình.

Tất cả những thách thức này rõ ràng phản ánh ở cấp độ châu Âu. Trong thực tế, Liên minh châu Âu sẽ hỗ trợ các sáng tạo nghệ thuật và ngành văn hóa, mà không hạn chế nó chỉ hữu dụng cho xã hội của nó. Điều này, cho phép bảo vệ sự đa dạng văn hóa ở châu Âu và người lao động trong sáng tạo nghệ thuật và các lĩnh vực văn hóa, nhờ bảo an sinh xã hội tốt hơn (theo khuyến cáo của Công ước UNESCO về tình trạng của các nghệ sĩ mà hầu hết các nước Liên minh châu Âu đã ký kết vào năm 1980). Hơn nữa, sự suy thoái kinh tế và tài chính mà xã hội chúng ta hiện đang gặp được đề cập mỗi ngày ở cấp độ châu Âu: bối cảnh cụ thể này cũng phải được xem xét như là một yếu tố có ảnh hưởng đến điều kiện làm việc của các chuyên gia trong nghệ thuật sáng tạo. Các chính sách thắt lưng buộc bụng được thực hiện bởi các nước thành viên đã dẫn đến cắt giảm ngân sách ở tất cả các lĩnh vực xã hội (trợ cấp thất nghiệp, giáo dục, chăm sóc y tế, vv). Để phù hợp với xu hướng này, ngân sách phân bổ cho các nền văn hóa cũng đã được giảm mạnh. Đây thực sự là những gì xã hội chúng ta cần ngay bây giờ.

V. Kết luận

Những thách thức và đóng góp của các ngành văn hóa nghệ thuật và sáng tạo và của nền kinh tế xã hội có nhiều hình thức.

Các doanh nghiệp kinh tế xã hội và các chuyên gia trong lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật là các đơn vị kinh tế hoạt động trong lĩnh vực thị trường và phi thị trường. Giảm chúng chỉ để đóng góp vào việc làm và hướng tới GDP tăng có nghĩa là không coi đó là những giá trị hợp lý của họ.

Mặc dù những khía cạnh này đã hồi phục một số điểm thu hút chính trị của họ trong vài năm qua, họ vẫn bị bỏ quên trong nhiều lĩnh vực chính trị (ngân sách, thuế, lao động, vv), trong khi đóng góp xã hội của họ chưa được công nhận rộng rãi đủ. Giải thích đúng nhất là quản lý chính trị, đó là cần thiết để đo lường tác động của các sáng kiến và tài trợ về mặt định lượng. Các nền kinh tế xã hội trong lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật nói chung sẽ được hưởng lợi từ việc giúp chính trị ra quyết định thiết kế một công cụ mà có thể bù đắp những tác động của các chính sách mà tác dụng chính là có tính chất định tính (như các sáng kiến trong việc giáo dục, chăm sóc sức khỏe, các lĩnh vực xã hội , vv). Điều này sẽ giúp họ có thể ảnh hưởng đến quá trình chuyển đổi của xã hội hiện nay, nhằm giúp các giá trị chung của cả khu vực để chiến thắng, giống như đặt lợi nhuận để phục vụ cộng đồng hơn là lợi ích cá nhân

Cover an sinh xã hội cho người lao động trên cơ sở dự án, và rộng hơn là trong các hình thức mới của việc làm, là một thách thức khác mà có thể đoàn kết cả hai lĩnh vực. Trong nhiều công ty trong nền kinh tế xã hội (như hợp tác xã), công nhân không thể được coi như chỉ là nhân viên hoặc người sử dụng lao. Do đó, khả năng tiếp cận và bảo vệ quyền lợi an sinh xã hội trở thành vấn đề, vì nó được dựa trên một mô hình quan hệ lao động được thiết kế cho các ngành công nghiệp trong những năm đầu thế kỷ 20.

Các nền kinh tế xã hội và các lĩnh vực nghệ thuật sáng tạo sẽ mang lại lợi ích đáng kể không chỉ từ học hỏi lẫn nhau, mà còn từ các lực lượng tham gia nhằm tạo ra một khối lượng quan trọng trong một khu vực chính trị quan trọng tại một thời điểm của quá trình chuyển đổi kinh tế, xã hội và chính trị.

Hồng Nhung lược dịch (Nguồn:smart-eu.org)